2.3.3 Transistorlar kaskadining ish nuqtasini tanlash.
Ishlash nuqtasini tanlash uchun ketma-ket ulangan tranzistor va RK rezistoridan tashkil topgan sxema tenglamalarini ko‘rib chiqish kerak
=f(
Ushbu tizimning birinchi tenglamasi Om qonuni bilan, ikkinchisi esa tranzistorning kollektor xarakteristikasi bilan aniqlanadi. Tenglamalar sistemasini echishning grafik usuli mos funksiyalar grafiklarining kesishish nuqtasini topishdan iborat bo‘lib, A ish nuqtasi deb ataladi (1.7-rasm).
Tenglamaning birinchi grafigi yuklama xarakteristikasi (yuklama grafigi) deb ataladi.
Rasm. Kichik signal ∆IБ bilan tranzistorli kaskadning parametrlarini o‘zgartirish
Ishlash nuqtasining holati tranzistorda doimiy kuchlanish ni va RK dagi aniqlash imkonini beradi:
RK
Shubhasiz, ish nuqtasining holati quvvat zanjiri UП kuchlanishga va kallektir toki bog'liq.
Ushbu parametrlar signalni chiziqli kuchaytirishning maksimal darajasini ta'minlash uchun ish nuqtasi yuklama xarakteristikasining o‘rtasida bo‘ladigan tarzda tanlanadi (1.7-rasmga qarang), shuning uchun shart bajariladi.
2.3.4. O‘zgaruvchan tok bo‘yicha kaskadning ishlash rejimini tahlil qilish.
Tranzistor UE ulanganda bazali kirish zanjiriga kirish signali va kallektor zanjiriga RH yuklama ulansa (1.5-rasmga qarang) quvvat kuchaytirgich sifatida ishlaydi. Signalning o‘zagarmas tashkil etuvchisidan (o‘zgarmas tok oqimi bilan) ajratish uchun kirish va chiqish zanjirlarida C1 va C2 himoya kondensatorlari mavjud. Umumiy holatda bunday kaskadning sxemasi 1.8-rasm rasmda ko‘rsatilgan.
Rasm. 1.8. UE kuchaytirgich kaskadining to‘liq sxemasi
III-BOB.Bipolyar tranzistorli UE ulangan kaskadni berilgan qiymatlar bo`yicha hisoblash
Tranzistorli kuchaytirgich bosqichini quyidagi parametrlarni hisobga olgan holda hisoblashimiz kerak.
1.Taʼminot kuchlanishi : +20B
2.Kuchlanish boʻyicha kuchaytirish koefitsenti =14.4Ω
3.Chiqish qarshiligi =15k
4.Kirish qarshiligi =8.74k
5.Yuklama qarshiligi =105k
Kaskadning kuchlanishi boʻlgani uchun uning sxemasida n-p-n tipidagi tranzistordan foydalanamiz. Masalan men kaska sxemasi ikkinchi to`rtinchi sxemada koʻrsatilgan. Kaskadning taʼminot kuchlanishi : boʻlganligi sababli quyidagi formula orqali hisoblaymiz:
= =10B
Sxema bo`yicha hisoblashda ishlatiladigan kattaliklar munosabati quyidagi formulalar orqali hisoblanadi:
* (1) β= (4)
= + (2) (5)
<< (3) (6)
Oʻzgarmas tokda kollektorlar oqayotgan tok formula orqali hisoblanadi, yaʼni:
= =0.666mA
Bundan, =0.666mA ekanligi kelib chiqadi. Endi oʻzgarmas tokdagi emitterdan oqayotgan tokni hisoblaymiz. Buning uchun oldin hisoblaymiz
ni topish uchun β= formoladan ni hisoblaymiz.
=0.00666mA
teng bo`ladi bilan ning yig`indisiga , Ya`ni:
= + =0.666mA+0.00666mA=0.6727mA
Oʻzgarmas tokda berilgan parametrlar boʻyicha hisoblaymiz hisoblash uchun formulalar quyidagicha:
* (7)
* (8)
= (9)
ni hisoblash uchun (7) formuladan foydalanamiz:
ni hisoblash uchun (8) formuladan foydalanamiz.
=1.82B
Endi variant bo`yicha berilgan parametrlarga asoslanib hisoblaymiz:
= - (10)
= (14)
= (15)
= (16)
= (17)
Kuchaytirish koefitsenti ni hisoblash uchun ni topib olamiz.
= 38.6 Ω
=14.4Ω
Kirish qarshiligi quyidagi formula orqali hisoblanadi.
bundan
β(
=9.09k
=8.74k
Chiqish qarshiligi taqriban ga teng : 15k
Berilgan parametrlardan foydalanib barcha nomaʼlum qiymatlarni hisobladik va shu qiymatlar asosida sxemani yig`dik va uning sinusoidal xarakteristikasini o`rganib, alohida tanlab olingan tranzistor uchun mana shu hisoblash ishlarini olib bordik. Tanlangan tranzistorni hisoblashda ham yuqoridagi tartibda hisoblash ishlar amalga oshirildi.
Tanlangan tranzistor bo`yicha bir kaskadli kuchaytirgich sxemasini loyihalash.
Men tanlagan BCW32 turdagi bipolyar tranzistorni bir kaskadli kuchaytirgich sxemasini loyihalashdan quyidagi ketma-ketliklarni bajaramiz. Men tanlangan tranzistorlari berilgan qiymatlar quyidagicha:
=5B
=2mA
β=200
Taʼminot kuchlanishi ni quyidagicha hisoblaymiz.
= *2=10B
Kollektordagi rezistor kuchlanishi kollektor emitter kuchlanishi ning qismiga teng.
= * = *5B=3.75B
Emitterdagi kuchlanish quyidagicha hisoblanadi:
= = =1.25B
= = =1mA
Kollektordagi qarshilik quyidagicha hisoblanadi:
= = = 3.75kΩ
Emitterdagi qarshilik esa quyidagicha topiladi.
= = =1.25kom
Umumiy bazadagi kuchlanish emitterdagi kuchlanish bilan baza Emitter baza kuchlanishi ning yig`indisiga teng.
bo`lgani uchun quyidagiga teng bo`ladi.
= +
=1.25+0.7=1.95B
qarshilikdagi kuchlanish quyidagicha hisoblanadi:
= - =10B-1.95B=8.05B
Sxemada oqayotgan toklarni o`zaro munosabati quyidagicha:
= +
>>>
4.1-sxemadagi kaskadni hisoblash uchun quyidagi formulalardan foydalanamiz va berilgan qiymatlar bo`yicha hisoblaymiz:
β= => =
= = 0.005mA
qarshilikdagi tok bazadagi tokning 10 barobariga teng:
= *10 = 0.005mA*10= 0.05mA
tok tokning
= *0.9 ga teng bunda,
= 0.05*0.9=0.045mA ga teng
Sxemadagi qarshiliklar quyidagicha hisoblanadi:
= = = 161kΩ
= = = 43.3 kΩ
// ga parallel bo`lgani uchun quyidagicha hisoblanadi:
= = 34.1kΩ
Emitterdagi qarshilik quyidagiga teng:
= 1mA+0.005mA=1.005mA
= = 25.9 Ω
= β( + )=200(25.9om+1.25kom)=255180 Ω
Kirish qarshiligi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
= = 34.1 kΩ
Chiqish qarshiligi esa quyidagicha Hisoblanadi:
= formuladan
= *
Kuchlanish uchun, tok uchun va quvvat uchun kuchlanish koefitsentini topamiz:
= = = -2.9 kΩ
= β * = 200* =23.99kΩ
= =2.9*23.99=69.571kΩ
= * =69.571*34.1=2372.37kΩ
Sxemadagi kondensator sig`imlarini quyidagi formula yordamida hisoblab topamiz:
= = = 4.7nF
= = = 64.5nF
XULOSA
Elektronika va sxemotexnika fanidan berilgan kurs ishi bo’yicha berilgan topshiriqlarga asosan bir kaskadli kuchaytirgichlarning sxemalarini tahlil qildik. Ushbu kurs ishini yozish davohmida berilgan parametrlardan foydalanib,ular yordamida bir kaskadli kuchaytirgichning prinsipial sxemasini yig’dik. Zanjirdagi noma’lum qarshilik, tok, kuchlanish kabi parametrlarni dars davomida o’rgangan formulalarimiz yordamida hisobladik. Ushbu hisoblashlar natijasida biz yig’gan sxema A rejimda ishlaganligi uchun kamaytiruvchi bo’lib ishladi. Xulosa qilib aytganda ushbu kurs ishini yozish davomida barcha shu kursda o’tgan mavzularni mustahkamlab oldik.
| 