|
INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATIONBog'liq Karimova JamilaINNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION
International scientific-online conference
94
PAGE
Hammamizga ma’lumki, xuddi kundalik hayotdagi kabi texnologiya darsi
jarayonida ham elektr toki xavfsizligiga diqqat qilish shart. Elektr toki organizm orqali
o
ʻ
tganda issiqlik, elektrolitik va biologik ta’sir ko
ʻ
rsatadi. Issiqlik ta’siri badanning
ayrim joylarining kuyishi, qon tomirlari, asab va boshqa to
ʻ
qimalarning qizishi bilan
xarakterlanadi. Elektrolitik ta’sir qonning va boshqa organik suyuqliklarning qurishiga
va ularning fizik-ximik buzilishiga olib keladi. Elektr tokidan olingan jarohatlarni
shartli ravishda mahalliy va umumiy turlarga bo
ʻ
lish mumkin. Umumiy turini odatda
tok urishi deyiladi. Mahalliy turlari organizmning ma’lum qismini elektr toki yoki elektr
yoyi ta’sirida shikastlanishidir. Elektr tokidan kuyish badandan tok o
ʻ
tganda hamda
elektr yoyi ta’sirida bo
ʻ
lishi mumkin. Birinchi holatda jarohat nisbatan yengil o
ʻ
tadi.
Bunda terining qizarishi, pufakchalar paydo bo
ʻ
lishi kuzatiladi. Elektr yoyi ta’sirida
bo
ʻ
lgan kuyish odatda ancha og
ʻ
ir xarakterga ega bo
ʻ
ladi.Elektrooftalmiya – elektr
yoyidan chiqadigan kuchli ultrabinafsha nurlar oqimining ko
ʻ
zga ta’siri natijasida
tashqi pardasining yallig
ʻ
lanishidir. Odatda kasallik bir necha kun davom etadi.
Ko
ʻ
zning muguz pardasi jarohatlanganda davolash murakkablashadi va uzoq davom
etadi.Kishining elektr tokidan jarohatlanishi qator omillarga ega:tok kuchi,
kuchlanish,chastotasi va uning turi, tokning organizmdan o
ʻ
tish yo
ʻ
li, ta’sirning
davomiyligi hamda kishi tanasining xususiyatlariga bog
ʻ
liqdir.
Tok kuchi. Kishining shikastlanishida tok kuchi hal qiluvchi rol o
ʻ
ynaydi.
Tadqiqotlarning ko
ʻ
rsatishicha 0,0001 A tok kuchi tanaga ta’sir qilmaydi. 0,001 A da
barmoqlar yengil qaltiray boshlaydi. 0,002 A da esa qaltirash kuchayadi. 0,01 A da
barmoqlarda qattiq og
ʻ
riq seziladi, muskullar qisqara boshlaydi.Bunday tok kuchidan
kishi mustaqil o
ʻ
zini ajratib oladi. Tok kuchi 0,02Aga yetganda panja va barmoqlar
muskullari qattiq og
ʻ
rib, g
ʻ
ayriixtiyoriy ravishda tirishib-tortishib qoladi. Bunday
tokdan kishi o
ʻ
zini ajrata olmaydi. 0,025-0,05A miqdoridagi tok kuchi ko
ʻ
krak qafasi
muskullariga ta’sir qilib, nafas olishni qiyinlashtiradi, xattoki to
ʻ
xtatib ham qo
ʻ
yadi.
Bunday kattalikdagi tok kuchi uzoq vaqt ta’sir etsa, bir necha minut davomida
o
ʻ
pkaning ishlashini to
ʻ
xtatib, o
ʻ
limga olib kelishi mumkin. 0,1A tok kuchi yurak
mushaklariga bevosita ta’sir qiladi. Bu ta’sir 0,5s va undan ortiq vaqt davomida bo
ʻ
lsa,
yurakni
to
ʻ
xtatib
qo
ʻ
yishi
yoki
yurak
fibrillyatsiyasiga
olib
kelishi
mumkin.Fibrillyatsiya yurak mushaklarining betartib, tez-tez va xilma-xil qisqarishidir.
Bunda yurak ishi buziladi, natijada organizmda qon aylanishi to
ʻ
xtaydi va o
ʻ
limga olib
keladi.Kishining elektr toki bilan shikastlanishida badanning qarshiligi hal qiluvchi rol
o
ʻ
ynaydi. Bu qarshilikning kattaligi terining (namligi, nozik yoki dag
ʻ
alligi, yara-
chaqalarning mavjudligi va h. k. ) hamda suyak va ichki a’zolarning holatiga
bog
ʻ
liqdir.Teri quruq, toza va beshikast bo
ʻ
lsa, tananing qarshiligi – 2mln. Om bo
ʻ
ladi.
Agar teri nam bo
ʻ
lsa, toza bo
ʻ
lmasa, hamda shikastlangan bo
ʻ
lsa, uning qarshiligi
keskin kamayib, ichki a’zolarning qarshiligiga – 500 Omga yaqin bo
ʻ
lib
qoladi.Hisoblarda tananing qarshiligi odatda 1000 Om deb qabul qilinadi. Kuchlanish.
Agar shartli ravishda xavfli deb odam mustaqil ravishda tokdan o
ʻ
zini ajratib
|
| |
