|
INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCEBog'liq uzumni-quritishga-mos-navlarini-quritish-usullari
INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE
ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND
SOLUTIONS
JUNE 6-7, 2023
565
g‘ubor yo‘qoladi. Bu uzum donasidagi namning tez bug‘lanishini ta’minlaydi va quritish
jarayonini tezlashtiradi. Quritilgan mahsulot chiqishi ortadi.
Qozondan olingan uzumli savatlar, eritma oqib tushishi uchun panjaralar ustiga bir necha
daqiqa qo‘yiladi, so‘ngra patnoslarga yoki maydonga yoyiladi. Tayyor kishmish tarkibida ishqor
bo‘lmasligiga sabab u meva po‘stining yoriqlaridan kirgan kislotalar bilan to‘la reaksiyaga
kirishib, yo‘qolib ketadi.
Ishqorning kislotalar bilan reaksiyaga kirishishida inson organizmi uchun zararsiz
bo‘lgan juda oz miqdorda organik tuzlarning paydo bo‘lishi kuzatiladi. Quritish uchun yoyilgan
uzumlar 3-4 kundan keyin ag‘dariladi va tayyor bo‘lgunga qadar quritiladi. Quritish 6-12 kun
davom etadi. Quritilgan mahsulot chiqishi 25-26 % ni tashkil qiladi.
Mahsulotning yog‘ingarchilikdan va ifloslanishdan himoya qilinmasligi, bu usulning
kamchiliklaridan biridir. Bundan tashqari, och rangli uzum navlari bu usulda quritilganda, ular
tabiiy ko‘k rangini yo‘qotadi, tayyor mahsulot qora-jigarrang tus oladi, natijada sifati pasayadi
va mahsulot birmuncha past baholarda sotiladi.
Bu usul bilan asosan, Qora kishmish navi quritiladi. Yog‘ingarchilik
boshlangunga qadar qurimasligi sababli, yirik donali uzum navlari oftobi usulida quritilmaydi.
Har bir bosh uzum navlarga ajratiladi va ishlov bermasdan, yupqa qilib, yog‘och patnoslarga
yoki oldindan-somon loy bilan suvalgan quritish maydonlariga yoyiladi.
Uzumning Qora kishmish navidan olingan mahsulot-shig‘oni, Oq kishmish navidan
olingani esa - bedona deb ataladi. Quritish 18-20 kun davom etadi, bu usulda 22-25 % quritilgan
mahsulot olinadi, namligi 18 % ga yetganda daladan yig‘ib olinadi.
Yarim ochiq palata quyidagi kattaliqda bo‘ladi: eni - 4m, eng baland tepa qismi - 2,4m
yon devorlari balandligi 1,6m, bitta seksiya uzunligi - 4m. Palataning ikkala yon tomoniga
patnislarni joylash uchun etajerkalar o‘rnatiladi.
Etajerka kattaligi 60x90x 160 sm. Har bir patnisga 6-8 kg uzum ketadi. Palataning bitta
seksiyasiga 10 tagacha etajerka o‘rnatiladi va har qanday seksiyada bir yo‘la 0,6-0,8 tonna ho‘l
meva quritish mumkin.
Palataning tepa qismi yarim ochiq, ya’ni egilgan yassi tomoni, taxminan, yarim ochiq
holatda. Bunda ustki choklar ostki choklarni qoplab turadi va shu bilan birga, mevalarni yog‘in -
sochindan saqlaydi. Palataning yon devorlari yerdan 40 sm balandlikda plyonka bilan berkitiladi.
Palata ichidagi harorat atrof muhitdagi haroratga nisbatan 2-7° S yuqori bo‘ladi. Palata
loyihasi mevalarni quritish jarayonida paydo bo‘lgan bug‘larni chiqarib yuborish bilan tabiiy
havo almashishini ta’minlaydi. Etajerkalar orasidagi o‘tish masofasi (150 sm) kelgusida
patnoslarni tashish ishlarini mexanizatsiyalashga imkoniyat yaratadi.
Uzumni plyonka yopilgan palatalarda quritish usuli akademik M.Mirzayev nomidagi
bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi tomonidan ishlab
chiqilgan va sinab ko‘rilgan. Uzum quritishning hamma an’anaviy usullarini qo‘llash natijasida
umumiy quritilgan mahsulot miqdori ko‘payib, quritishning somonli loy bilan suvalgan ochiq
maydonda quritish maydonidan unumli foydalanilmaydi.
Uzumzorni o‘zida, qator oralarida quritish uchun tokni tik shpalerga yoki yerda yotqizib
o‘stirilgan holatda va 3x2,5 m sxemada ekilgan tokzorlar qulay kelishi tajribalarda aniqlangan.
Uzum hosilini va undan chiqqan mahsulotni ko‘paytirish maqsadida uzum terishdan 2
hafta oldin tok barglarini siyraklashtirib, novdalarning chekankasini o‘tkazish kerak va shu bilan
bir qatorda sug‘orish ishlarini to‘xtatish kerak bo‘ladi. Aks holda qurish muddatini cho‘zib
|
| |
