|
Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti qo’qon filiali elektronika va elektrotexnika fakulteti
|
| bet | 4/9 | | Sana | 19.01.2024 | | Hajmi | 35,4 Kb. | | #141023 |
Bog'liq Elektronika va elektrotexnika fakulteti-fayllar.org1.1.Mantiqiy elementlar haqida
Raqamli elektron avtomatlarning ishlashi mantiqiy algebra asosida tuzilib, ikkita tushunchaga tayanadi: haqiqiy (mantiqiy 1) va haqiqiy emas (mantiqiy 0). Shuning uchun foydali axborot signalini ko‘rsatuvchi funktsiya har qanday vaqt momentida ikkita «1» va «0» ni qabul qiladi. Avtomatning kirishiga ta’sir etuvchi kirish buyrug‘ini o‘zgartirish, chiqishda chiqish buyrug‘ini olish uchun ular ustidan mantiqiy operatsiyalar bajariladi. Elektron qurilmalarning asosiy mantiqiy operatsiyalari mantiqan ko‘paytirish yoki kohyunktsiya hisoblanadi. Mantiqan qo‘shish yoki dizhyunktsiya va mantiqan ayirish yoki invertsiya hisoblanadi. Mantiqan ko‘paytirishni yozish uchun kirish o‘zgartgichi (XI, X2 ..., Xn) belgisi bilan birlashtirilib va (U) operatsiyani bajarish uchun ko‘paytirish (.) belgisi bilan belgilanadi. Mantiqan qo‘shish, yozishda kirish o‘zgartgichlari «YoKI» bog‘lovchisi bilan birlashtiriladi va («+») qo‘shish belgisi bilan belgilanadi: Y=X!+X2+...+Xn. Mantiqan ayirish (inversiya) o‘zgaruvchan miqdor ustiga chiziq qo‘yib belgilanib (X} quyidagicha o‘qiladi: «EMAS» Y=X. Mantiqiy «YO‘Q» mustaqil qiymatlardan biri bo‘lib hisoblanadi va u quyidagicha yoziladi: U= X1+X2. Raqamli elektron avtomatning kirishiga ixtiyoriy berilgan murakkab buyruq (komanda) amallarga ishlov berish uchta mantiqiy operatsiyalarni — konhyunktsiya, dizhyunktsiya va inversiyalarni aralashtirib yozish mumkin. Shunday qilib, mantiqiy algebra operatsiyasi murakkab buyruq formulasini soddalashtirishga yordam beradi. Bu esa ixtiyoriy murakkab kirish funktsiyasini sodda mantiqiy amallar yordamida hal qilishga olib keladi. Bu vazifani raqamli avtomat qurilma tarkibiga kiruvchi mantiqiy elektron mikrosxemalar bajaradi Bul doimiylari (0 va 1) ustida mantiqiy amallar bajarish qoidalari to‘plami Bul algebrasi yoki Mantiqiy algebra deyiladi. Faqatgina mantiqiy “0” va mantiqiy “1” dan iborat bo‘lgan signallar Ikki sathli signallar deyiladi.
Ikki sathli signallar
Ikki sathli signallar kodlanishida ularning razryadlar soni katta ahamiyatga ega bo‘ladi.
Masalan, 3 razryadli signalda signal uzunligi 3 ta mantiqiy “0” va mantiqiy “1” ketma-ketligidan iborat bo‘ladi.
n – razryadli kodli signal yordamida 2n ta turli kombinatsiyali kodlar hosil qilish mumkin.
n = 3 → 23 = 8
n = 4 → 24 = 16
Agar n = 3 bo‘lsa, quyidagi kombinatsiyalardagiday kodlar hosil bo‘ladi:
000, 001, 010, 011, 100, 101, 110, 111.
Raqamli qurilmaning kirishiga berilgan kodli axborot ma’lum tugunlardan o‘tib raqamli qurilmaning chiqishida yangi, boshqa kodli axborot ko‘rinishida hosil bo‘ladi.
Bundan aytish mumkinki, chiqish axboroti kirish axborotini argument sifatida qabul qilib ma’lum funktsiya hisobiga hosil bo‘ladi.
Shunday bo‘lsada, funktsiya va uning argumenti faqat mantiqiy “0” va mantiqiy “1” qiymatlarni qabul qiladi. Bunday funktsiyalar mantiqiy algebra funktsiyasi deyiladi.
Bitta mantiqiy amal bajaradigan funktsiyalar oddiy mantiqiy funktsiyalar deyiladi.
Agar argumentlar soni n ta bo‘lsa, undan turli kombinatsiyali 2n ta argumentli 22n ta funktsiyani ifodalashi mumkin.
Masalan, 2 argumentdan hosil qilish mumkin bo‘lgan funktsiyalarni 1 –jadvalda ko‘rib o‘tamiz:
Jadval 1
Ushbu jadvaldagi funktsiyalar ichida f3, f5, f10, f12 lar bir o‘zgaruvchili funktsiyalar hisoblanadi. f0 va f15 lardan boshqa hamma funktsiyalar esa ikki o‘zgaruvchili funktsiyalar hisoblanadi.
|
| |
