|
№33-Mavzu:Elektron biznes va tijorat modeli
|
| bet | 74/96 | | Sana | 27.01.2024 | | Hajmi | 7,26 Mb. | | #146974 |
Bog'liq 2 Axborot xavfsizligi Anvardinov Jasurbek №33-Mavzu:Elektron biznes va tijorat modeli O‘quv mashg‘ulotining ta’lim texnologiyasi modeli
Mashg‘ulot vaqti-80 daqiqa
|
O‘quvchilar soni: 26
|
–31 gacha
|
Mashg‘ulot shakli va turi
|
Amaliy-yangi bilimlarni egallash bo’yicha O‘quvmashg‘uloti
|
O‘quv mashg‘ulotrejasi
|
Elеktron karmon, ularni to‘ldirish va pul olish
Intеrnеt VISA va MasterCard to‘lov kartochkalari
Intеrnеt do‘konlar va intеrnеt birja
|
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga Elektron biznes va tijoratmodeli bo’yicha bilim va ko’nikmalarini shakllantirish
|
Mashg‘ulotdan kutilayotgan natijalar:
|
O‘quvchilar electron biznesda electron karmon vaularni tO‘ldirish, electron kartalar va internet dO‘konlari to’g’risida
tushunchaga ega bo’ladilar.
|
Pedagogik vazifalar:
Elеktron karmon, ularni to‘ldirish va pul olish to’g’risida tushuncha beradi;
Intеrnеt VISA va MasterCard to‘lov kartochkalari bilan ishlash bo’yicha ko‘rsatmalar beradi;
Intеrnеt do‘konlar va intеrnеt birja to’g’risida tushunchalar beradi.
|
O‘quv faoliyati natijalari:
Elеktron karmon, ularni to‘ldirish vapul olishni tushuntirib bera oladilar;
Intеrnеt VISA va MasterCard to‘lov kartochkalari bilan ishlashni yoritib bera oladilar;
Intеrnеt do‘konlar va intеrnеt birja to’g’risida tushunchalar bera oladilar.
|
O‘qitish metodlari
|
Axborotli kichik ma’ruza, tushuntirish, namoyish etish, aqliy hujum
|
O‘qitish vositalari
|
O‘MT,ma’ruzalar videoproektor, slayd
|
matni,
|
kompyuter,
|
O‘quv shakllari
|
faoliyatini
|
tashkil
|
etish
|
guruhli, juftlikda
|
O‘qitish sharoiti
|
Maxsus jixozlangan o‘quv xona(kompyuter o‘quv xonasi)
|
Qaytar aloqaning yo‘l va vositalarining yo‘l va vositalari
|
Tezkor so‘rov, savol-javob, test, misol va mashqlar,
|
O‘quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Ta’lim shakli Ish bosqichlariva vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
O‘qituvchining
|
O‘quvchi- ning
|
Mashg‘ulotig a kirish(5 d)
|
Tashkiliy qism:
O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshirish
|
Mashg‘ulot gatayyorlanadi
|
2. Asosiy bosqich
(65
daqiqa)
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish
1.Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o‘tilgan mavzu bo’yicha o‘quvchilarga tezkor savol-javob metodidan foydalangan holda o‘tilgan mavzu yuzasidan savol-javob o‘tkaziladi va o‘quvchilar diqqati jamlab olinadi (1-ilova) Maqsad va vazifalarni belgilanishi 2.Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va o‘qitish natijalari bilan tanishtiriladi; 3.Mashg‘ulot guruhli birgalikda o‘rganish shaklida o‘tkazilishini va baholash mezonlarini ma’lum qiladi (2-ilova);
Yangi mavzu bo’yicha FSMU texnologiyasi bo’yicha guruhlarga topshiriq beradi (3-ilova) Ta’lim oluvchining bilimlarini faollashtirish
Tezkorso‘rov, savol-javob, aqliy hujum texnikalari orqali bilimlarni faollashtiradi;
Yangi o‘quv metodlari bayoni:
Amaliy mashg‘ulotlarning rejasi va tuzilishiga muofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha xarakatlar tartibini bayon etadi.
Mavzu bo’yicha PowerPoint tartibida namoish vasharxlar bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariyholatlarni bayon qiladi
Yangi o‘quv materialini mustahkamlash 8.Mustahkamlash uchun savollar beriladi.
|
Savollarga javob beradilar
|
Yozib oladilar
|
Guruhlarga bO‘linadilar.
Javob beradilar
|
Diqqat qiladilar Guruhlarda ishlaydilar
|
Fikr almashadilar
|
3.
Yakuniy bosqich
(10 daqiqa).
|
Mashg‘ulot yakuni:
O‘tilgan mavzu umumlashtiriladi, faol ishtirok etgan o‘quvchilarni javoblarini izohlab baholaydiva rag‘batlantiradi;
Uyga vazifa berilishi:
|
O‘z- O‘zini O‘zaro baholashni O‘tkazadilar.
Topshiriqni yozadilar
|
|
3.Mustaqil ishlash tanishtiriladi;
|
uchun
|
adabiyotlar
|
bilan
|
|
O‘tilgan mavzularni takrorlash:
O‘tgan dars yuzasidan tezkor savol-javob metodidan foydalanib savol-javob o‘tkaziladi.
Konfidentsiallikka kafolatning yo‘qligi
Kredit kartochkasi
Ma’lumotlar yaxlitligiga kafolash
Tovar buyurtmachiga yetkazish
ilova
Baholash mezoni
Guruhda ishlashni baholash jadvali
ilova
Guruh
|
Javobning aniqligi va toliqligi (2-
5 ball)
|
Taqdim etilganaxborot yaqqolligi (2-5 ball)
|
Guruhning har bir a’zosi faolligi (2-5 ball)
|
Umumiy ball miqdori (2+3+4)
|
Baho
(5/4)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
Har bir guruh mezonlar bo’yicha ballarni jamlab, boshqa guruhlar chiqishini baholaydi. Guruh olgan baho guruhning har bir a’zosi bahosini belgilab boradi:
ball - «a’lo»; 4– «yaxshi»; 3 – «qoniqarli»; 2 ball – «qoniqarsiz».
Dars yakuni O‘qituvchi O‘tgan yangi mavzu bo’yicha tushunmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi O‘quvchilar javobini muhokama qilib, O‘quvchilar bilimini baholaydi va darsni yakunlaydi.
Darsga faol ishtirok etgan O‘quvchilarni O‘qituvchi baholaydi
O‘quvchilar faoliyatini baholash mezonlari
|
86-100
%
|
5 baho “a`lo”
|
71 - 85%
|
4 baho “yaxshi”
|
55 – 70%
|
3 baho «qoniqarli»
|
Mazkur texnologiya ishtirokchilardagi umumiy fikrlardan xususiy xulosalar chiqarish, taqqoslash, qiyoslash orqali axborotni oʻzlashtirish, xulosalash, shuningdek, mustaqil ijodiy fikrlash koʻnikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. Mazkur texnologiyadan ma’ruza mashgʻulotlarida, mustahkamlashda, oʻtilgan mavzuni soʻrashda, uyga vazifa berishda hamda amaliy mashgʻulot natijalarini tahlil etishda foydalanishtavsiya etiladi.
«FSMU» metodidan dars jarayonida foydalanishning afzalliklari
O‘quvchilarni fikrlash qobilyatuini shakllantiradi;
Dunyoqarashini kengaytiradi va o‘z fikrini sodiq qolish va ximoyalash ko’nikmasini shakllantiradi;
Keltirilgan mulohaza va misollarni umumlashtirish va yakuniyxulosalar berish qobilyatini shakllantiradi.
Texnologiyani amalga oshirish tartibi:
qatnashchilarga mavzuga oid boʻlgan yakuniy xulosa yoki gʻoya taklif etiladi;
har bir ishtirokchiga FSMU texnologiyasining bosqichlari yozilgan qogʻozlarni tarqatiladi:
ishtirokchilarning munosabatlari individual yoki guruhiy tartibda taqdimot qilinadi.
Yuqoridagi texnalogiyada o‘quvchilar tomonidan yangi mavzu yuzasidan keltirilgan fikrlar, misollar, isbotlar va umumlashtiruvchi fikrlarni o‘qituvchi tomonidan kamchiliklari bartaraf etiladi, xatolari to’g’rilanadi, real va xayotiy misollar orqali isbotlanib, mavzuni umumlashtirilib beriladi
Yangi mavzu bayoni
№33-MAVZU: ELEKTRON BIZNES VA TIJORAT MODELI
Reja:
Elеktron karmon, ularni to‘ldirish va pul olish
Intеrnеt VISA va MasterCard to‘lov kartochkalari
Intеrnеt do‘konlar va intеrnеt birja
Elеktron karmon, ularni to‘ldirish va pul olish. Elеktron karmon - bu elеktron pullarni saqlash uchun mo‘ljallangan vosita.
Tovarlarni sotish va xarid qilishga mo‘ljallangan vеb tеxnologiyalar asosida yaratilgan axborot tizimi tomonidan amalga oshiriladigan vazifalar quyidagilardan tashkil topadi:
mijozga tovar (xizmat) haqida ma'lumot bеrish;
mijozdan tovar (xizmat)ga buyurtma qabul qilish.
Ba'zan onlaynli to‘lov tizimlaridan foydalanilganda uchinchi vazifa-to‘lov haqini olish, tovarni sotishda esa yana to‘rtinchi vazifa - haqi to‘langan tovarni jo‘natish qo‘shiladi.
Elеktron karmonni to‘ldirish va ulardan pul еchishni quyidagi usullar bilan amalga oshirish mumkin:
Tijorat banklarida naqd pul bilan;
Bank kartalari (VISA, MasterCard, UzKart) yordamida;
Pochta orqali;
Intеrnеt-banking yordamida;
Pul O‘tqazmalar tizimlari yordamida;
Mobil aloqa yordamida.
Intеrnеt VISA va MasterCard to‘lov kartochkalari.
Visa Inc. – to‘lov opеratsiyalarini amalga oshirish xizmatlarini ta'minlovchi amеrika kompaniyasi. VISA International Service Association - jahonning еtakchi to‘lov tizimi hisoblanadi.
VISA kartalari bo’yicha yillik savdo aylanmasi 4,8 trillion AQSh dollarini tashkil qiladi. VISA kartalari dunyoning 200 dan ortiq mamlakatlarida qabul kilinadi. Dunyoda tO‘lov kartalarining 57% VISA kartalari tashkil qiladi, asosiy raqobatchilari MasterCard 26% va American Express 13% tashkil qiladi. MasterCard Worldwide – dunyoning 210 mamlakatlaridagi 22 ming moliyaviy tashkilotlarni birlashtirgan xalqaro to‘lov tizimi hisoblanadi. Bosh ofisi AQShning Nyu-York shaxrida joylashgan.
Hozirgi kunda intеrnеt to‘lov tizimlari to‘liqligicha yuqorida kеltirilgan VISA va MasterCard bilan ishlash imkoniyatiga ega, ya'ni intеrnеt to‘lov tizimlaridagi xamyonlarni to‘ldirish yoki xamyonlardagi ishlatilmay qolgan mablag‘larni qayta kartochkaga chiqarish mumkin.
Intеrnеt do‘konlar va intеrnеt birja.
Bugungi kunda “Intеrnеt do‘kon” nomi ostida turli ko‘lam va maqsaddagi еchimlarning kеng spеktri taklif qilinmoqda. WEBSUM elеktron to‘lov tizimidan foydalanadigan intеrnеt do‘konlar quyida kеltirilgan:
UzEx intеrnеt birja – bu shaxsiy kompyutеr orqali UzEx savdo maydonchalarida savdo qilish imkoniyatini bеruvchi global milliy savdo maydonchasi. Ushbu savdo tizimi, iPAY tizimi foydalanuvchilariga, maksimal qulayliklar bilan osongina O‘z tovarlarini sotish va kеrakli tovarlarni harid qilish imkonini bеradi.
Uzbex.com O‘zbеkiston global savdo tizimi.
Elektron tijorat – O‘zbekiston iqtisodiyotida: mavjud holat, muammolar va istiqbollar
Jahon hamjamiyatining ko‘zlangan rivojlanish va farovonlikka erishish uchun, axborot texnologiyalariga (AT) bo‘lgan ehtiyoji katta sur’atlar bilan
oshib borayapti. Iqtisodiy o‘sishning faollashuvi, dunyo aholisi yashash darajasining yaxshilanishi axborot texnologiyalarining kundalik hayotimizga singib ketagani natijasidir. Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki erkin axborot oqimining ta’minlanishi bozor iqtisodiyotiga O‘tishni tezlashtiradi va sotsial farovonlikni oshiradi1ar.
Axborot texnologiyalarining tez rivojlanishi iqtisodda ham O‘z aksini topmasdan qolmaydi. Hozirgi kunda iqtisodda, ayniqsa tadbirkorlik sohasida erishilayotgan yutuqlar negizida aynan axborot texnologiyalari turli segmentlarining yuqori darajada rivojlanganligi va samarali qO‘llanishi yotadi. O‘zbekiston iqtisodiyoti ham bundan mustasno emas albatta. Yaqqol misol sifatida axborot texnologiyalarining bir qator segmentlari masalan, ma’lumotlar yetkazish tarmoqlari, axborot internet-resurslari va ular orasidagi elektron hujjat almashuv, biznes va tijoratning barqaror rivojlanayotganini keltirish mumkin. O‘zbekiston uchun axborot texnologiyalarini rivojlantirish yangi iqtisodiy aloqalarni ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin bu jarayon, axborot texnologiyalari sohasida ta’lim standartlarining oshishi, milliy telekommunikatsiya tarmoqlarining modernizatsiyalashuvi, huquqiy bazaning shakllanishi oqibatida vujudga keladigan jamiyatning ma’lum darajadagi informatsion tayorligi mavjud bo‘lgan holatdagina sodir bo’ladi. O‘zbekiston iqtisodiyotining ham bosqichma- bosqich rivojalnishi oqibatida biznes faoliyatini yuritishning yangi prinsiplari, ayniqsa elektron tijoratning ahamiyati juda oshdi. Bugungi kunga kelib, har bir internet foydalanuvchisi elektron tijorat so‘zining ma’nosini tushunishgaharakat qilib ko‘rgan. Hali O‘zining uzoq tarixini qurishga ham ulgurmagan bunday faoliyat bilan bog‘liq AQSh bozorlarida yiliga o‘rtacha 1,5-2 trln. AQSh dollari miqdorida mablag‘lar aylanadi.
“Elektron tijorat” termini EDI (Elektronic Data Interchange – ma’lumotlarni elektron almashish), elektron pochta, internet, intranet (kompaniya ichida axborot almashish) va ekstranet (tashqi dunyo bilan axborot almashish) kabi texnologiyalarni O‘z ichiga oladi. O‘z navbatida Elektron kommersiya tizimi uch sinfga bO‘linadi:
Chakana savdoni tashkil qilishbo’yicha (biznes-iste’molchi, B2C);
Biznes hamkor bilan aloqlar o‘rnatish (biznes-biznes, B2B);
Iste’molchilar o‘rtasidagi savdo (iste’molchi-iste’molchi, C2C); Misol sifatida: – virtual auksion www.Ebay.com ni keltirish mumkin Elektron tijoratning O‘ziga xos qulayliklari va ustunliklari mavjud:
Xalqaro operatsiyalarda axborot olish tezligi oshadi;
Ishlab chiqarish va sotish davri qisqaradi;
Arzon kommunikatsion vositalardan foydalanish evaziga axborot almashish xarajatlari kamayadi.
Kompaniya axborot texnologiyalarini samarali qo‘llash orqali iste’molchibilan ochiq munosabat o‘rnatish, mahsulot va xizmatlar to’g’risida hamkor va mijozlarni tezkor axborot bilan ta’minlash, sotuvning alternativ yo‘llarini, misoluchun tijorat saytlarida elektron do‘konlar ochish va yaratish imkoni beradi.
O‘zbekistonda electron tijoratni rivojlantirish jarayonlari amalda Bugungi kunga kelib, O‘zbekistonda davlat organlari elektron tijoratni rivojlantirishda, dunyo tajribasida keng qo‘llanilgan quyidagi prinsiplarga amal qilishmoqda.
Elektron tijoratni rivojlantirishda korpoorativ sektor faol rol O‘ynashi lozim;
Elektron tijoratga nisbatan, davlat organlari tomonidan asoslanmaganturli cheklovlar qo‘yilishiga yo‘l qo‘yilmaslik lozim;
Davlat hokimiyati elektron tijorat jarayoniga, ushbu soha subyektlarini qO‘llab-quvvatlash va huquq bazasini takomillashtirish maqsadida aralishishi mumkin;
Elektron tijoratni boshqarish chora-tadbirlarini ishlab chiqishda davlat hokimiyati Inernetning o‘ziga xosliklarini inobatga olishi lozim;
Elektron tijorat jarayoni ma’muriy-hududiy bo‘linish va davlat chegaralariga bog‘liq bo‘lmagan ravishda, global masshtabda sodir bo‘lishi lozim. Iqtisodiy rivojlanish oqibatida O‘zbekiston xalqaro iqtisodiyot tizimida tobora o‘z mavqe’ini mustahkamlab bormoqda. Bu esa o‘z navbatida elektron tijorat infratuzilmasini takomillashtirish, uning jahon bozorida kuchliraqobatchi sifatida paydo bo‘lishini ta’minlash zaruriyatini keltirib chiqaradi. Yuqoridagi holatlar inobatga olingan holda elektron tijoratning asosini , ya’ni huquqiy bazasini takomillashtirish bo’yicha bir qancha sezilarli ishlar amalga oshirildi. 2004 yil 29 aprelda N613-II “Elektron tijorat” to’g’risida O‘zbekiston Respublikasi qonuni, 2007 yil 30 noyabrda Vazirlar Mahkamasining №21 “Elektron tijoratni rivojlantirish” tog‘risidagi va 2007 yil 12 iyunda “Elektron tijorat tizimini amalda qo‘llashda to‘lov tizimini takomillashtirish” tog‘risidagi qarorlar qabul qilindi. Bundan tashqari Respublikada elektron tijoratni rivojlantirish maqsadida “Ekarmon” loyihasi ishlab chiqildi va u samarali tarzda amaliyotga joriy qilinmoqda.Olib borilgan va bajarilgan ishlar asosidabir qancha ijobiy natijalarga erishildi. Masalan, axborot almahinuvi tezligini oshirish va unga sarflanadigan vaqtni kamaytirish maqsadida olib borilgan ishlarning natijasi
Respublikada xalqaro axborot tarmoqlari tezligini oshishida kO‘rinadi.
Xalqaro axborot tarmoqlari tezligining O‘zgarish tendensiyasi
Mustahkamlash uchun topshiriqlar
Konfidentsiallikka kafolatning yo‘qligi
Kredit kartochkasi
Ma’lumotlar yaxlitligiga kafolash
Uyga vazifa O‘zbekistonda elektron tijoratning rivojlanish istiqbollari
|
| |
