|
I. Yoruglikning sochilishi
|
bet | 9/20 | Sana | 04.02.2023 | Hajmi | 407.5 Kb. | | #41027 |
Bog'liq YORUGʻLIKNING SOCHILISHI sardor, navruz, MAPLE maqola Magistr, LOYIHA METODI ASOSIDA O, resources-1, Kuchaytirgich - Vikipediya (17.7) ko‘rinishda tasvirlashga imkon beradi, bu yerda - muhitning zichligi (g/sm3), T - absolyut temperatura, S - adiabatik siqiluvchanlik, - issiqlikdan kengayish koeffitsiyenti, sp - 1 g moddaning ozgarmas bosim sharoitidagi issiqlik sigimi, V -yoruglikni sochib yuborayotgan hajm. (17.7) formulada katta qavs ichidagi birinchi had zichlikning adiabatik fluktuatsiyalari (bosim fluktuatsiyalari) tufayli sochilgan yoruglik intensivligini bildiradi, ikkinchi had esa zichlikning izobarik fluktuatsiyalari (entropiya fluktuatsiyalari) tufayli sochilgan yoruglik intensivligini bildiradi. Quyidagi taqribiy tenglikni yozish mumkin: Agar mashhur termodinamik munosabatdan foydalansak (bu yerda T - izotermik siqiluvchanlik), (7.7) formula (17.8) korinishga keladi; bu formulani birinchi bolib Eynshteyn topgan va shuning uchun u Eynshteyn formulasi deyiladi. (17.5) va (17.6) formulalardan Releyning I1/4 qonuni kelib chiqadi. Shunday qilib, osmonning zangori bolishiga yoruglikning molekulyar sochilishi sabab boladi.
II Yoruglik sochilish turlari
2.1 Sochilishning turlari
Yoruglik muhitga tushganda qaytish, sinishdan, tashqari sochiladi ham, masalan, bulutda, tumanliklarda yoki kolloid eritmalarda yoki havoga chiqqan tutun, sut, sovun eritmasi va kopgina xira muhitlarda sochiladi. Bularning hammasini oqarib korinishi ularda quyosh nurini sochilishidir.
Bu yerda sochilgan nurning oq bolib korinishining sababi yoruglik sferik zarrachalardan diffuzion qaytadi. Ammo optik jihatdan toza bolgan shaffof muhitda ham yoruglik sochiladi. Bu yerda sochilishga sabab zichlik fluktuatsiyasi temperatura fluktuatsiya, konveksiya, fluktuatsiya va boshqa fluktuatsiyalar sabab boladi. (Fluktatsiya har qanday kattaliklarning ortacha kattalikdan chetlanishidir). Shu xildagi turli xil fluktuatsiyalar tufayli optik jihatdan bir jinsli bolgan muhitda yoruglikni sochilishini yoruglikning molekulyar sochilishi deb yuritiladi.
Molekulyar sochilgan yoruglikning intensivligi, qutblanish darajasi spektral sostavi va boshqa turli parametrlarini organish fizikaviy optikaning yoki molekulyar optika masalalarini echishga juda qol keladi. Chunki yoruglikning sochilishiga sabab bolgan har qanday protsess sochilgan yoruglik parametrlarida ozining izini qoldiradi (spektri, qutblanishi). Shuning uchun ham molekulyar sochilish moddalar xossalarini organishda juda ham aniq metod bolib qolgan. Masalan: Avogadroning sonini turli yollar bilan topish mumkin. Molekulalarning olchamini bilish mumkin.
(1g mol molekuladagi molekulalar soni Avogadro soni).
Yoruglik sochilishini organishda birinchi muvaffaqiyatga Tindal erishgan.
U uzunligi 1 m bolgan diametri 7 sm shisha trubka oldi. Uning ichidagi havosini sorib olib ichiga mayda zarrali chang toldirdi va shisha trubkaga oqi boylab parallel nurlar dastasini yuboradi
va trubkani turli tomonlardan kuzatadi. Kuzatish natijalarini 1868 yilda elon qildi va u qoyidagi asosiy xulosalarga keldi.
1. Sochilgan yoruglik kok rangga boyigan boladi.
2. Tushuvchi yoruglikka nisbatan 900 burchak ostida sochiladi.
3. Sochilgan yoruglik toliq yoki qisman qutblanadi.
Osmonning kok bolishini chang zarralaridan yoruglikni sochilishi deb tushuntiradi. Moviylikni Reley nazariyasi osongina tushuntiradi.
2.2 Reley qonunlari
|
| |