Obyektlər: xassələr, metodlar, hadisələr

Obyektlər: xassələr, metodlar, hadisələr

Xassənin qiymətini proqram kodunda da dəyişmək olar. Bunun üçün: Obyekt.Xassə = QiymətXassə təlimatına əməl etmək lazımdır. Məsələn, fərz edək ki, mətnin ayrılmış fraqmentində (Selection obyekti) birinci simvol (Characters (1) obyekti) yarımqalın olmalıdır, yəni Bold xassəsi verilməlidir. Bold xassəsi verilərkən xassənin qiyməti True, əks halda False olacaqdır. Simvola Bold xassəsinin verilməsi üçün: Selection.Characters (1). Bold = True yazmaq lazımdır.

Adətən obyektin bir neçə xassəsi olur. With…End With təlimatından istifadə etməklə, obyektə bir neçə xassəni bir dəfəyə mənimsətmək olar. Bunu etmək üçün:

With Obyekt

.Xassə1 = QiymətXassə1

.Xassə2 = QiymətXassə2

...

yazmaq kifayətdir.

Məsələn, 10 simvoldan ibarət olan ayrılmış mətn fraqmentinə ―yarımqalın kursiv‖ vermək üçün aşağıdakı proqram kodundan istifadə etmək olar:

For I=1 to 10

With Selection.Characters (I)

.Bold = True

.Italic = True End With

Next I

Obyekt metodları (Methods). Obyektin hər hansı əməli icra etməsi üçün onun malik olduğu metodlardan biri tətbiq edilməlidir. Bir çox metodlar icra ediləcək əməliyyatların parametrlərini daxil etməyə imkan verən arqumentlərə malikdir. Arqumentlərə konkret qiymət vermək üçün := işarəsindən, arqumentləri bir-birindən ayırmaq üçün isə vergüldən istifadə edilir. Metoda da, xassəyə müraciət edildiyi kimi, nöqtəli notasiya⁹⁷ ilə müraciət edilir, yəni, metod sözündən əvvəl nöqtə qoyulur:

Obyekt.Metod arq1:=qiymət, arq2:=qiymət

metodundan istifadə edilir: Documents (―Azər.doc‖).Save Word sənədini açmaq üçün:

Azər.doc sənədinin ilk 3 səhifəsini çap etmək üçün bir-neçə arqumentli PrintOut metodundan istifadə edilir. Bu halda Range (çap diapazonunun formatını verir), From və To (çap ediləcək başlanğıc və son səhifələrin nömrələrini) arqumentləri daxil edilməlidir:

yaradıla biləndir. Hadisəyə reaksiya (cavab) vermək üçün obyektin xassələrinin qiymətini dəyişən, metodları çağıran və s. prosedurlardan istifadə edilir. Məsələn, Document (sənəd) obyekti Open (açmaq), New (yaratmaq) və Close (bağlamaq) hadisələrinə, Selection (sənədin ayrılmış fraqmenti) obyekti isə Cut (kəsmək), Copy (üzköçürmə), Paste (yapışdırma), Delete (Silmə) və s. hadisələrə reaksiya verir.

4. Visual Basic-də hazırlanmış proqram layihəsinin qrafik interfeysi və hadisəvi prosedurları

Qrafik interfeys vizual olaraq elə qurulmuşdur ki, mışın köməyi ilə forma üzərində idarəedici elementlərin şəklini çəkmək mümkün olur.

İdarəedici elementlər sinfi (Controls) qrafik interfeysdə müxtəlif cür adlandırılır. Belə ki, məsələn, mətn sahəsi (TextBox), metka (Label), siyahılar⁹⁸ (ListBox), qrafik pəncərələr⁹⁹ (PictureBox), əmr düymələri (CommandButton), dəyişdirici açarlar (CheckBox), bayraqcıqlar (OptionsButton) və s.

Forma üzərinə idarəeici elementlərin eyni sinfinə aid olan, lakin fərdi qiymətli xassələr nümayiş etdirən bir-neçə nüsxəsi (məsələn, Command1, Command2, Command3 və s.) yerləşdirilə bilər.

İdarəedici element dedikdə, qrafik interfeysin elə elementi nəzərdə tutulur ki, o, istifadəçi və ya proqram obyektləri tərəfindən yaradılan hadisəyə reaksiya versin.

Forma və idarəedici elementlər müəyyən xassə, metod və hadisə yığımları ilə xarakterizə olunur. Bəzi obyekt sinifləri, xassələr, metodlar və hadisələr aşağıdakı cədvəldə verilmişdir:

Beləliklə, hadisəvi prosedur dedikdə, müəyyən hadisənin reallaşdırılmasından sonra icraya başlayan alt proqram nəzərdə tutulur.

Hadisəvi prosedurda bir-neçə obyekt iştirak edə bilər. Məsələn, birinci obyektdə baş verən hadisənin nəticəsində ikinci obyektin xassələri qiymətcə dəyişə bilər və üçüncü obyekt hansısa metodu reallaşdırar və s.

Hadisəvi prosedur alt proqram olduğundan, Sub¹⁰⁰ açar sözlə başlayıb, End Sub açar

sözlə bitir:

Sub Obyekt (1)_Hadisə ()

Obyekt (2) .Xassə = QiymətXassə

Obyekt (3) .Metod arq1:=qiymət, arq2:=qiymət

...

End Sub

5. 
   Visual Basic dilində proqram tərtibi üçün inteqrasiya edilmiş mühit¹⁰¹
   

İnteqrasiya edilmiş mühit pəncərəsinin yuxarısında sərlövhə sətri var ki, burada da Project1- Microsoft Visual Basic [design] göstərilir.¹⁰² Pəncərənin idarə düymələri sərlövhə sətrinin sağ ucundadır.

Sərlövhə sətrinin altında baş menyü sətri vardır.

Baş menyü sətrinin altında tez-tez istifadə edilən əmrlərin piktoqramları yerləşir.

formalar frm tipli ayrıca fayllarda saxlanır. Məsələn, frmVB1.frm.

1. 
   Qrafik interfeysin yaradılması. Formalar konstruktoru pəncərəsində proqram əlavəsi ilə istifadəçi dialoquna imkan verən idarəedici elementlər yerləşdirilir.
   
2. 
   Qrafik interfeysin obyektlərinin xassələrinə qiymət verilməsi. Obyektin xassələri pəncərəsində əvvəlcədən forma üzərində yerləşdirilmiş idarəedici elementlərə qiymətlər verilir.
   
3. 
   Proqram kodunun yaradılması. Kod redaktoru pəncərəsində proqram kodu prosedurları daxil və redaktə edilir.
   

4. 
   Layihənin saxlanması. Layihə bir-neçə fayldan (o cümlədən, bir-neçə forma fayllarından) ibarət olduğundan, hər bir layihə üçün diskdə ayrıca qovluq yaratmaq məqsədəuyğundur. Layihənin saxlanması üçün File menyüsündən istifadə edilir. Əvvəlcə forma və onunla əlaqəli proqram modulunu menyünün Save FormVB1.frm As... bəndi ilə saxlamaq lazımdır. Sonra Save Project As... əmri ilə layihə faylını prjVB1.vbp adı ilə saxlamaq olar.
   
5. 
   Layihənin proqram əlavəsində kompilyasiya edilməsi. Saxlanmış layihə yalnız Visual Basic proqramlaşdırma sistemində icra edilə bilir. Bunun üçün layihəni exe fayl tipində saxlamaq lazımdır. Bu məqsədlə [File-Make...] əmrindən istifadə edilir. Lakin bu imkan VB5.0 CCE versiyasında yoxdur.
   

6. 
   Visual Basic mühitində idarəedici quruluşlar
   

Forma və idarəedici elementlərin formada yerləşdirilməsi.

Fərz edək ki, məsələn, ―Birinci layihə‖ kimi sözlərdən ibarət mətni çap edən proqram əlavəsi hazırlamaq tələb olunur.

Mətn informasiyasının formaya çıxarılması üçün Label (Metka), TextBox (Mətn sahəsi) idarəedici elementlərindən və Print metodundan istifadə etmək olar.

“Qrafik interfeys yaradılması” layihəsi:

1. 
   Visual Basic sistemini işə buraxmalı. [File-New-Standart] əmri ilə yeni layihə yaratmalı.
   
2. 
   Formadakı alətlər panelinin köməyi ilə susma rejimində forma adını - Form1, metkanı - Label1, mətn sahəsini - Text1 və əmr düyməsini - Command1 daxil etməli.
   
3. 
   Obyektin xassələri pəncərəsinin köməyi ilə aşağıdakı cədvəldə verilmiş idarəedici elementləri daxil etməli:
   

Obyektlər sinfi	Xassələr	Susma rejimində qiyməti	Yeni qiyməti
Form (forma)	Name	Form1	frm1
	Caption	Form1	Birinci layihə
Label (üst yazı)	Name	Label1	lbl1
	Caption	Label1	Birinci layihə
TextBox (mətn sahəsi)	Name	Text1	txt1
	Text	Text1	Birinci layihə
CommandButton (əmr düyməsi)	Name	Command1	cmd1
	Caption	Command1	Print metodu

Növbəti addım hadisəvi prosedurun proqram kodunun yaradılmasından ibarətdir.

Obyekt (forma və ya idarəedici element) üzərində mışın sol düyməsini 2 dəfə basmaqla proqram kodu pəncərəsini açmaq lazımdır. Açılmış pəncərədəki hadisəvi prosedurun sərlövhəsi boş olur. cmd1 düyməsi üzərində sol düyməni 2 dəfə basdıqda hadisəvi prosedurun sərlövhəsi cmd1_Click şəklinə düşür:

Private Sub cmd1_Click ()

End Sub

4. 
   cmd1 düyməsi üzərində mışın sol düyməsini 2 dəfə basmaqla cmd1_Click () boş prosedurlu proqram kodu pəncərəsini açıb, Print metodu prosedurunu daxil etməli. Bu prosedurun məzmunu aşağıdakı operatorlar ardıcılığından ibarət olmalıdır:
   

frm1.Print ―Visual Basic dilində birinci layihə‖ Layihənin ilk variantı artıq icraya hazırdır.

5. 
   [Run-Start] əmrini daxil etməli. Bu zaman proqram əlavəsinin açılan pəncərə- sində ―Birinci layihə‖ sözləri görünəcəkdir. Bu hadisə Print metodu düyməsi üzərində sol düyməni basdıqda baş verir.
   

Formanın rənginin və şriftin parametrlərinin verilməsi. Layihənin xarici görünü- şünü cazibədar etmək üçün obyektlərə məxsus görünüşü dəyişən xassələrin qiymətlərini dəyişmək və Print metodundan istifadə etmək lazımdır. Bunun üçün:

6. 
   frm1 formasını aktivləşdirməli. Obyekt xassələri pəncərəsində BackColor (fonun rəngi) xassəsini seçməli və sol düymə ilə açılan dialoq pəncərəsində rənglər palit- rasından bir rəng, məsələn, sarı rəng seçməli.
   
7. 
   lbl1 metkasını aktivləşdirməli. Obyekt xassələri pəncərəsində BackColor üçün yaşıl rəng, ForeColor (üst yazı) üçün göy rəng, Font (şriftin ölçüsü) üçün 18, Alignment (düzləndirmə) üçün mərkəz seçməli.
   
8. 
   txt1 mətn sahəsini aktivləşdirməli. Obyekt xassələri pəncərəsində ForeColor (üst yazı) üçün qırmızı rəng, Font (şriftin ölçüsü) üçün 14 və kursiv, Alignment (düzləndirmə) üçün mərkəz seçməli.
   
9. 
   cmd1 düyməsi üzərində sol düyməni iki dəfə basmaqla Proqram kodu pəncərəsini açmalı və cmd1_Click() prosedurunu və Font.Size = 12 sətrini daxil etməli.
   

10. 
    Layihəni işə buraxdıqdan və Print metodu düyməsini basdıqdan sonra qrafik interfeysin yeni görünüşü ekrana çıxacaqdır.
    
11. 
    Forma faylını [Save Form1.frm As…] əmri ilə frmVB1.frm adı ilə, layihə faylını isə [Save Project As...] əmri ilə prjVB1.vbp adı ilə yaddaşa yazmalı.
    

Yəni, layihəni \textbook\VB\prjVB1\ adı ilə saxlamalı.

QEYD: Kompüterdə Visual Basic sistemi yoxdursa, VBA-dan istifadə etmək olar. VBA-nı Microsoft Excel elektron cədvəlindən çağırmaq üçün Excel/ Servis/ Makros / Redaktor Visual Basic marşrutu ilə gedib Menu/Insert/Uzer Form marşrutu ilə forma pəncərəsini açmaq lazımdır. Sonra alətlər panelindəki A düyməsi ilə metka (Label) yaratmaq olar. Bu məqsədlə Name bəndi üzərində sol düyməni 2 dəfə basıb L1 metkası, Caption bəndində isə metkanın münasib adını daxil etmək lazımdır. Əgər yaradılan layihə iki ədədin fərqini hesablayan proqram kodundan ibarətdirsə, münasib ad ―Azalan‖ ola bilər. Sonra alətlər panelindəki ab düyməsi ilə mətn sahəsi (TextBox) yaradılır. Bunun üçün Name bəndi sol düymə ilə açılır və mətn sahəsi t1 adlandırılır. Sonra alətlər panelindəki A düyməsi ilə Name-də L2 metkası, Caption-da ―Çıxılan‖ (Enter), sonra ab düyməsi ilə TextBox-da Name-də t2 mətn sahəsi, sonra A düyməsi ilə Name-də L3 metkası, Caption-da ―Fərq‖ (Enter), sonra ab düyməsi ilə TextBox-da Name-də t3 mətn

sahəsi yaradılır. Bundan sonra forma üzərində əmr düymələri (Hesabla, Təmizlə, Son)

yaradılır. Bu məqsədlə alətlər panelindəki CommandButton düyməsini basıb Name-də cmdHes, Caption-da ―Hesabla‖ yazmaq lazımdır. Bu qayda ilə Name-də cmdTem, Caption-da ―Təmizlə‖, Name-də cmdSon, Caption-da ―Son‖ yazılır. Sonra Formanın boş yerində sol düyməni basıb Formaya ad vermək olar. Bunun üçün Name-də FrmİEFH, Caption-da ―İki ədəd fərqinin hesablanması‖ yazıb enter basmaq lazımdır.


Bütün bu işlərdən sonra proqram kodu yazılır. Bunun üçün kod pəncərəsi açılır. Kod pəncərəsi cmdSon əmr düyməsi üzərində sol düymə ilə açılır. Bu zaman kod pəncərəsində: Private Sub cmdSon_Click()

End Sub

yazısı çıxır. ―Son‖ düyməsinə aid prosedurun icrası üçün bu yazı end operatoru ilə tamamlanmalıdır. Yəni:

Private Sub cmdSon_Click()

end

End Sub

Sonra Forma(object) pəncərəsinə keçib ―Təmizlə‖ prosedurunu hazırlayırıq. Yəni, cmdTem əmr düyməsi üzərində sol düyməni 2 dəfə basıb kod pəncərəsini açıb proseduru aşağıdakı kimi yazırıq:

Private Sub cmdTem_Click()

t1=” “

t2=” “

t3=” “

End Sub

Sonra Forma(object) pəncərəsinə keçib ―Hesabla‖ prosedurunu hazırlayırıq. Yəni, cmdHes əmr düyməsi üzərində sol düyməni 2 dəfə basıb kod pəncərəsini açıb proseduru aşağıdakı kimi yazırıq:

Option Explickt

Dim a, b, c As Single Private Sub cmdHes_Click() a=Val(t1)

b=Val(t2) c=a-b t3=str(c) End Sub

Sonra Run və ya F5 düyməsi ilə layihəni icraya buraxırıq. Sonra ―Son‖ düyməsini basıb, işi bitiririk. Sonra Excel faylına ad verib yadda saxlayırıq. Sonra Сервис-də Защита- Параметры-Безопасность-Средняя marşrutu ilə Excelin müdafiə rejimini orta səviyyəyə endirməli. Sonra Servis-Redaktor Visual Basic- ok marşrutu ilə formanı açıb F5-lə işləmək olar. Sonra isə Сервис-də Защита-Параметры-Безопасность-Высокая marşrutu ilə Excelin müdafiə rejimini bərpa etmək lazımdır. Əgər növbəti açılışda forma görünməzsə, Alt+F11 düyməsi ilə module bəndinə keçmək və sonra Play bəndi ilə layihəni işlətmək olar. Ən yaxşısı Excel səhifəsində Forma açan düymə yaratmaqdır. Bunun üçün modulda:

Sub Кнопка1_Щелкнут() IEFH.Show

End Sub

Yazmaq kifayətdir.

7. 
   
   Download 1,13 Mb.