|
Ijtimoiy Iqtisodiy Tizimlarning Umumiy Tavsifi
|
| bet | 2/7 | | Sana | 22.05.2024 | | Hajmi | 33,47 Kb. | | #250531 |
Bog'liq mustaqil ish
Tizim Tushunchasi va Uning Komponentlari
Ijtimoiy iqtisodiy tizim – bu iqtisodiy faoliyatning asosiy yo‘nalishlarini belgilaydigan, ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilish jarayonlarini tashkil etuvchi tuzumdir. Tizimning asosiy komponentlari quyidagilar:
Ishlab chiqarish vositalari: Ular jamiyatning iqtisodiy faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan barcha moddiy va nomoddiy resurslarni o‘z ichiga oladi. Bu yer, xom ashyolar, mehnat va kapital bo‘lishi mumkin.
Ishlab chiqarish munosabatlari: Bu iqtisodiy faoliyatda ishtirok etuvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni belgilaydi. Ular mulkchilik shakllariga, ishlab chiqarish jarayonlaridagi ishtirokchilarning huquq va majburiyatlariga asoslanadi.
Bozor mexanizmlari: Bu tovarlar va xizmatlar almashinuvini ta’minlaydigan tizimdir. U talab va taklif qonunlariga asoslanadi.
Ijtimoiy-Iqtisodiy Tizimlar Turlari
Ijtimoiy iqtisodiy tizimlar asosan uchta asosiy turga bo‘linadi:
Kapitalizm: Bu tizim xususiy mulkchilikka, bozor mexanizmlariga va foyda motiviga asoslangan. Bu tizimda iqtisodiy faoliyat asosan xususiy sektor tomonidan amalga oshiriladi va davlat aralashuvi minimal darajada bo‘ladi.
Sotsializm: Bu tizim davlat mulkchiligiga, markaziy rejalashtirishga va jamiyat manfaatlariga qaratilgan. Davlat ishlab chiqarish vositalariga egalik qiladi va iqtisodiy faoliyatni rejalashtiradi.
Aralash iqtisodiyot: Bu tizimda xususiy mulk va davlat mulki uyg‘unlashgan. Davlat va xususiy sektor iqtisodiy faoliyatda birgalikda ishtirok etadi va bozor mexanizmlari bilan birga davlatning iqtisodiyotni tartibga solishi mavjud.
Kapitalistik Iqtisodiyot Modeli
Kapitalistik iqtisodiyot modeli xususiy mulkchilikka asoslangan bo‘lib, uning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
|
| |
