|
International school of finance technology and science
|
| bet | 4/6 | | Sana | 30.01.2024 | | Hajmi | 0,64 Mb. | | #148824 |
Bog'liq 13-dars IN 1Yalpi mahsulot (tonna)
|
Mahsulot individual qiymati (so‘m)
|
Ijtimoiy qiymat - bozor narxi (so‘m)
|
Yalpi qo’lilgan mahsulot (so‘m)
|
Differensial renta I (so‘m)
|
A
|
8000
|
2000
|
10000
|
20
|
500
|
500
|
10000
| |
B
|
8000
|
2000
|
10000
|
25
|
400
|
500
|
12500
|
2500
|
V
|
8000
|
2000
|
10000
|
30
|
333
|
500
|
15000
|
5000
|
Renta munosabatlari
Differensial renta II xo'jaliklarni intensiv rivojlantirish, yerning hoslldorligini oshirish uchun qo‘shimcha xarajatlar sarf qilish bilan, ya’ni qishloq xo‘jaligida kimyoviy o‘g‘itlarni qo‘llash, yerlarning meliorativ holatini yaxshilash, qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash va elektrlashtirish darajasi bilan bogliq holda vujudga keladi.
Renta munosabatlari
Ishlab chiqarish davri
|
Ishlab chiqarish xarajatlari (so‘m)
|
Yalpi mahsulot (tonna)
|
1 tonna mahsulotning individual qiymati (so‘m)
|
1 tonna mahsulotning ijtimoiy qiymati (so‘m)
|
So’lilgan mahsulot summasi, so‘m
|
Qo'shimcha mahsulot, ya’ni differensial renta II, so‘m
|
Birinchi yil
|
10000
|
20
|
500
|
500
|
10000
|
|
Ikkinchi yil
|
15000
|
40
|
375
|
500
|
20000
|
10000
|
Renta munosabatlari
Absolyut yer rentasining vujudga kelish mexanizmi shundan iboratki, yer egalari (xususiy, davlat, cherkov, masjid) yemi ishlovchi ijarachilarga (fermerlar, tadbirkorlar) foydalanish uchun ma’lum miqdorda ijaraga beradilar va ulardan yerdan foydalanganlik uchun to‘lovlar oladilar. Mana shu to‘lov absolyut yer rentasi deb nom olgan.
Agar yer ijaraga berilganda shu yerda turli xil inshootlar, binolar qurilgan bo‘lsa, ularga to‘lanadigan haq alohida hisoblanadi va ular ijara haqi deb ataladi.
Renta munosabatlari
Renta nazariyasiga ko‘ra, qishloq xo‘jaligida rentaning yana bir turi — monopol renta ham mavjud bo‘ladi. Boshqa yerda uchramaydigan tabiiy sharoit ba’zan noyob qishloq xo‘jalik mahsulotlari (uzumning alohida navlarini. sit rus ekinlari, choy va hokazolarning alohida turlarini) yetishtirish uchun imkoniyat yaratadi. Bunday tovarlar monopol narxlar bilan sotiladi. Bu narxlaring yuqori bo‘lishi ko‘pincha to‘lovga qodir talab darajasi bilan belgilanadi. Natijada monopol narxlar shunday mahsulotlarning individual qiymatidan ancha yuqori bo‘lishi mumkin. Bu esa yer egalariga monopol renta olish imkonini beradi.
Renta munosabatlari
Ijara haqi quyidagilardan iborat: yerdan foydalanganlik uchun to‘lanadigan renta (R), yerga ilgari sarflangan kapital uchun foiz (r); yer uchastkasini ijaraga bergunga qadar unga qurilgan inshootlar amortizatsiyasi (A). Buni formulada quyidagicha yozish mumkin:
|
| |
