71
4.
Barkamol avlodni tarbiyalash g‘oyasi va uni amalga oshirish mexanizmlari
5.
Ijtimoiy sheriklik-etuklik mezoni
6.
Ijtimoiy sheriklikning tarixi va tadriji
7.
Ijtimoiy sheriklikning nazariy asoslari
8.
O‘zbekistonda ijtimoiy sheriklik nazariyasining boyitilishi va amaliyotining
rivojlantirilishi
1.
Ijtimoiy sheriklik-etuklik mezoni
Birinchi Prezidentiz Islom Karimov o‘zining 2010 yil 12 noyabrida Oliy Majlis Senati va
Qonunchilik Palatasining qo‘shma majlisida bayon qilgan “Mamlakatimizda
demokratik islohotlarni
yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish Konsepsiyasi”da davlat hokimiyat organlari
va nodavlat notijorat tashkilotlari o‘rtasida ijtimoiy sheriklik munosabatlarini o‘rnatish zarurligini
ko‘rsatib o‘tdi. Bu ko‘rsatma mazmun e’tibori bilan juda dolzarb va sermazmundir.
Ijtimoiy sheriklik g‘oyasi ijtimoiy va siyosiy sohada insoniyat kashf qilgan eng buyuk
ixtirolardan biridir. Insoniyat ijtimoiy sheriklikning zururligini anglab etishi uchun ko‘p
asrlar kerak
bo‘ldi. Bu jarayonda uzoq davom etgan konfrontatsiyani, murosasiz kurashlarni, keskin ijtimoiy nizolarni
boshdan kechirishga to‘g‘ri keldi.
“Ijtimoiy sheriklik” tushunchasi ijtimoiy fanlarga kirib kelganiga ko‘p vaqt bo‘lgani yo‘q. Bu
tushuncha dastavval mehnat munosabatlari doirasida va ularni tartibga solish maqsadida yaratildi. Kapital
bilan mehnat, ish beruvchilar bilan yollanma ishchilar o‘rtasidagi munosabatlar asrlar davomida
rivojlanib kelayotgan bo‘lsa ham, ularni tartibga soladigan ijtimoiy sheriklikning zarurligi va
mumkinligini XIX asrning oxirlari- XX asr boshlariga kelibgina anglay boshlandi.
Bu davrgacha
ijtimoiy mehnat jarayonlaridagi ziddiyatlar goh pasayib, goh kuchayib davom etaverdi. Bu ziddiyatlar
ijtimoiy munosabatlarning negizini
tashkil etuvchi munosabatlar, ya’ni ish beruvchilar bilan yollanma
ishchilar manfaatlarining mos kelmasligi natijasida vujudga kelgan edi.
Ijtimoiy sheriklik ijtimoiy va siyosiy sohada insoniyat kashf qilgan eng buyuk ixtiro sifatida XX asrda
maydonga keldi. Ungacha ham odamlar orasida sheriklik munosabatlari mavjud bo‘lgan.
Bunday
munosabatlar minglab yillardan buyon davom etib keladi. SHeriklikning kurtaklari hatto yuqori darajada
rivojlangan hayvonlar, masalan bo‘rilar, arslonlar, sirtlonlar va Afrikadagi sirtlonsimon
itlar galalarida
ham ko‘zga tashlanadi. Muvaffaqiyatga erishish uchun bu hayvonlarning har biri ov jarayonida
o‘zlarining hatti –harakatini sheriklarining hatti-harakatlari bilan moslashtirib amalga oshiradi. Bu
sheriklikning kurtaklari va ibtidoiy ko‘rinishlari edi.
Ijtimoiy sheriklikning XX asrgacha jamiyatda mavjud bo‘lgan sheriklikdan asosiy farqi shundaki,
avvallari sheriklik alohida shaxslar,
nari borsa, kichik guruhlar o‘rtasidagi sheriklikdan iborat edi.
Masalan, bir jamoada mehnat qilayotganlar, bir kasb egalari, qo‘ni-qo‘shnilar, qarindosh-urug‘lar, tanish-
bilishlar biror yumushni bajarishda bir-birlari bilan sheriklik qilar edi. SHeriklikning bu ko‘rinishi hozir
ham davom etib kelmoqda.
Ijtimoiy sheriklik sheriklikning rivojlanishidagi yangi yuksak bosqichni ifodalaydi. Ijtimoiy
sheriklik alohida shaxslar yoki kichik guruhlar emas, katta ijtimoiy guruhlar o‘rtasidagi
sheriklikni
bildiradi.
