23
3. Qurama (konglomerat) diversifikatsiya – assortimentni yangimaxsulotlar
bilan to‘ldirish va bunda korxonaning oldingi faoliyat jabhasinimavjud texnologiya,
tovar turlari, mahsulot sotib kelgan bozoridan mutlaqo farqqiladigan yangi
sohalarga kirib borishi bilan kengaytirishni kozda tutadi. Misoluchun firma yangi
korxonalar qurishga mablagsarf etishi, kochmas mulk
bilansavdoda ishtirok qilish,
tez xizmat korsatadigan ovqatlanish korxonasini ochishimumkin. Bunda yangi
bozor ciqish, yangi texnologiyalar joriy qilish va yangi iste‘molchilar uchun ishlash
ko‘zda tutiladi.
Diversifikatsiyani jahon xo‘jaligida mamlakatlar miqyosida amalga oshirish
iqtisodiyot diversifikatsiyasi hisoblalnadi va u yuqorida keltirilgan diversifikatsiya
strategiyasi
turlaridan faqatgina sanoat, eksport tarmoqlari va investitsiya hamda
ishlab chiqarish sohalaridagi diversifikatsiyani o‘z ichiga olishi mumkin.
Mamlakatlar iqtisodiyotida diversifikatsiya oldinga qo‘yilgan maqsad
asosidan kelib chiqqan holda o‘z strategiyasini tanlashi lozim. Diversifikatsiya
strategiyasi bu faoliyatni diversifikatsiya qilish bo‘yicha amamlga oshiriladigan va
qo‘yilgan maqsadga erishishda tanlab olingan prioritet yo‘nalishlardan
tashkil
topgan tadbirlar yig‘indisidir. Har bir sohada amamlga oshiriladigan diversifikatsiya
strategiyasi o‘ziga xos xususiyatlariga ega. Milliy iqtisodiyotlarda diversifikatsiyani
amalga oshirishni belgilangan usullar orqali tahlilini ko‘rib chiqamiz.
Sanoat sohasini diversifikatsiya siyosati moliyaviy tartibsizliklardan
himoyalanishning muhim vositalaridan biri hisoblanadi. Shu sababli ba‘zi
mamlakatlar jahon xo‘jaligida o‘z o‘rnini egallash maqsadida qazib olinayotgan
tabiiy boyliklarning turi va soniga,
hamda metallar, gaz-kimyo materiallar,
plastmassalarni qayta ishlash undan tashqari ma‘lum bir foydali xususiyatlarga ega
bo‘lgan yangi materriallarni ishlab chiqarish va turlarini oshirishga harakat qiladilar.
Boshqa tomondan texnik bilim va texnologik qobiliyat darajasi qanchalik yuqori
bo‘lsa mamlakatlar shuhrati jahon iqtisodiyotida kechayotgan jarayonlarga o‘z ta‘sir
kuchi shunchalik katta bo‘ladi.
Rivojlanishning moderinezatsiyalashgan ssenariysiga o‘ta olmagan va
diversifikatsiyaning yetarli darajasi ta‘minlanmagan
hollarda mamlakatlar bir
24
tomonda, yoqilg‘i, qishloq ho‘jaligi va hom ashyo eksporti va ikkinchi tomondan
mashina-texnika va iste‘mol importi oralig‘ida qolib ketadi. Shu sababdan, har
tomonlama diversifikatsiyalashuv asosidagi sanoatning innovatsion rivojlanishi
asalalarini yechishga ilmiy asoslangan yondashuvlarning ishlab chiqilishi uni barcha
mavjud bo‘lgan moliyaviy spekulyatsiyalarga konyuktura
tobeligidan chiqarish va
xalqaro moliyaviy girdoblar ta‘siridan saqlashning yagona varianti sifatida
qaralmoqda.
Ushbu
vaziyatdan
kelib
chiqib,
sanoat
diversifikatsiyasi
tusuhnchalarini anglash muhim hisoblanadi. Uning quyidagi turlari mavjud:
