International Journal of Education, Social Science & Humanities.
Finland Academic Research Science Publishers
ISSN: 2945-4492 (online) | (SJIF) = 7.502 Impact factor
Volume-11| Issue-5| 2023 Published: |22-05-2023|
333
Publishing centre of Finland
Yuqoridagi jadvalga ko„ra, moliyaviy mutaxassislar tomonidan, asosan,
xalqaro darajadagi moliyaviy institutlar, rivojlangan davlatlardagi moliyaviy
tashkilotlar bilan moliyaviy aloqalar yo„lga qo„yilganligini ta‟kidlashgan. Bular
orasida AQSh, Buyuk Britaniya, Yevropa Ittifoqi va uning tarkibidagi davlatlarning
moliyaviy tashkilotlarni alohida ta‟kidlab o„tishimiz joiz.
Moliya bozorlari munosabatlarini tartibga solish va nazorat qilish bilan bog„liq
muammolar Osiyoning rivojlanayotgan iqtisodiyotlarida ko„payib
bormoqda,
chunki xorijiy moliyaviy kompaniyalar mintaqadagi moliya bozorlaridagi
ishtirokini oshirmoqda va mintaqaning moliyaviy kompaniyalari o„zlarining tashqi
operatsiyalari ko„lamini ham kengaytirmoqda. Bundan tashqari, Osiyo
mamlakatlari o„rtasidagi moliyaviy aloqalarning o„sishi mintaqaning o„zida
mamlakatlararo moliyaviy operatsiyalar hajmi tez sur'atlar bilan o„sishini
anglatadi. Osiyo uchun moliyaviy integratsiyalashuvning asosiy jihati mintaqaga
va undan tashqariga yo„naltirilgan kapital oqimi bilan bog„liq bo„lib, ularning har
ikkisi ham so„nggi yillarda keskin o„smoqda. Quyidagi omillar Osiyoda
mamlakatlararo moliya bozori munosabatlarini samarali tartibga solish zaruriyatini
kuchaytiradi:
1.
Iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlardan kapital kirib kelishi;
2.
Osiyo banklarining o„sib borayotgan xalqaro ekspozitsiyasi;
3.
Osiyo uy xojliklarining chet el investitsiyalariga bo„lgan talabi;
4.
Institutsional investorlarning roli [11].
Osiyo mintaqasida joylashgan institutsional investorlar, shu qatorda pensiya
22. Moliyaviy
xizmatlar
boshqarmasi
DFS
AQSh
53. Hindiston zaxira banki
RBI
Hindiston
23. Dubay
moliyaviy
xizmatlar boshqarmasi
DFSA
BAA
54. Qimmatli
qog‘ozlar
va
tovarlar tashkiloti
SCA
BAA
24. Yevropa
Bank
Assosiatsiyasi
EBA
Yevropa
Ittifoqi
55. Hindistonning
qimmatli
qog‘ozlar va birja kengashi
SEBI
Hindiston
25. Yevropa Markaziy Banki ECB
Yevropa
Ittifoqi
56. Qimmatli qog‘ozlar birjasi
bo‘yicha komissiya
SEC
AQSh
26. Risklarni
boshqarish
bo‘y
icha
Yevropa
Kengashi
ERMC
Yevropa
Ittifoqi
57. Qimmatli
qog‘ozlar
va
fyucherslar
bo‘yicha
komissiya
SFC
Gonkong
27. Qimmatli
qog‘ozlar
bozorlari
bo‘yicha
Yevropa Assotsiatsiyasi
ESMA
Yevropa
Ittifoqi
58. Janubiy Afrika zaxira banki -
JAR
28. Yevropa Komissiyasi
-
Yevropa
Ittifoqi
59. Yagona nazorat tashkiloti SSM
Yevropa
Ittifoqi
29. Moliyaviy
Aloqalar
Assotsiatsiyasi
FCA
Buyuk
Britaniya
60. Buyuk Britaniya listing
tashkiloti
UKLA
Buyuk
Britaniya
30. Kanada
moliyaviy
iste'mol agentligi
FCAC
Kanada
61. Gonkong
pul-kredit
ma'muriyati
HKMA Gonkong
31. Omonatlarni sug‘urtalash
federal korporatsiyasi
FDIC
AQSh
-
-
-
International Journal of Education, Social Science & Humanities.
Finland Academic Research Science Publishers
ISSN: 2945-4492 (online) | (SJIF) = 7.502 Impact factor
Volume-11| Issue-5| 2023 Published: |22-05-2023|
334
Publishing centre of Finland
jamg„armalari ham xususiy, ham davlat mablag„larning chet elga chiqishi uchun
muhim kanal bo„lib xizmat qiladi. Milliy valyuta zaxiralarining bir qismini
boshqaradigan suveren fondlar chet el aktivlari qiymati nisbatan arzon bo„lgan
taqdirda ham chet elga investitsiyalarni izlashlari
mumkin va bu holat global
moliyaviy bozorlar barqarorlashgandan keyin ham saqlanib qolishi mumkin.
Yuqorida sanab o„tilgan barcha omillar Osiyoda transchegaraviy nazoratni
talab qiladi. Mintaqadagi boshqaruv organlari mintaqada ham jahon moliya
bozorlaridagi kabi katta moliyaviy integratsiya jarayonida bir qator qiyinchiliklarga
duch kelishmoqda. Ushbu tendensiyalar tartibga solishda qo„shimcha 3ta jihatni
ko„rib chiqish lozimligini ko„rsatadi:
1.
Mamlakat ichida regulyatorlar orqali nazoratni yanada kengaytirish
zarurligi.
Mamlakatlararo operatsiyalar tabiiy ravishda qo„shimcha risklarni, ayniqsa,
valyuta riskini yuzaga keltiradi. Mamlakatdagi tartibga soluvchi tashkilotlar
alohida moliyaviy kompaniyalar nuqtai nazaridan ham, to„liq tizim nuqtai
nazaridan ham mamlakatlararo operatsiyalar ta'siridan
kelib chiqadigan turli xil
risklar bilan kurashmoqda. Moliyaviy qiyinchilikka uchragan kompaniyalarga
o„zini tiklab olishga yo„naltirish uchun moliyaviy kompaniyalarning bo„limlarida
kapital talabini qo„yish prinsipini keng qo„llash, kompaniyaning alohida
operatsiyalariga kapital talablarini aniq belgilab qo„yish kerak.
2.
Xalqaro regulyatorlarni muvofiqlashtirish zarurligi.
Moliyaviy tartibga solish bo„yicha G-20 ishchi guruhining ta'kidlashicha,
xalqaro nazoratchilar guruhlari orqali boshqa milliy tartibga soluvchi organlar
bilan ma'lumot almashish milliy va xalqaro moliyaviy kompaniyalar monitoringini
kuchaytirishi mumkin. Tartibga solish choralari hanuzgacha davlat tomonidan
boshqariladigan tartibga soluvchi organlar tomonidan amalga oshiriladi, ammo bu
jarayon ma'lumot almashishni yaxshilaydi va samarali amaliyotni keng qo„llashda
qo„shimcha kanal vazifasini o„taydi.
3.
Mintaqadagi regulyatorlar o„rtasidagi muvofiqlashtirishni amalga
oshirishning zarurligi.
Bu mintaqaviy moliyaviy barqarorlikni ta'minlash uchun muhim. G-20 ishchi
guruhi tomonidan ilgari surilgan ushbu g„oya asosan mamlakatlararo
operatsiyalarni amalga oshiradigan moliyaviy kompaniyalar to„g„risidagi
ma'lumotlarni muvofiqlashtirishi yoki hech bo„lmaganda ma‟lumotlarni o„zaro
almashishni nazarda tutadi. Moliya bozori rivojlanishining darajasi, institutsional
sifati va tartibga solish ko„lamiga ega mamlakatlar o„rtasida muvofiqlashtirish
ishlarini olib borishda bir qator amaliy muammolar mavjud.
Osiyo Taraqqiyot
