To‘g‘ri kirishli asinxron RS-trigger
Ushbu triggerlar ikkita informatsion (axboriy) S va R kirishga ega bo‘lib, 1 va 0 larni mos ravishda belgilaydi: to‘g‘ri Q va inversli Q. RS-trigger ikkita mantiqiy element ILI-NE (YOKI-YU+) lardan tuzilgan (13.3, a-rasm).
13.1-jadval 13.2-jadval
|
St
|
Rt
|
Qt
|
Qt+1
| |
0
|
0
|
0
|
0
| |
0
|
0
|
1
|
1
| |
0
|
1
|
0
|
0
| |
0
|
1
|
1
|
0
| |
1
|
0
|
0
|
1
| |
1
|
0
|
1
|
1
| |
1
|
1
|
0
|
-
| |
1
|
1
|
1
|
-
| |
St
|
Rt
|
Qt
|
Qt+1
|
holati
| |
0
|
0
|
Qt
|
Qt
|
saqlash
| |
1
|
0
|
Qt
|
1
|
o‘rnatish 1
| |
0
|
1
|
Qt
|
0
|
o‘rnatish 0
| |
1
|
1
|
Qt
|
-
|
man etilgan
|
a) b)
13.3-rasm
RS-triggerni grafik belgilanishi 13.3, b-rasmda keltirilgan bo‘lib, faoliyat =onuniyati 13.4-jadvalda keltirilgan.
Jadvaldan ko‘rinadiki, St=1, Rt=0 signallar kombinatsiya-sida trigger 1 (Qt+1=1) holatiga, avvalgi holatidan Qt at’iy nazar o‘tadi.
St=0, Rt=1 signallarni terilganda trigger 0 (Qt+1=0) holatiga o‘tadi. Signallar St=0, Rt=0 kombinatsiyasida trigger holati o‘zgarmaydi, ya’ni t+1 holda trigger holati Qt+1=Qt bo‘ladi. Signallar St=1, Rt=1 yig‘indisi man etilgan bo‘ladi, chunki u trigger ish rejimini buzadi va noaniq holatga olib keladi.
RS-triggerlarda, to‘g‘ri boshqarish kirish bilan birlik signal satxiga ega. Elementni bir holatdan ikkinchi holatga o‘tkazuvchi signallar aktiv deb ataladi. RS-triggerlarni qurish uchun, aktiv signal 1 darajali bo‘ladi.
Triggerni t+1 holati (jadval) Karno kartasi ko‘rinishida berilishi mumkin. Karno kartasidan foydalanib, minimal nol funksiyasini RS-trigger ishlashini qurish mumkin:
Qt+1=St t Qt
Keltirilgan ifodadan ko‘rinadiki, RS-trigger 1 holatda, kirish qismiga St=1 yoki 1, agarda Rt=0 va trigger Qt=1 holatida bo‘lsa o‘rinli bo‘ladi.
Inversli kirishga ega bo‘lgan RS asinxron trigger
Ushbu turdagi triggerlar I-NE (VA-YO‘Q) mantiqiy elementlarda quriladi. Bunda 0 (nol) satx signalni aktiv kirishi, 1 sath esa, passiv. Axboriy kirishlari va mos ravishda bunday triggerlarni signallarini inversli ( ) ko‘rinishda belgilash qabul qilingan. Bunday holda inversli kirishga ega bo‘lgan trigger, to‘g‘ri kirishli triggerdagidek.
RS-triggerning inversli kirishga ega bo‘lgan sxemasi 13.7-rasmda, shartli belgilanishi esa, 13.8-rasmda tasvirlangan.
13.4-rasm 13.5-rasm
RS-triggerni, I-NE (VA-YO‘Q) mantiqiy elementlarda ishlashi 13.6-jadvalda keltirilgan bo‘lib, bundan ko‘rinadiki kombinatsiyasi man etilgan, yig‘indi neytraldir. Bunda, agarda ILI-NE (YOKI-YO‘Q) elementli triggerning har ikkila kirish qismidagi signallar nolli bo‘lib neytral kombinatsiyani tashkil etsa, I-NE (VA-YO‘Q) elementli trigger uchun u man etiladi.
Asinxron RS-triggerni tezkorligini qurilmaning holatini kechikishi tt, har bir elementda kechikish te, yig‘indisi bilan aniqlanadi.
Hozirgi holat uchun tt=2te
13.3-jadval
t
|
t
|
Qt
|
Qt+1
|
0
|
0
|
0
|
-
|
0
|
0
|
1
|
-
|
0
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
1
|
1
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
1
|
Statik boshqaruvli RS-trigger
Sinxron RS-trigger asinxronlidan S-kirish qismi mavjudligi bilan farvlanib, unga sinxronlashtiruvchi (taktli) signallar beriladi. Sinxron trigger asinxron RS-triggerdan va kombinatsion raqamli qurilmadan tuzilgan (13.6-rasm).
13.6-rasm 13.7-rasm
13.6-rasmdan ko‘rinib turibdiki sinxron trigger I-NE (VA-YO‘Q) elementlaridan qurilgan. Sxema 1 uchta S, C, R kirish qismlariga va ikkita chiqish qismiga ega bo‘lgan kombinatsion raqamli qurilmani tashkil etadi (KSU-KRQ). Sxema 1 ikkita I-NE (VA-YO‘Q) elementlardan tuzilgan asinxron RS-triggerni tashkil etadi. Kombinatsion raqamli qurilmaning (KSU-KRQ) kirish mantiqiy elementlari S=0 bo‘lganda blokirovkalangan (yopiq) bo‘ladi. Ularning chiqish qismlaridagi qiymat 1 birlikka ega va kirish S va R signallariga bog‘liq bo‘lmaydi.
I-NE (VA-YO‘Q) elementli asinxron RS-trigger uchun, birlikdan tashkil topgan signallar yig‘indisi neytral bo‘ladi. Trigger o‘z holatini saqlaydi. S=1 bo‘lganda, RS-asinxron triggerning kirish qismiga axboriy R va S signallarni uzatish uchun, kombinatsion raqamli qurilmaning (KSU-KRQ) kirish mantiqiy elementlari sxemalari ochiq bo‘ladi. Demak, ruhsat etilgan signal mavjudligida, sinxron trigger asinxron trigger qoidasi bilan ishlaydi.
I-NE (VA-YO‘Q) elementli asinxron RS-triggerni ishlash qonuniyatini 4.7 jadvaldan ko‘rish mumkin.
13.6-jadvalda sinxron RS-triggerni ishlash prinsipini ko‘rsatuvchi Karno kartasi tasvirlangan. Karno kartasidan foydalanib, sinxron RS-triggerni ishlash prinsipini tushunish uchun, minimal bul funksiyasini olish mumkin:
Qt+1= t Qt t Qt Ct St Qt ( t t) CtRt.
Agar kirish qismlari S va R larga 1 birlik berilayotgan bo‘lib, yoki 1 birlik ushbu kirish qismlarida bo‘lmasa, QS bir-birlik holatini sinxron RS-trigger saqlaydi. 13.10-rasmda sinxron RS-triggerni grafik belgilanishi I-NE (VA-YO‘Q), I-ILI-NE (VA-YOKI-YO‘Q) mantiqiy elementlarda hamda ularning kombinatsiyalarida ham ko‘riladi.
Triggerni umumiy turg‘un holatiga o‘tish vaqti tt uchta mantiqiy elementlarning vaqt ushlanishi te yig‘indisiga teng:
tt=3te
Bunda signalning vaqt kengligi ts, s-kirishda:
ts tt=3te.
13.5-jadval
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
| |
0
|
0
|
0
|
1
|
| |
0
|
0
|
1
|
0
|
0
| |
0
|
0
|
1
|
1
|
1
| |
0
|
1
|
0
|
0
|
0
| |
0
|
1
|
0
|
1
|
1
| |
0
|
1
|
1
|
0
|
0
| |
0
|
1
|
1
|
1
|
1
| |
1
|
0
|
0
|
0
|
0
| |
1
|
0
|
0
|
1
|
1
| |
1
|
0
|
1
|
0
|
0
| |
1
|
0
|
1
|
1
|
0
| |
1
|
1
|
0
|
0
|
1
| |
1
|
1
|
0
|
1
|
1
| |
1
|
1
|
1
|
0
|
-
| |
1
|
1
|
1
|
1
|
-
|
Ikki signal orasidagi pauza vaqti tp, s-kirishda kirish elementini (KSU-KRQ) ulab-uzish uchun etarli bo‘lish lozim (sxema 1, 13.6-rasm):
tp te
Demak, s-kirishdagi sinxronlovchi signallarni minimal takrorlanish davri 4te, eng katta chastotasi
F=1/(4te).
13.6-jadval
Dinamik boshqaruvli sinxron trigger
S-kirishda, 0-darajadan 1-darajaga yoki aksincha bo‘lishi uchun dinamik boshqaruvli sinxron triggerda, axborotni o‘zgarish holatini qabul qiladi. Dinamik boqaruvli RS-triggerni 13.8-rasmdagidek qurilishi mumkin.
a) b)
13.8-rasm
Agarda S=0 bo‘lganda, kirish qismiga R va S qandaydir axboriy daraja berilsa, S kirish qismida darajani 0 dan 1 ga almashtirilsa, 1-element chiqishida 0 hosil bo‘ladi, u 3-element kirish qismiga ulanadi va uning chiqish qismida 1-darajani S kirishdagi qiymatdan qat’iy nazar ta’minlaydi.
Mantiqiy S uziladi va hech qanday o‘zgarishni R va S trigger kirishida qabul qilmaydi. Bu jarayon S kirishda 0 daraja 1 darajaga o‘tgunicha bo‘ladi.
SHuningdek dinamik kirishli RS-triggerni mantiqiy ILI-NE (YOKI-YO‘Q) elementlarda ko‘rish mumkin (13.18-rasm).
a) b)
13.9-rasm
Bu erda axborot triggerni R va S kirishda S=1 darajani S=0 darajaga almashinuvida qabul qilinadi. Bunday tirggerning shartli shartli belgilanishi 13.9, b-rasmda tasvirlangan. 13.10, a-rasmda esa dinamik kirishga ega bo‘lgan D-triggerning sxemasi keltirilgan, uning shartli belgilanishi esa 13.10, b-rasmda tasvirlangan.
a) b)
13.10-rasm
a) b)
13.11-rasm
D-kirishda triggerda axborot qabul qilish, S kirishdagi 0-darajani 1-darajaga almashinishida sodir bo‘ladi. Dinamik kirishga ega bo‘lgan JK-triggerning sxemasi 13.11, a-rasmda, uning shartli belgilanishi esa 13.11, b-rasmda tasvirlangan. Triggerni Qt=1 holatidan Qt+1=0 holatiga o‘tishi K=1 va Qt=1 hamda KQt=1 bo‘lganida sodir bo‘ladi. Boshqa holda avvalgi belgilangan Qt+1=Qt holat saqlanadi.
RS-triggerdan JK-triggerni hosil qilish uchun va asinxron RS-triggerni kirish qismida S=JQt va R=KQt satxni ta’minlash lozim. Kirish belgisi S-ni J-ga , R-ni K-ga almashtirib, RS-trigger chiqish qismini 1 va 2 element kirishiga teskari aloqa kiritib, JK dinamik kirishli trigger sxemasini hosil qilamiz.
|
