|
INNOVATIVE RESEARCH IN SCIENCEBog'liq MMMS 0121INNOVATIVE RESEARCH IN SCIENCE
International scientific-online conference
89
aylanuvchi magnit maydoniga nisbatan orqada qolishini koʻrsatuvchi son.
Aylanish tezligini tok chastotasi, qutblar soni va sirpanishga taʼsir etib oʻzgartirish
mumkin. Tok chastotasini oʻzgartirish energiya iyerofini cheklagan holda tezlikni
ravon oʻzgartirishga imkon beradi. Shuning uchun chastota boʻyicha
boshqariluvchi Asinxron elektr dvigatelni yaratish asosiy muammolardan biriga
aylangan. Asinxron elektr dvigatel elektr yuritmalarda asosiy dvigatel sifatida
ishlatiladi. Quvvati bir necha Vt dan oʻnlab MVt gacha boʻladi. Asinxron
dvigatellar
"Arago-Lens
diski"
xodisasi
asosida
ishlaydi.
Sinxron mashina: aylanish tezligi (n) oʻzgarmas boʻlib, stator toʻkining
chastotasi nisbat orqali bogʻliq boʻlgan oʻzgaruvchan toʻk mashinasi sinxron
mashina deb ataladi.
Stator va rotor sinxron mashinaning asosiy qismlari hisoblanadi.
Statorning oʻzagi o'zaro izolatsiyalangan elektrotehnik poʻlat yaproqchalardan
yegʻilgan boʻlib, silindrsimon yahlit korpusning ichki qismidagi pazlarga uch
fazali oʻzgaruvchan toʻk choʻlgʻamlari joylashtiriladi.
Sinxron
mashinalar
elektr
generatorlari,
dvigetellari
va
reaktiv
quvvat kompensatorlari sifatida ishlatiladi. Barcha elektr mashinalari kabi ular
ham
qaytuvchanlik husuiyatlariga ega. Sinxron mashinalar, asosan, barcha elektr
stansiyalarida quvvati 800 kVa (kilovatt) va undan ortiq boʻlgan generatorlar
oʻrnatilgan. Gidravlik elektr stansiyalaridagi generatorlarning quvvati birmuncha
kam boʻlib, 500 — 600 kVa ni tashkil etadi. Atom elektr stansiyalarida esa bitta
blokning quvvati 1.5 ming MVA(Megavoltamper — transformator elektr toki kuch
birligi)ga yetadi.
Mashina oʻqiga mahkamlangan kontakt halqalariga rotor choʻlgʻamining ikki
uchi
mahkamlangan boʻlib, halqalar sirtida qoʻzgʻalmas toʻk oʻlchovi choʻtkalar
sirpanadi. Rotor uchun doimiy tok manbai sifatida quvvati uncha katta boʻlmagan
oʻzgarmas tok generatori — uygʻotgich ishlatiladi. Odatda, uygʻotgichning quvvati
sinxron mashina quvvatining(1-3)% ini tashkil etadi. Ayrim hollarda sinxron
generator hosil qilgan tokni toʻgʻirlash yoʻli bilan doimiy toʻk hosil qilinadi.
Elektr dvigatellarni qanday turlari ishlatiladi? Dvigatellarni ikki xil turi mavjud.
• Mеxanik enеrgiya dеyarli sinxron gеnеratorlar yordamidagina elеktr
enеrgiyaga aylantiriladi.
• Rotorning aylanish tеzligi qutblar juftining soni va tok chastotasi bilan
bog’liq elеktr mashinalar sinxron mashinalar dеyiladi, bu bog’lanish
quyidagicha bo’ladi:
|
| |
