241
Keyingi dasturda
kiritilgan jumlada satrlar, so`zlar va simvollar soni
hisoblanadi.
16-listing
.
Output:
# include
;
#define
yes 1
#define no 0
void main()
{ int c, nl, nw, inword;
inword = no;
nl = nw = nc = 0;
for(char c=``;c!=`.`;cin>> c)
{++nc;
if (c == `\n`)
++nl;
if (c==` ` ||c==`\n` ||c==`\t`)
inword = no;
else if (inword == no)
inword = yes;
++nw; }
cout <<"\n satrlar="<< nl<<”so`zlar=”<< nw<<”simvollar=”<< nc; }
Programma har gal so`zning birinchi simvolini uchratganda, mos
o`zgaruvchi qiymatini bittaga oshiradi.
INWORD
o`zgaruvchisi programma so`z
ichida ekanligini kuzatadi. Oldiniga bu o`zgaruvchiga so`z ichida emas ya`ni
NO
qiymati beriladi.
YES
va
NO
simvolik o`zgarmaslardan foydalanish dasturni
o`qishni yengillashtiradi.
NL = NW = NC = 0 qatori quyidagi qatorga mos keladi: NC = (NL = (NW = 0));
For strukturasi sanovchi (
counter
) bilan bajariladigan takrorlashni bajaradi.
Boshqa takrorlash bloklarida (
while, do/while
) takrorlash sonini
control
qilish
uchun ham sanovchini qo`llasa bo`lardi, bu holda takrorlanish sonini o`ldindan
242
bilsa bo`lardi, ham boshqa bir holatning vujudga kelish-kelmasligi orqali
boshqarish mumkin edi. Ikkinchi holda ehtimol miqdori katta bo`ladi. Masalan,
qo`llanuvchi belgilangan sonni kiritmaguncha takrorlashni bajarish kerak bo`lsa
biz
while
li ifodalarni ishlatamiz.
for
da esa sanovchi
ifodaning qiymati oshirilib
(kamaytirilib) bosilaveradi, va chegaraviy qiymatni olganda takrorlanish tugatiladi.
for
ifodasidan keyingi bitta ifoda qaytariladi. Agar bir necha ifoda takrorlanishi
kerak bo`lsa, ifodalar bloki
{}
qavs ichiga olinadi.
17-listing
.
Output:
# include
int main()
{ for (int i = 0; i == 5; i++) {
cout << i << endl; }
return (0);
}
0
1
2
3
4
5
for strukturasi uch qismdan iboratdir. Ular nuqtavergul [;] bilan bir-biridan
ajratiladi. for ning ko`rinishi:
for( a; b; c ){
takror etiladigan blok }
a - e`lon va initsalizatsiya.
b - shartni tekshirish (oz`garuvchini chegaraviy qiymat bilan solishtirish).
c - o`zgaruvchining qiymatini o`zgartirish.
Qismlarning bajarilish ketma-ketligi quyidagichadir:
Boshida a bajariladi (faqat bir marta), keyin b dagi shart tekshiriladi va agar
u
true
bo`lsa takrorlanish bloki ijro ko`radi, va eng oxirda c da o`zgaruvchilar
o`zgartiriladi, keyin yana ikkinchi qismga o`tiladi. for strukturamizni
while
struktura bilan almashtirib ko`raylik:
for (int i = 0; i < 10 ; i++)
cout << "Hello!"<< endl;
243
Ekranga 10 marta Hello! so`zi bosib chiqariladi. i o`zgaruvchisi 0 dan 9
gacha o`zgaradi. i=10 bo`lganda esa
i < 10
sharti noto`g`ri (
false
) bo`lib chiqadi va
for
strukturasi nihoyasiga yetadi. Buni while bilan yozsak:
int i = 0;
while ( i<10 ){
cout << "Hello!" << endl;
i++; }
Endi for ni tashkil etuvchi uchta qismning har birini alohida ko`rib chiqsak.
Birinchi qismda asosan takrorlashni boshqaradigan sanovchi (counter)
o`zgaruvchilar e`lon qilinadi va ularga boshlangich
qiymatlar beriladi
(initsalizatsiya). Yuqoridagi dastur misolida buni
int i = 0;
deb berganmiz. Ushbu
qismda bir necha o`zgaruvchilarni e`lon qilishimiz mumkin, ular vergul bilan
ajratililadi. Ayni shu kabi uchinchi qismda ham bir nechta o`zgaruvchilarning
qiymatini o`zgartirishimiz mumkin. Undan tashqari birinchi
qismda for dan oldin
e`lon qilingan o`zgaruvchilarni qo`llasak bo`ladi. Masalan,
int k = 10;
int l;
for (int m = 2, l = 0 ; k <= 30 ; k++, l++, ++m) {
cout << k + m + l; }
Albatta bu ancha sun`iy misol, lekin u bizga
for
ifodasining naqadar
moslashuvchanligini ko`rsatadi.
for
ning qismlari tushurib qoldirilishi mumkin.
Masalan,
for(;;) {}
ifodasi cheksiz marta qaytariladi.
Bu for dan chiqish uchun
break
operatorini beramiz. Yoki agar sanovchi sonni takrorlanish bloki ichida
o`zgartirsak,
for
ning 3-qismi kerak emas. Masalan,
for(int g = 0; g < 10; ){
cout << g;
g++; }
Yana qo`shimcha misollar beraylik.
for (int y = 100; y >= 0; y-=5){
244
...
ifoda(lar);
... }
Bu yerda 100 dan 0 gacha 5 lik qadam bilan tushiladi.
for(int d = -30; d<=30; d++){
...
ifoda(lar);
... }
60 marta qaytariladi.
For strukrurasi bilan dasturlarimizda yanada yaqinroq tanishamiz. Endi a
e`lon qilinadigan o`zgaruvchilarning xususiyati haqida bir og`iz aytib o`taylik.
Standartga ko`ra bu qismda e`lon qilingan o`zgaruvchilarning qo`llanilish
sohasi
faqat o`sha for strukturasi bilan chegaralanadi. Yani bitta blokda joylashgan for
strukturalari mavjud bo`lsa, ular ayni ismli o`zgaruvchilarni qo`llana ololmaydilar.
Masalan, quyidagi xatodir:
for(int j = 0; j<20; j++){...}
...
for(int j = 1; j<10 ; j++){...} //xato!
j o`zgaruvchisi birinchi for da e`lon qilib bo`lindi. Ikkinchi for da ishlatish
mumkin emas. Bu masalani yechish uchun ikki xil yo`l tutish mumkin.
Birinchisi bitta blokda berilgan for larning har birida farqli o`zgaruvchilarni
qo`llashdir. Ikkinchi yo`l for lar guruhidan oldin sanovchi vazifasini bajaruvchi bir
o`zgaruvchini e`lon qilishdir. Va for larda bu o`zgaruvchiga
faqat kerakli
boshlangich qiymat beriladi xalos.
for ning ko`rinishlaridan biri, bo`sh tanali for dir.
for(int i = 0 ; i < 1000 ; i++);
Buning yordamida biz dastur ishlashini sekinlashtirishimiz mumkin.
