Журнал «Интернаука»
№ 31 (254), 2022 г.
26
WEB DASTURLASHNI O’RGATUVCHI MULTIMEDIALI ELEKTRON QO’LLANMA
INTERFEYSINI LOYIHALASH
Seytniyazov Davronbek Bayramovich
assistent, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
axborot texnologiyalari universiteti Nukus filiali,
O’zbekiston, Nukus sh.
Atamuratova Shaxsanem Turdimuratovna
talaba, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
axborot texnologiyalari universiteti Nukus filiali,
O’zbekiston, Nukus sh.
Maysanova Aynura Kurmangaziyevna
talaba, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
axborot texnologiyalari universiteti Nukus filiali,
O’zbekiston, Nukus sh.
ANNOTATSIYA
Mazkur tadqiqot ishining maqsadi maktab o’quvchilariga web dasturlash fanini o’rgatishda multimediyali elektron
qo’llanma yaratish bosqichlarini ko’rib chiqishdan iborat. Elektron qo’llanmani yaratishda web texnologiyalardan
foydalanildi. Natijada online va offline ishlash imkoniga ega bo’lgan elektron qo’llanma ishlab chiqildi.
Kalit so’zlar:
web dasturlash, interfeys, elektron qo’llanma, multimedia, gipermatn.
Zamonaviy dunyoda ta’lim berish jarayonida
kompyuter dasturlari va elektron qo’llanmalardan
foydalanishga yildan-yilga katta e’tibor berilmoqda.
Shuningdek dars jarayonlarida fanlarni o’qitishda
elektron qo’llanmalar va test dasturlaridan keng
foydalanilmoqda [1].
Amaliyot shuni ko’rsatadiki, elektron o’quv
qo’llanmalaridan
foydalanish
o’quvchilarning
mutaxassislikka qiziqishni
shakllantirishdan tashqari,
o’rganilayotgan fan bo’yicha bilimlarni ham oshirishi
mumkin [2]. Sababi aksariyat o’quvchilar ma’lumotni
vizual tarzda yaxshiroq qabul qiladilar, agar bu
ma’lumotlar yuqori sifatli tayorlangan bo’lsa unda
ularning yangi bilimlarni egallashi qiyinchiliklarsiz
amalga oshiriladi [3]. Shu
vazifalarni amalga oshirish
uchun esa elektron o’quv qo’llanmalardan keng
foydalanilmoqda.
Hozirgi vaqtda o’quv jarayoni uchun elektron
qo’llanmalarni yaratishga qo’yiladigan asosiy talablar
qatorida: ilmiy, mavjud, muammoli, o’rganishning
ko’rinishiga katta e’tibor beriladi [2]. Kompyuter
dasturlari yordamida o’rganishning
vizualizatsiyasi
an’anaviy darsliklardan foydalangan holda o’rganishga
nisbatan bir qator afzalliklarga ega bo’lib hisoblanadi [5].
Ma’lumotni multimediali taqdimotga ega dasturlarda
nafaqat vizual, balki eshitish hissiyotlarini ham yaratish
mumkin bo’ladi. Elektron qo’llanmalar vizual
ma’lumotlarning sifatini sezilarli darajada yaxshilaydi,
u yorqinroq, rang-barang, dinamikroq bo’ladi [6]. Nafaqat
ma’lum real ob’ektlar, balki hatto ilmiy qonunlar,
nazariyalar, tushunchalarning muhim xususiyatlarini
vizual-majoziy talqin qilish imkoniyati mavjud [1].
Elektron qo’llanmani
ishlab chiqishda manba
sifatida bosma va elektron qo’llanmalarni tanlash
maqsadga muvofiqdir bo’lib ularni quyidagilardan
tanlash mumkin:
standart dasturga to’liq mos keladi;
ixcham va gipermatnlarni yaratish uchun qulay;
ko’p sonli misollar va topshiriqlarni o’z ichiga
oladi;
qulay formatlarda mavjud (to’plash printsipi) [3].
Materiallar modullardan tashkil topgan,
hajmi
bo’yicha minimal, lekin mazmuni yopiq bo’limlarga
bo’linadi va mavzuni o’zlashtirish uchun zarur va yetarli
bo’lgan tushunchalar ro’yxati tuziladi [6].
Manbalar matnlari mundarijaga va modullarning
tuzilishiga muvofiq qayta ishlanadi; ro’yxatlarga kiri-
tilmagan matnlar chiqarib tashlanadi, manbalarda
bo’lmaganlari esa qo’shiladi;
modullar va boshqa gi-
permatnli havolalar orasidagi aloqalar aniqlanadi.
Shunday qilib, kompyuterni amalga oshirish uchun
gipermatn loyihasi tayyorlanmoqda [2].
Gipermatn elektron shaklda amalga oshiriladi. Na-
tijada, ibtidoiy elektron qo’llanma yaratiladi, undan
allaqachon o’quv maqsadlarida foydalanish mumkin.
Foydalanuvchilar uchun elektron qo’llanmaning in-
tellektual o’zagidan foydalanish bo’yicha yo’riqnomalar
ishlab chiqilmoqda.
Endi elektron qo’llanma multimedia vositalaridan
foydalangan holda yanada takomillashtirish (ovoz va
vizualizatsiya) uchun tayyor.
Alohida tushunchalar va
bayonotlarni tushuntirish
usullari o’zgartiriladi va multimedia materiallari
o’rniga matnlar tanlanadi.
Modullarni vizualizatsiya qilish uchun skriptlar
maksimal ko’rinishga erishish, matnli ma’lumotlardan
ekranni maksimal darajada tushirish va o’rganilayotgan
materialni tushunish va eslab qolishni osonlashtirish
uchun o’quvchining hissiy
xotirasidan foydalanish
uchun ishlab chiqilmoqda.
