464
Тадқиқотлардан кўринадики, корхонанинг молиявий ҳолатини
комплекс
баҳолашнинг икки йўналиши мавжуд:
молиявий ҳолатни рейтинг баҳолаш;
молиявий коэффициентлар асосида баллик баҳолаш.
Корхона
молиявий
ҳолатини
баллик
баҳолаш
молиявий
коэффициентларнинг миқдори ва улар бўйича белгиланган балл асосида ҳар
қандай корхонани маълум синфга ажратиш имконини беради[6].
Корхона молиявий ҳолатини баҳолаш самарадорлиги нуқтаи назаридан
молиявий коэффициентлар:
максимал ахборот бериши ва корхона молиявий ҳолати барқарорлиги
манзарасини акс эттириши лозим;
иқтисодий мазмунда бир хил йўналишга эга бўлиши лозим, жумладан
муайян коэффициентнинг ошиши молиявий ҳолатнинг яхшиланиши, камайиши
ёмонлашишини англатиши лозим;
имкон қадар минимал миқдорий ўлчамга эга бўлиши лозим;
расмий ахборот асосида ҳисоблаш имкони бўлиши лозим;
тармоқ ичидаги хўжалик субъектлари кўрсаткичлари ва давр бўйича
солиштириш имконини бериши лозим.
Корхона
молиявий
ҳолатини
баллик
баҳолаш
молиявий
коэффициентларнинг миқдори ва улар бўйича белгиланган балл асосида ҳар
қандай корхонани маълум синфга ажратиш имконини беради[6].
1 синф – мутлақ молиявий барқарор ва тўловга қобилиятли корхоналар.
Уларда мулк ва унинг манбаларининг структураси оқилона жойлаштирилган;
2 синф – нормал молиявий ҳолатга эга корхоналар. Ундаги
коэффициентлар оптимал миқдорга тенг бўлади, бироқ айрим коэффициентлар
бўйича орқада қолиши мумкин. Кредиторлик қарзларининг бошқа қарз
манбалари, дебиторлик мажбуриятлари ҳажмининг ўсиш динамикаси га
нисбатан кўпроқ ўсиши кузатилади. Одатда улар рентабелли корхоналардир.
3 синф – ўрта молиявий ҳолатдаги корхоналар. Тўловга қобилиятлилик
минимал миқдорда, молиявий барқарорлик нормал. Мазкур синфда бошқа
465
ҳолат ҳам кузатилиши мумкин: молиялаштиришнинг қарз маблағлари ҳисобига
нобарқарор молиявий ҳолат, бироқ жорий даврда тўловга қобилиятлиликни
сақлаб қолган ҳолда. Ушбу корхоналар томонидан ўз мажбуриятларини
бажариш шубҳали ҳисобланади.
4 синф – нобарқарор молиявий ҳолатдаги корхоналар. Капитал
структураси қониқарсиз, тўловга қобилиятлилик паст кўрсаткичга эга. Одатда
фойдага эришилмайди.
5 синф – кризис молиявий ҳолатдаги корхоналар. Молиявий нуқтаи
назардан улар тўловга қобилиятсиз ва мутлақ нобарқарор,
шунингдек зарар
кўриб ишлайди.
