ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
191
MULTIMEDIA TIZIMLARI VA TEXNOLOGIYALARI
Rustamxonov Azimxon
Qo‘qon DPI, “Matematika-informatika” yo’nalishi
3- bosqich talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.7932325
Multimedia tizimlari va texnologiyalari. Asosiy tushunchalar.
"Multimedia" termini "multi" — ko’p va "media" — muhit,
tashuvchi,
muloqot vositasi so’zlaridan tuzilgan. Bu so’zlarni o’zbek tiliga “ko’p
muxitli” kabi tarjima qilish mumkin
Multimedia — bu turli kompyuter texnologiyalarining to’plami bo’lib, unda turli shakldagi va
ko’rinishdagi ma’lumotlar, masalan, grafika, tekst, video,
fotografiya, xarakatlanuvchi
obrazlar (animatsiya), ovozli effektlar qo’llaniladi.
Qoidaga ko’ra multimedia deganda interaktiv dasturiy ta’minot orqali boshqariladigan vizual
va audio effektlarning birgalikda qo’llanilishi tushuniladi.
“Multimedia” tushunchasiga bir qancha misol keltiramiz:
Multimedia (multimedia) – bu zamonaviy kompyuterli axborot texnologiyalari bo’lib, u
kompyuter sitemasida tekst, ovoz, videotasvir, grafik tasvir va animatsiya (multiplikatsiya) ni
birgalikda qo’llash imkonini beradi.
Multimedia –
bu kompyuterda tekst, grafika, animatsiya, raqamli o’zgarmas
tasvirlar, video,
ovoz, nutq kabi tipli ma’lumotlarni kiritish,
qayta ishlash, saqlash almashish va tasvirlash
imkonini yaratuvchi texnologiyalar yig’indisidir.
Multimedia — bu tasvir va xarakatli video, animatsiyali kompyuter grafikasi va matn, nutq va
yuqori sifatli ovoz bilan ishlashni ta’minlovchi interaktiv sistemadir.
Multimediali – kompyuter — bu multimedia texnologiyalarini amalga oshiruvchi apparat va
dasturiy ta’minotiga ega bo’lgan kompyuterdir.
Multimedianing rivojlanish tarixi.
Multimedia-texnologiyalari informatikaning eng dolzarb va mashxur yo’nalishlaridan biri
xisoblanadi. Bu yo’nalishning asosiy maqsadi “tasvir, tekst va matn ovoz, video animatsiya va
boshqa tasviriy effektlar (Simulation) kollektsiyasiga ega bo’lgan, hamda
interaktiv va boshqa
vizual boshqaruv mexanizmiga ega bo’lgan” mahsulotlarni yaratishdan iborat. Bu tushuncha
1988 yil yangi texnologiyalarni tadbiq qilish va foydalanish muammolari bilan
shug’ullanuvchi yirik Yevropa Komissiyasi tomonidan bayon qilingan.
80 – yillar oxirida multimedia – texnologiyalarini gumanitar soxalarda qo’llashga bo’lgan
qiziqishlarni oshishi, bevosita atoqli amerikalik kompyuter – biznesmeni Bill Geyts nomi bilan
bog’liq. U turli “muxitli”: tasvir, ovoz, animatsiya va gipermatnli sistema asosidagi multimedia
maxsulotlarini yaratish va amaliyotda muvaffaqiyatli qo’llash g’oyasini
ilgari surgan
("National Art Gallery. London").
Aynan mana shu maxsulot o’zida multimedianing quyida keltirilgan 3 ta asosiy printsipini
mujassamlashtirib olgan edi:
Ma’lumotlarni inson sezuvchi turli ma’lumot muxitlari kombinatsiyasi yordamida tasvirlash.
Maxsulotdagi ma’lumotlarni tasvirlashni turli xil liniyalarini mavjudligi (xususan unda
ma’lumotni tasvirlash liniyasini maxsulotda mavjud bo’lgan
boshqaruv mexanizmi orqali
insonni o’zi belgilaydi).
