Impact Factor:
SJIF
2019 - 5.11
2020 - 5.497
ISI 2019 – 0.172
ОФ
“Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science”
153
БИОЛОГИЧЕСКИЕ
НАУКИ
3-rasm. Biogaz qurilmalarining prinsipial ishlash sxemasi
1-go‘ng uchun quduq; 2-nasos; 3-biogaz reaktori; 4-ishlatib bo‘lingan cho‘kindi; 5-biogaz; 6-
gazgolder; 7-gaz gorelkasi; 8-issiqlik energiyasi; 9-elektr qurilmasi; 10-elektroenergiya; 11-issiqlik
energiyasi.
Etanol. Biologik
ishlab chiqarilgan spirtlar, ko‘pincha etanol, kamroq propanol va butanol,
shakar yoki kraxmalni (eng oson) yoki sellyulozani (eng qiyin) fermentatsiyalash orqali
mikroorganizmlar va fermentlar ta’siri ostida ishlab chiqariladi.[2] Biobutanol (shuningdek,
biobenzin deb ataladi) tez-tez benzinni to‘g‘ridan-to‘g‘ri almashtirishni ta’minlaydi,
chunki u
to‘g‘ridan-to‘g‘ri benzinli dvigatelda ishlatilishi mumkin. Yoqilg‘i etanoli butun dunyoda, ayniqsa
Braziliyada eng ko‘p ishlatiladigan bioyoqilg‘i hisoblanadi. Spirtli ichimliklar yoqilg‘isi bug‘doy,
makkajo‘xori, qand lavlagi, pekmez va viski kabi alkogolli ichimliklar tayyorlash mumkin bo’lgan
har qanday shakar yoki kraxmaldan olingan shakarlarni fermentatsiya qilish yo‘li bilan olinadi
(masalan, kartoshka va meva chiqindilari va boshqalar). Etanol benzin o‘rniga benzinli dvigatellarda
ishlatilishi mumkin: u benzin bilan har qanday foizgacha aralashtirilishi mumkin. Mavjud avtomobil
benzinli dvigatellarning aksariyati 15% gacha bo‘lgan benzin va
benzinli tarkibli bioetanol
aralashmalarida ishlaydi. Etanol benzinga qaraganda kamroq energiya zichligiga ega: bu shuni
anglatadiki, bir xil miqdordagi ishni bajarish uchun ko‘proq yoqilg‘i (hajm va massa) talab qilinadi.
Etanol (CH 3 CH 2 OH) ning afzalligi shundaki, u yonilg‘i quyish stantsiyalarida mavjud bo‘lgan
etanol bo‘lmagan benzinga qaraganda yuqori oktan raqamiga ega, bu esa
issiqlik samaradorligini
oshirish uchun vosita siqishni tezligini oshiradi.[15] Yuqori tog‘li hududlarda (siyrak havo) ba’zi
davlatlar atmosferaga ifloslantiruvchi emissiyalarni kamaytirish uchun qishki oksidlovchi sifatida
benzin va etanol aralashmasidan foydalanishni taklif etdilar. Etanol, shuningdek, bioetanolli
kaminlar uchun yonilg‘i sifatida ishlatiladi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak hozirgi va kelajakda asosiy yoqilg‘i bo‘lib
hisoblanadigan
bioyoqilg‘ilar haqida umumiy tushunchalar, bioyoqilg‘ilarrning imkoniyatlari,
ularning asosiy
xomashyosi (biomassa) va uning tarkibi, bioyoqilg‘ilarning turlari: boigaz, biobenzin, biokerosin,
biodizel, biometanol, bioetanol, biobutanol va boshqa bioyoqilg‘ilar haqida ma’lumotlardan va
tajribalardan foydalanib kelajak yoqilg‘ilaridan foydalanishga o‘tishimiz lozim. Buning uchun biz
biotexnologlar yangi kelajak yoqilg‘ilarini kashf qilishimiz va tabiatimizni asrashimiz lozim.
