368
Электр энергияси ишлаб чиқариш кўрсаткичларига келсак, гап ишлаб чиқариш
қувватларини технологик трансформация қилиши, яъни замонавий, энергия тежамкор ва
юқори энергия тежовчи технологияларни жорий этиш орқали эски электр стансияларини
модернизация ва янгилаш ҳақида бормоқда. Стратегияда 2026 йилга келиб қўшимча 30
миллиард кВт.соат электр энергияси ишлаб чиқариш ҳисобига жами электр энергияси ишлаб
чиқаришни
104 миллиард кВт.соатга етказиш ва шу билан бирга қайта тикланувчи энергия манбаларини
жорий этишни кўпайтириш ҳисобига уларни улушини 25 фоизга етказиш, шунингдек йиллик
3,0 миллиард куб метр табиий газни тежашга эришиш мақсадалари белгилаб берилган.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг ПФ–27-сон Фармонда. белгиланган 21-
мақсадга кўра, ички ялпи махсулот юқори ўсиш суръатларини сақлаб қолган ҳолда 2026 йилга
келиб аҳоли жон бошига ялпи ички маҳсулотнинг 1,6 бараварга ўсиши, шунингдек, аҳоли жон
бошига тўғри келадиган даромадларнинг тўрт минг доллар ва ундан кўпроққа ошиши
кутилмоқда. 2030 йил республикамиз жаҳон мамлакатларининг орасида ўртача даромад
даражасидан юқори бўлгна давлат натижасига эришишни мақсад қилинган.
Шу билан бирга мазкур қарор билан белгиланган 52-мақсадда иқтисодиёт тармоқлари
ва аҳолини зарур энергия ресурслари билан узлуксиз таъминлаш
учун электр энергиясини
ишлаб чиқариш кўрсаткичини 2030 йилга бориб 120 миллиард кВтга етказиш белгилаб
олинган.
Ушбу мақсадларга эришиш, шу билан бирга яшил иқтисодиёт сиёсатини амалга
ошириш, қайта тикланувчи энергия манбаларини кенг жорий этган ҳолда электр энергияси
генерацияси қувватларини кўпайтириш, яшил технолгияларни жорий қилишни изчил
ривожлантириш бўйича 2030 йилгача генерация қувватларини мавжуд ресурслар кесимидаги
кўпайтириш жадвали таклиф этилади. Ҳисоб-китобларга асосан ялпи-ички маҳсулот ва аҳоли
сонининг ўсиши прогнози асосида талабнинг ўртача ўсиш 7,1% этиб белгилаб олинди.
Талаб прогнози талабнинг тарихий қийматлари, ялпи ички махсулот ва аҳоли сонининг
прогноз қилинган ўсишидан фойдаланган ҳолда ЯИМ ва аҳоли билан электр талаби
коррелятцияси асосида амалга оширилган. Бунда соатлик электр талаби профили тарихий
профил билан бир хил сақланган ҳамда йиллик ўсишни акс эттириши учун ҳар йили
кенгайтирилади. Мамлакат қишки ва ёз ойларида баҳор ва кузга қараганда анча юқори юклама
талабига эга бўлишини инобатга олган ҳолда энг юқори талаб йиллик талаб прогнози билан
бир хил мутаносиб равишда ҳисоб-китоб қилинган
Электр энергиясига бўлган талаб прогнозига мувофиқ, 2030 йилгача бўлган даврда
ишлаб чиқариш қувватларини тегишли равишда ривожлантириш кўзда тутилган.
Республикамизда мавжуд ресурслардан кенг фойдаланиш ҳамда АҚШ,
Германия, Франция
каби давлатлар тажрибасини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқариш қувватларини
ривожлантириш йўналишлари ишлаб чиқилган. 2030 йилгача ишлаб чиқариш қуввати
2,6 баробар ошиши кутилмоқда. Шу жумладан, қуёш ва шамол электр стансияларини
ривожлантиришда
устувор
ривожланиш
таъминланади.
Қуёш станцияларининг қуввати 8400 МВтгача ёки ҳозирги даражага нисбатан 4,5 баравардан
ортиқ, шамол стансияларининг қуввати эса 13700 МВтгача ошади. Янги қайта тикланувчи
энергия манбалари (ҚТЭМ) технологияларини қувватларини жорий этиш натижасида
уларнинг умумий генерация қувватларидаги улуши 40-45 фоизгача кўпаяди, шу билан бирга
ёқилғида ишлайдиган иссиқлик электр станциялари улуши мутаносиб равишда камайишига
эришилади. Ушбу мақсадларни
амалга ошириш, генерация қувватларини трансформация
қилиш, умумий қувватда ҚТЭМ кўрсаткичлари улушини глобал ўртача қийматларга олиб
чиқиш имкон беради. Бу эса ўз навбатида яшил иқтисодиётга ўтишнинг асосий омилларидан
биридир.
Республика генерация қувватларини самарали эксплуатация қилиш учун махсус
назорат ва маълумотларни йиғиш тизимини (SCADA) ва энергияни бошқариш тизимини
369
(EMS) жорий этиш лойиҳаларини амалга ошириш муҳим йўналиш ҳисобланади. Ушбу
лойиҳани Жаҳон банкининг 90 млн. АҚШ доллари молиявий маблағларини жалб қилган ҳолда
амлага оширилмоқда. Амалга оширилаётган инвестиция лойиҳаси энергетика тизимда,
жумладан, генерация қувватларини самарали эксплуатация қилиш, электр узатиш
тармоқларида энергия йўқотишларини камайтириш, шунингдек, келиб чиқиши мумкин бўлган
авария ҳолатларини олдиндан баҳолашш ва оператив таҳлил ўтказиш имкониятларини
кенгайтириш, замонавий интеграциялашган автоматлаштирилган бошқарув тизимидан
фойдаланган ҳолда энергия тежовчи технологияларни жорий этишга қаратилган.
Янгидан ишга туширилиши мўлжалланаётган диверсификацияланган генерация
қувватларини ва қайта тикланувчи энергия манбаларини ягона энергетика тизимига тўлиқ
интеграция қилиш учун мавжуд подстанцияларда модернизация қилиш
ишларини амалга
ошириш, замонавий ахборот технологияларини жорий қилиш, объектларни оптик тола
кабеллари билан боғлаш шунингдек, янги тизимлар ва технологияларда ишловчи
ходимларнинг малакаси ошириш чора-тадбирларини амалга ошириш ҳам долзарб
ҳисобланади.
