|
JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONSBog'liq 154-157JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/ Volume–30_Issue-4_Iyun_2023
155
harakatlardan iboratdir. U tovush chiqaradigan jismlaming tebranishi natijasida hosil
bo'ladi va bizning eshitish organizmi tomonidan qabul qilinadi. Ritmlarga rioya qilingan
holda muntazam ravishda kelib chiqadigan ohangrabo tovushlaring tebranishi musiqali
tovushlar deb ataladi
Tovushning (tonning, shovqinning) kuchi yoki intensivligini pyerpendikulyar
bo'lgan sathdan bir sekund ichida sm orqali o'tadigan tovush quvvati miqdori bilan
aniqlanadi. Tovushning kuchi quvvat birliklarida-sekundiga 1 sm ga yergia bilan
o'lchanadi. Yerg bir dina kuch bilan qilinadigan ish, ya'ni bir gramm ogʻirlikdagi
massaga 1 sm/sek tezlikni beradigan kuchdan iboratdir. Tovushlar tebranish quvvatini
to'g'ridan-to'g'ri aniqlash usullari bo'lmagant sababli jismlar ustiga tushadigan tovush
tebranishidan hosil bo'ladigan bosimlar bilan o'lchanadi. Tovush bosimning birligi bar
hisoblanadi va bu 1 sm sathga 1 dina kuchning to'g'ri kelgan bosimidan yoki 0, 0001
atmosfera bosimidan iboratdir. Normal eshitishda insonning eshitish organi tomonidan
tovush tebranishlarining 16 dan 20000 gyersgacha chastotasi qabul qilinadi (Gs bir
sekundda bir tebranish) shunda ham eng yuqori chegara faqat yosh bolalarga mosdir. U
balog'atga etgani sari eshitish organlari tomonidan qabul qilinadigan tovushlarning
chastotasi borgan sari kamaya boradi va yoshi o'tib qolganda 15000 Gs dan oshmaydi.
Inson 800-4000 Gs chastotall tovushlari yaxshi eshitadi, 16- 100 Gs chastotali
ovushlarni sezilarli darajada eshitadi.
Tovush quvvatining minimal ta'siri uning bilinar bilinmas sezgisini hosil qiladigan
tovush kuchiga mos keladi va tovushning eshitilish busag'asida turadi. Quvvatning
maksimal ta'siri og'riq bo'sag'asiga mos keladi, tovush quvvati keyinchalik zo'rayganda
tovushning kuchayishi eshitilmay, balki ikkala quloq ham zirqirab og'riy boshlaydi.
Ma'lum bo'lishicha eshitish organi tomonidan qabul qilinadigan tovushning balandligi
tovush tebranishining mutloq o'sishiga parallel ravishda kuchayibgina bormay, uning
kuchayishi logarifmga taxminan proporsional ham ekan. SHuning uchun ham tovush
kuchini o'lchash uchun logarifm sistemasi birligidan foydalaniladi.
SHovqindan himoyalash vositalari va usullari. SHovqindan himoyalash usullari
turlicha bo'lib, u birinchi navbatda shovqin manbasiga handa shovqin darajasiga bog'liq
holda talanadi. SHovmi inson sog'ligiga va ish qobiliyatiga salbiy ta'sirini bir usul orqali
bartaraf etish mushkul bo'lganligi sababli, amalda kompleks usullardan foydalaniladi.
Bunday kompleks usul o'z ichiga quyidagi tadbirlari birlashtiradi
-shovqinni uning manbasida kamaytirish;
shovqinning tarqalish yo'nalishini o'zgartirish;
-binoning akustik holatini yaxshilash;
-ishlab chiqarish binolari va uchastkalarini joylashishini oqilonarejalashtirish;
shovqinni tarqalish yo'lida kamaytirish.
Ushbu usullar ichida shovqinni, uning manbaida kamaytirish eng samarali yo'l
hisoblanadi. SHovgthing sell chiqishiga mosiy sabab mashina va mexanizm yoki uning
|
| |
