61
2-topshiriq
.G‘aznachilikning AAT “Mijoz-serveri”ning
ishlash texnologiyasini
izohlang.
3-topshiriq.
G‘aznachillikda ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari –
MBBT oshirilish jarayonlarini ifodalang.
Yordam:
Bu MBBT uchun platforma sifatida UNIX ham, Windows NT ham
namoyon bo‘lishi mumkin. Axborot uzatish tarmoq protokollari sifatida – TCP/IR,
IRX/SPS qatnashadi. Bu amaliy dasturlarning keng spektridan, jumladan, MSDOS,
Novell, Windows Z.X. uchun bajarilgandan ham foydalanishga imkon beradi
4-topshiriq
. Keltirilgan matnni o‘qib 5 minutlik esse yozing.
Matn:
G‘aznachilikda avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalarini shakllanti-
rish uchun maxsus kommunikatsiya tizimlari tashkil etiladi. Ma’lumotlar uzatilishi
telefon va telegraf aloqa kanallari bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Mamlakat-
ning ulkan hududi bo‘ylab tarqalgan tashkiliy strukturalar
uchun korporativ kom-
munikatsion qarorlar tuzish doirasida telefon aloqa tizimi va umumiy foydalanishdagi
regional komp’yuter-tarmoq qarorlari juda istiqbolli hisoblanadi. Hozirgi vaqtda
xalqaro aloqa tizimi “Kvant” seriyali nisbatan zamonaviy kvazi elektron stansiyalar
qo‘llanishiga asoslangan. Ular yagona xalqaro kodlardan foydalangan holda, operator
ishtirokisiz abonent nomerini terishga imkon beradi. Bu stansiyalardan foydalanish
kommutirlanuvchi kanallar bo‘yicha avtomatlashtirilgan axborot ayirboshlashni
takshil etishga imkon hosil qiladi. Bunda telefon modemlari
bilan jihozlangan va
amaliy aloqa dasturiy ta’minotiga mutanosib komp’yuterlardan foydalaniladi. Ayir-
boshlash tezligi ancha sezilarli kattalikda – 12000 dan 28 000 bod va undan yuqoriga
erishadi (ajratilgan aloqa kanallarida ma’lumort uzatish tezligi 1,5 Mb ga etishi
mumkin).
Masofaviy abonentlar o‘rtasida axborot ayirboshlashning sezilarli trafigida yoki
ishtirokchilari o‘rtasida bog‘lanish mumkin. Bunda axborot uzatish bor-yo‘qligidan
qat’iy nazar aloqa liniyasi fizik darajada krossirovka orqali jamlangan va doimo
mavjud bo‘ladi. Shaharlararo va shahar (tuman) telefon ekspluatatsiyasi tashkilotlari
ijara shartnomasi shartlarida doimiy foydalanishdagi kanal sig‘imini ajratib
ko‘rsatadi. Bunday kanallar ijarasining salmoqli qiymatini hisobga olib, ularni texnik-
iqtisodiy asoslash bilan tasdiqlangan zarur hollardagina qo‘llash talab etiladi.
Shaharlararo telefon asosining kommutatsiyalangan kanallaribo‘yicha
axborot
ayirboshlashni takshil etishdauzatish xarakteristikasi barqarorligiga obonentlarni
bog‘lashda tizim tomonidan avtomatik ravishda ajratiluvchi fizik aloqa kanallari sifati
sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Biroq, shuni e’tiborga olish kerakki,
aloqa liniyasining
g‘oyat uzunligi, uskunaning va alohida uchastkalarda uzatish liniyalarining jismoniy
eskirishi kommutatsiyalanuvchi kanallar bo‘yicha telefon modem aloqasi ishonch-
liligini ancha pasaytiradi. Hozirgi vaqtda sifatli modemlar va ixtisoslashtirilgan kom-
munikatsion amaliy dasturiy ta’minot bazasida Davlat g‘aznachilik organlari axborot
texnologiyalarini shakllantirish uchun samarador maydon sifatida foydalaniladi. Bunda
ular ma’lumot uzatishning yo‘naltirilgan virtual kanallarida real vaqt bo‘yicha ish
yuritadilar, jumladan, masofaviy terminallardan markaziy ma’lumotlar serveriga ma’lu-
mot uzatishdaaxborotni noqonuniy kirishdan himoyalash bilan shug‘ullanadilar.
Shunday qilib, g‘aznachilikning avtomatlashtirilgan axborot tizimi integratsiya-
langan apparat-dasturiy tizimining tarkibiy qismi bo‘lib, alohida axborot – texnologik
62
apparat – dasturiy vositalarni va turli darajadagi Davlat g‘aznachilik organlari
tizimini, jumladan. Lokal hisoblash tarmog‘, alohida avtomatlashtirilgan
ish joylari
va terminallar, bu muassasalar tasarrufida bo‘lgan kommunikatsion komp’yuter tizim
va vositalarini birlashtiradi.
G‘aznachilikning avtomatlashtirilgan axborot tizimi byudjet jarayonining jami
ishtirokchilari o‘rtasida kelishilgan formatdagi ma’lumotlar operativ va samarali
axborot ayirboshlanishini amalga oshirish imkonini taqdim etadi.
Bunda Davlat g‘aznachiligi Bosh boshqarmasi, Respublika subyektlari bo‘yicha
Davlat g‘aznachiligi boshqarmasi, Davlat g‘aznachilikning
hududiy organlari kabi
davlat g‘aznachiligi organlari, byudjet mablag‘larini olish, o‘tkazish va nazorat
qilishda ishtirok etuvchi boshqa muassasa, tashkilot
va korxonalar xam ishtirok
etadi.
