Lavozimi__________________________________________________
Ish joyi__________________________________________________________
«______»_______________________ 2023 yil
MUNDARIJA
Kirish.........................................................................................................5
Nazariy qism
Mantiqiy elementlar haqida....................................................................7
Mantiqiy funksiyalar va ularni yozish shakllari. Mantiqiy funksiyalarni ixchamlashtirish.......................................................................................10
Mantiqiy funktsiyalarni tasvirlash usullari...........................................13
Asosiy qism
2.1. Mantiqiy funksiyani tuzish.....................................................................15
2.2. Mantiqiy elementlar sxemasi elementlari..............................................17
. Mantiqiy element sxemasi qurish............................................................21
2.4. Prateus dasturida dasturida ishlash.......................................................22
Xulosa
3.1. Foydalanilgan adabiyotlar........................................................................25
KIRISH Zamonaviy elektron hisoblash mashinalari va diskret avtomatika qurilmalarida axborotlarni qayta ishlash uchun ikkilik sanoq tizimi ishlatiladi. Ikkilik sanoq tizimsi bo‘lmish “1” va “0” larni elektr zanjirlarda kuchlanishning potentsiali bor yoki yo‘q orqali ifodalanadi. Odatda “1” yuqori qiymatdagi potentsialga mos kelishi, “0” esa uning yo‘qligini (sxema kirishi yoki chiqishidagi kichik potentsialni hisobga olmaslik mumkin). Axborot signallarini bunday ifodalanishini raqamli deb ham ataydilar. Raqamli texnika sxemasini qurishda XIX asr o‘rtalarida ingliz matematigi Dj. Bul ishlab chiqqan, shu sababli bu usulni Bul algebrasi deb yuritiladi.
Bul algebrasining asosiy qoidalarini ko‘rib chiqamiz. Bul algebrasida faqatgina ikkita tasdiqlangan fikrdan foydalaniladi: haqiqiy va xato. Haqiqiy fikrni tasdiqlashga mantiqiy 1, xatoga esa mantiqiy 0 raqami beriladi. Bunday holatda mantiqiy algebra qonunlari har qanday murakkablikdagi mantiqiy sxemani analizi va sintez talablariga to‘la javob beradi.
1 va 0 raqamlari kirish o‘zgaruvchini yoki ularning funktsiyalari mantiqiy holatini anglatadi. Agarda Y=f(X1X2...Xn) funktsiya undagi U va mustaqil o‘zgaruvchilari X1,X2,...Xn mantiqiy 1 yoki 0 ko‘rsatkichlarni qabul qilsalar mantiqiy funktsiya deb ataladi.
Har bir X o‘zgaruvchiga mantiqiy algebrada invers o‘zgaruvchi mos keladi. o‘qilishida X yo‘q deb o‘qiladi. O‘zgaruvchi va uning invertsiyasi bir vaqtning o‘zida albatta qarama-qarshi mantiqiy holatlarda ham mavjud bo‘ladi. Masalan, agarda X=0 bo‘lsa, unda =1; agarda X=1 bo‘lsa, unda =0 bo‘ladi. Bu qoida funktsiyalarga ham talluqli. Har bir Y mantiqiy funktsiyasi mantiqiy funktsiyasi inversiyasiga mos keladi.
Mantiqiy algebraning asosiy operatsiyalari quyidagilar hisoblanadi:
Mantiqiy rad etish (inversiya) Y= ; (a)
Mantiqiy qo‘shish (diz’yunktsiya) Y=X1+X2; (b)
Mantiqiy ko‘paytirish (kon’yuktsiya) Y=X1∙X2; (v)
Mantiqiy funktsiyani haqiqiylik jadval ko‘rinishida to‘la va ko‘rgazmali taqdim etiladi, unda kirish mantiqiy o‘zgaruvchilarning har bir mumkin bo‘lgan kombinatsiyasiga funkitsiyaning ko‘rsatkichi mos keladi, haqiqiylik jadval raqamli sxemalarning algoritm ishi orqali aniqlanadi.
Mantiqiy rad etish operatsiyasi uchun haqiqiylik jadvali (a) va bu operatsiyani amalga oshiruvchi elektr sxema a,b-rasmlarda ko‘rsatilgan. O‘zgaruvchi X faqat ikkita ko‘rsatkichga ega bo‘lishi mumkin 0 va 1. Shunga mos ravishda X o‘zgaruvchini inversiyasidan iborat Y funktsiya 1 va 0
ko‘rsatkichlariga ega bo‘ladi. O‘zgaruvchi X ning holati kontakt ulanganda mantiqiy 1 ga va kontakt uzilganda mantiqiy 0 ga teng deb kelishib olamiz. Chiqishdagi kuchlanish kontakt uzilganida (X=0) yuqori qiymatga ega bo‘ladi, ayni shu vaqtda Y funktsiyasi mantiqiy 1 ko‘rsatkichiga ega bo‘ladi. Ulangan kontakt (X=1) R2 rezistorni shuntlaydi va natijada chiqish kuchlanishi nolga teng bo‘ladi, ya’ni Y=0.
Mantiqiy qo‘shish operatsiyasi uchun haqiiqylik jadvali (b) va bu operatsiyani amalga oshiruvchi elektr sxema .v,g-rasmlarda keltirilgan. Analitik operatsiya yozuvida “+” belgi mantiqiy ko‘rinishida YoKI ni ifodalaydi. (b) shunday o‘qiladi: agarda X1 yoki X2 yoki bu ikkala o‘zgaruvchilar bir vaqtda mantiqiy 1 ko‘rsatkichiga ega bo‘lsalar, Y funktsiya ham mantiqiy 1 ko‘rsatkichiga ega bo‘ladi. Bunday mantiqiy talqinning elektr sxemasi X1 va X2 parallel kontaktlar orqali ifodalanib, ular orqali kirish kuchlanishi chiqishga uzatiladi. Sxemada X1 kontakti yoki X2 kontakti yoki ikkala kontakt ulansa sxemaning chiqishida katta qiymatli kuchlanish (mantiqiy 1) xosil bo‘ladi. Agar ikkala X1X2 kontaktlar uzilsa chiqishda kuchlanish qiymati nol (mantiqiy 0) ni beradi.
Mantiqiy ko‘paytirish operatsiyasi uchun haqiqiylik jadvali (v) va bu operatsiyani amalga oshiruvchi elektr sxema d,e-rasmlarda keltirilgan analitik yozilishidagi “•” belgisi mantiqiy “VA” ni anglatadi. (v) formula quyidagicha o‘qiladi: X1 va X2 ikkala o‘zgaruvchilar bir xil qiymatga ega bo‘lgan holda Y funktsiyasi mantiqiy 1 ko‘rsatkichiga ega bo‘ladi. Elektr sxemada ikkita ketma-ket ulangan kontaktlar bilan ifodalanadi. Faqat X1 va X2 kontaktlari bir vaqtda ulanganda chiqishda yuqori qiymatli kuchlanish paydo bo‘lishi (mantiqiy 1), kontaktlardan faqatgina bittasi ulanaganda esa chiqishida mantiqiy nol bo‘lishi ko‘rinib turibdi.
“0” va “1” belgilar o‘zgaruvchilar yoki ularning funktsiyalari holatini anglatadi va arifmetik sonlar hisoblanmaydi. Mantiqiy algebra sonlar emas, balki holatlar algebrasi hisoblanadi.
|
