Адабиётлар рўйхати:
1.
Абдужаборова М.Т. Рақамли иқтисодиётни жорий этиш шароитида
корхоналар молиявий ҳолатини таҳлил этиш. International Journal of Finance and
Digitalization.
www.ijfd.uz
ISSN: 2181-3957 Vol. 2, Issue 02, 2023.
472
2.
Бабушкина Е.А. Методика сравнительной рейтинговой оценки
финансового состояния по данным финансосвой отчетности как важнейший
элемент
антикризисного
управления.
Оренбургский
государственный
университет.
https://www.sworld.com.ua
3.
Данилов И.А., Коденко В.Д. Комплексная оценка финансового
состояния предприятия. «Colloquium-journal»#4(56),2020.
4.
Маркарьян Э.А. Экономический анализ хозяйственной деятельности:
учебник. М.: КНОРУС, 2015. 552 с.
5.
Савицкая Г.В. Комплексный анализ хозяйственной деятельности
предприятия [Текст]: учебник / Г.В. Савицкая. – 7-е изд., перераб. и доп. – М.:
ИНФРА-М, 2017. – 608 с.
6.
Шеремет А. Д., Сайфулин Р. С., Негашев Е. В. Методика финансового
анализа. — М.: ИНФРА-М, 2000; Кукукииа И. Г., Астраханцева И. А.Указ. соч.
— С. 43-46.
IQTISODIYOTNI RAQAMLASHTIRISH SHAROITIDA BUXGALTERIYA
HISOBI, IQTISODIY TAHLIL VA AUDITNI XALQARO STANDARTLAR
ASOSIDA RIVOJLANTIRISH MUAMMOLARI VA ISTIQBOLLARI
TMI dots. Azizova M.
TMI talabasi: Ibragimova Malika
Iqtisodiyotning rivojlanishi, aholi sonining oshishi, resurslarning cheklanganligi,
undan oqilona foydalanish zaruriyati, informatsion ma'lumotlarning ko'payishi
iqtisodiyotni raqamlashtirish ehtiyojini keltirib chiqaradi. Hozirgi kunda iste'mol
tovarlari xarid qilishda, maishiy xizmatlar va umuman, xalq xo'jaligining barcha
tarmoqlarida sanoat, qishloq xo'jaligi, sog'liqni saqlash, ta'lim tarbiyaga ham "raqamli
iqtisodiyot" shiddat bilan kirib kelmoqda.
Shu sababli, Respublikamizda davlat va jamiyat taraqqiyotini yanada
jadallashtirish maqsadida, xukumatimiz tomonidan bir qancha muhim qarorlar qabul
qilindi. Jumladan, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2020 yilga "Ilm,
ma'rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili" deb nom berilishi,
473
Prezidentimizning 2018 yil 19 fevraldagi PF-5349 sonli "Axborot texnologiyalari va
kommunikatsiyalari sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi
Farmoni xamda "O'zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish
chora-tadbirlari to'g'risida"gi PQ- 3832 03.07.2018 qarori, shuningdek, Vazirlar
Mahkamasining 2018 yil 31 avgustdagi raqamli iqtisodiyotning maqsad va
vazifalarini belgilab beradigan "O'zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotni
joriy qilish va yanada rivojlantirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi
Qarorlarining qabul qilinishi respublikamizda raqamli iqtisodiyotni davlat boshqaruv
tizimiga tadbiq qilish, zamonaviy axborot texnologiyalarni jadal rivojlantirish uchun
sharoitlar yaratish, axborot havfsizligini ta'minlash maqsadida mamlakatimizda
raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun qonuniy asos yaratdi.
Iqtisodiyotni raqamlashtirish sharoitida buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil, va
auditning xalqaro standartlar asosida rivojlantirish muammolari va istiqbollari
hozirda ko'plab muhim mavzulardan biridir. Quyidagi muammolarni ko'rib chiqamiz:
Buxgalteriya hisobi:
Buxgalteriya hisobi, iqtisodiyotdagi moliyaviy operatsiyalar va natijalarni
tartibga solishga yordam beradi. Xalqaro standartlar, buxgalteriya hisobining
faoliyatini standartlashtirish uchun ko'plab xususiyatlarni o'z ichiga oladi. Bu
standartlar, moliyaviy ma'lumotlarni tartibga solish, yagona hisob-kitoblarni yuritish,
hisob-kitoblarni moliyalashtirish va hisob-kitoblarni hisoblashning tizimi va
usullarini belgilashni o'z ichiga oladi.
Iqtisodiy tahlil:
Iqtisodiy tahlil, iqtisodiyotdagi moliyaviy ma'lumotlarni o'rganish va tahlil qilish
jarayonidir. Xalqaro standartlar, moliyaviy ma'lumotlarni tahlil qilish uchun ko'plab
ko'rsatkichlar va usullarni belgilaydi. Iqtisodiy tahlil, kompaniyalar, investitsiyalar,
iste'molchi tovarlarni baholash va boshqalar kabi mavzularda qarorlar qabul qilishga
yordam beradi.
Audit:
Audit, kompaniya hisob-kitoblari va moliyaviy ma'lumotlarining yoki
xizmatlarning obyektivlik va xavfsizlik darajasini tekshirish jarayonidir. Xalqaro
474
standartlar, auditning amalga oshirilishini va audit xizmatlarining sifatini belgilashni
o'z ichiga oladi. Audit, moliyaviy hisob-kitoblarni va ma'lumotlarni tekshirish,
moliyaviy qoidalar va xalqaro standartlarga rioya qilishni ta'minlash, xavfsizlikni
ta'minlash va biznes faoliyatining boshqa yo'nalishlarini oshirishda keng qo'llaniladi.
Rivojlanayotgan muammolar va istiqbollar:
Xalqaro standartlarga rioya:
Bir nechta mamlakatlarda xalqaro standartlar mavjud bo'lsa ham, ulardan
foydalanish va ularni amalga oshirishga rioya etish jarayonida muammolar yuzaga
kelishi mumkin. Har bir mamlakatning moliyaviy qonuniyatlari va tartiblari
o'zgarmaslik ko'rsatishi mumkinligi sababli, standartlarni amalga oshirish va ularni
mustahkamlash muammolari paydo bo'lishi mumkin.
Texnologiya va avtomatlashtirish:
Moliyaviy hisob-kitoblar va tahlil jarayonlarining avtomatlashtirilishi,
buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil va auditning rivojlanishiga yo'l qo'yishga yordam
beradi. Bu esa, xodimlar uchun yangi bilimlarni o'rganish va qo'llab-quvvatlash
talablari tug'ilishiga olib kelishi mumkin.
Xalqaro harmonizatsiya:
Xalqaro moliyaviy hisob-kitob va audit standartlarining harmonizatsiyasi, turli
mamlakatlardagi hisob-kitoblarni solishtirish va tahlil qilish imkoniyatlarini
yaxshilaydi. Bu, biznes faoliyati va investitsiyalar sohasidagi moliyaviy
ma'lumotlarni solishtirish va ta'lim-kafedralar orasidagi ta'limni yaxshilaydi.
Rivojlanayotgan sohalarda mutaxassislar:
Xalqaro standartlar asosida iqtisodiy tahlil va audit sohasida mutaxassislar
talabini oshirish zarur. Bu sohaga mutaxassis bo'lgan shaxslar bilim va tajribalarini
rivojlantirish, xalqaro standartlar va yangi moliyaviy qonunlar bilan tanishishga va
ulardan foydalanishga intilishadi.
Bu muammolarning yechimi va istiqbollari moliyaviy sohalardagi ilg'or
yo'nalishlarning rivojlanishiga asos bo'ladi. Xalqaro standartlarga rioya qilish,
texnologik rivojlanish, xalqaro mutaxassislar tayyorlash bu sohalar rivojlanishini
ta'minlash uchun muhim o'rin tutadi.
| 