|
Investitsiya” fanidan yakuniy nazorat savollar
|
| bet | 38/52 | | Sana | 11.01.2024 | | Hajmi | 0,6 Mb. | | #135100 |
Bog'liq “Investitsiya” fanidan yakuniy nazorat savollarMonitoring:
vazirliklar, idoralar tomonidan tashabbus ko’rsatilgan investitsiya loyihalari va takliflari yuzasidan – Vazirlar Mahkamasining tegishli axborot – tahlil departamentlari bilan birgalikda, shuningdek, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va toshkent shahar hokimimliklari hamda xorijiy investitsiyalar jalb etilgan korxonalar tomonidan tashabbus Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi tomonidan.
Xorijiy invenstitsiyalar ishtirokidagi yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarini amalga oshirish yuzasidan – xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi strategik muhim investitsiya loyihalarini amalga oshirish masalalari bo’yicha Muvofiqlashtiruvchi kengash tomonidan amalga oshiriladi.
Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi tomonidan monitoring:
investitsiya loyihalari tashabbuskorlari tomonidan tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligiga taqdim etiladigan tasdiqlangan reja – jadvallarining bajarilishi to’g’risidagi vxboratlarni;
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika ko’mitasi tomonidan Davlat statistika ishlari dasturida belgilangan hajmda va muddatlarda taqdim etiladigan O’zbekiston Respublikasi bo’yicha xorijiy investitsiyalar va kreditlar ishtirokidagi investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi to’g’risidagi yig’ma statistika axboratini;
Mavjud va potentsial xorijiy investorlar faoliyatining normativ – huquqiy bazasini takomillashtirish bo’yicha ularning takliflarini o’rganish asosida vaqti – vaqti bilan tayyorlanadigan investitsiya muhiti sharhini;
Manfatdor vazirliklar va idoralar tomonidan taqdim etiladigan tezkor axborotlarni;
Markazlashtirilgan manbalar hisobiga amalga oshiriladigan loyihalarni o’z vaqtida mablag’ bilan ta’minlash masalalari bo’yicha axborotlarni tahlil qilish va umumlashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi.
Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi monitoringi Muvofiqlashtiruvchi kengash tomonidan:
Tasdiqlangan reja – jadvallar bajarilishini, loyihalarni amalga oshirish yuzasidan zarur ishlar kompleksini olib borishning texnologik izchilligiga rioya etilishini nazorat qilish;
Texnik – iqtisodiy asoslashlarining asosiy qoidalarini ko’rib chiqish, loyihalarni amalga oshirish mumkinligi yuzasidan umumiy qarorlar qabul qilish;
Alohida yirik loyihalar, shu jumladan texnik – iqtisodiy asoslashlar ko’rsatkichlariga nisbatan loyihalarning qimmatlashishi yoki arzonlanishishi mumkinligini hisobga olgan holda bazaviy loyihalashtirishni tasdiqlash;
Markazlashtirilgan manbalar hisobiga ajratiladigan mablag’larning o’z vaqtida moliyalashtirilishini va ulardan samarali foydalanilishini ta’minlash, Xukumat kafolati ostida jalb etiladigan qarz mablag’larning o’z vaqtida qaytarilishi ta’minlanishini nazorat qilish;
Manfaatdor vazirliklar va buyurtmachi idoralar tomonidan ishlab chiqilgan extiyot qismlar va komponentlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish dasturlarini, shuningdek ishlab chiqarilgan mahsulotlarning tashqi bozorlarga kirib borishi bo’yicha marketing dasturlarini ekspertizadan o’tkazish;
Ayrim strategik muhim va yirik loyihalarni davlat tomonidan qo’llab – quvvatlash chora – tadbirlari, qurilishi amaldagi qonun hujjatlari buzilgan holda amalga oshirilatgan loyihalarni mablag’ bilan ta’minlashni to’xtatib qo’yish, shuningdek investitsiya dasturi bajarilishi barbod bo’lishiga yo’l qo’yuvchi vazirlar va idoralar, korxonalar va buyurtmachi tashkilotlarning rahbarlarini javobgarlikka tortish yuzasidan takliflar va tavsiyalar ishlab chiqish;
Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarini o’z vaqtida ro’yobga chiqarishga ko’maklashuvi boshqa asosiy masalarni ko’rib chiqish yo’li bilan amalga oshiriladi.
Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi va vakolatli banklardan olingan ma’lumotlar asosida investitsiya dasturining amalga oshirilishi to’g’risida yig’ma axborot tayyorlaydi, xususan, investitsiyalashdan oldingi tadqiqotlarning o’z vaqtida o’tkazilishi, texnik – iqtisodiy asoslashlar va loyha – smeta xujjatlarining ishlab chiqilishi to’g’risidagida investitsiya loyiha – smeta hujjatlarining ishlab chiqilishi to’g’risida investitsiya loyihalari tashabbuskorlarida olingan axborot;
Texnik – iqtisodiy asoslashlar va loyiha – smeta xujjatlari vakolatli ekspertiza organlari tomonidan ekspertiza qilinganligi to’g’risidagi axborot tayyorlaydi.
Dasturning monitoring natijalari Dasturning amalga oshirilishi to’g’risidagi har choraklik axborotlarni tayyorlashda hamda navbatdagi uch yillik davrga dasturni shakllantirishda foydaniladi.
83. Investisiya loyihalari samaradorligini baholashning mohiyati va ahamiyati
Инвесторучун инвестицион қарорлар қабул қилиш жуда қийин вазифа ҳисобланиб, бунда асосий мезон инвесторнинг бойлигини кўпайтириш, корхонанинг қийматларини ошириш мезонларига қаратилади.
Инвестициялойиҳаларининг самарадорлигини баҳолаш икки мезон асосида, яъни молиявий ва иқтисодий баҳолаш орқали амалга оширилади45. Инвестиция лойиҳаси самарадорлигини баҳолашнинг бу иккала мезони ҳам бир-бирини тўлдириб туради.
1. Молиявий баҳолаш инвестиция лойиҳасини амалга ошириш жараёнидаги ликвидлигини таҳлил қилишда ишлатилади. Бунда, молиявий баҳолаш вазифаси, лойиҳани белгиланган муддатларда амалга ошириш учун, унинг жами молиявий мажбуриятларини бажаришга корхонанинг этарли молиявий ресурслари бўлишини белгилашдир.
2. Иқтисодий баҳолаш эса, инвестиция лойиҳасининг потенциал қобилияти, шу лойиҳага қўйилган маблағларнинг қийматини сақлаб қолишда ва уларнинг ўсиши суръатини этарли даражасини яратиб беришда фойдаланилади.
Объектниинвестициялашда молиявий баҳолаш (ёки молиявий асосланганлик баҳоси) инвестиция жараёнининг ажралмас қисми бўлиб ҳисобланади. Инвестор молиявий ҳолати номаълум бўлган юридик ёки жисмоний шахслар билан ҳеч қандай муносабатлар олиб бормайди. Бозор иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда, корхоналар молиявий ҳисоботларини оммавий-ахборот воситалари орқали ёки ҳар хил тўпламлар ҳолатида чоп этилиб, эълон қилиш нормал ҳолат ҳисобланади. Бу тўпламлар орқали компанияларнинг молиявий ҳолати тўғрисида маълумотлар олиш мумкин.
Ўзбекистон Республикасида Ҳаракатлар стратегияси асосида ижтимоий-иқтисодий тараққиётида қўлга киритилаётган юксак натижалар, энг аввало, янгидан-янги замонавий тармоқ ва ишлаб чиқариш қувватларининг йўлга қўйилиши, бунинг таъсирида мамлакатимиз иқтисодий салоҳиятининг сезиларли даражада ортиб бораётгани, яратилаётган маҳсулот ва кўрсатилаётган хизмат турларининг кўпайиб, сифатининг тубдан яхшиланиб боришига энг муҳим ва асосий омил бўлиб хизмат қилмоқда. Биргина мисол, 2008 йилда бошланган, бугунги кунга қадар салбий таъсир ва оқибатлари сақланиб қолаётган, кейинги йилларда ривожланган мамлакатлардаўзининг янги “хуружи”ни намоён этаётган жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози нафақат айрим мамлакатлар, балки дунёнинг деярли барча қитъаларида иқтисодий сиёсатнинг заиф жиҳатларини, айниқса, банк-молия тизимининг “мўрт” бўғинларини ошкор этиб қўйди. Ана шундай мураккаб бир шароитда мамлакатимиз иқтисодиёти, бизнинг ижтимоий-иқтисодий тараққиёт моделимиз яна бир бор ҳаёт синовидан муваффақиятли ўтиб, ўзини тўла оқлади.
Мамлакатимиз иқтисодиётини таркибий ўзгартириш, тармоқларни модернизация қилиш, техник ва технологик янгилашга доир лойиҳаларни амалга ошириш учун инвестицияларни жалб қилиш борасида бажарилаётган ишлар алоҳида эътиборга лойиқ.
Шунинг билан бирга 2019-2021 йилларда республикамизда инвестиция сиёсатини такомиллаштириш ва хорижий инвестицияларни жалб этиш бўйича қатор ижобий ишлар амалга оширилди. Жалб этилган хорижий инвестицияларнинг асосий қисми реал секторга, яьни ишлаб чиқариш тармоқларини ривожлантиришга ва техникғтехнологик қайта қуроллантиришга йўналтирилди. Хорижий инвестицияларни кенг миқёсда жалб этиш натижасида мамлакатимизнинг экспорт салоҳияти сезиларли даражада ошди, кўплаб янги иш ўринлари яратилди, ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилма тармоқлари фаолиятининг самарадорлиги ортди.
Шу билан бирга инвестицияларни жалб этиш ва уларнинг самарадорлигини ошириш бўйича ҳал этилиши лозим бўлган муаммолар ҳам талайгина. Хусусан, жалб этилган инвестициялар ҳажми иқтисодиётда чуқур таркибий ўзгаришларни амалга ошириш учун етарли бўлмаяпти, шунингдек, хорижий инвестициялар катта қисмининг бир нечта минтақаларда тўпланиб қолганлиги республикамиз минтақаларида мавжуд табиий-иқтисодий салоҳиятдан тўлиқ фойдаланиш имкониятларини чеклаб қўймоқда. Ривожланган мамлакатлар тажрибаси уларнинг иқтисодий юксалишида фаол инвестиция сиёсати марказий ўринни эгаллашини тасдиқлайди. Шу боис Ўзбекистоннинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиш мақсадлари унинг инвестиция сиёсатида тўлиқ акс эттирилишини тақозо этмоқда.
Фаолияткўрсатаётган корхоналарни модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш ҳамда замонавий, юксак технологияларга асосланган янги ишлаб чиқаришни ташкил этишни тезлаштириш борасида Ўзбекистоннинг ўзига хос тараққиёт йўлини ўзида мужассам этган Ҳаракатлар стратегиясининг энг муҳим жиҳатларидан бири сифатида фаол инвестиция сиёсати олиб борилиши учун йўл очиб берилди.
Иқтисодиётимизга киритилаётган инвестицияларнинг йилдан-йилга ўсиб боришида юртимиздаги мавжуд инвестицион шароит ва қулай инвестиция муҳити алоҳида аҳамият касб этаётганини таъкидлаш жоиз. Бунда айниқса қуйидаги асосий омилларни ҳам қайд этиш ўринлидир:
|
| |
