Ibragimova Kamola Saidboriyevna, dotsent




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet333/447
Sana15.07.2024
Hajmi9,47 Mb.
#267669
1   ...   329   330   331   332   333   334   335   336   ...   447
Bog'liq
Сборник готовый

Ibragimova Kamola Saidboriyevna, dotsent 
Islom karimov nomidagi ToshDTU 
TO‘QIMACHILIK SANOATIDA BARQARORLIKNI RIVOJLANTIRISH: 
STRATEGIYALAR, MUAMMOLAR VA KELAJAK ISTIQBOLLARI
Toʻqimachilik sanoati dunyodagi eng yirik chiqindi ajratuvchi sanoat tarmoqlardan biri boʻlib, 
suvning ifloslanishi, chiqindilar hosil boʻlishi va ortiqcha energiya isteʼmoli orqali atrof-muhitning 
buzilishiga katta hissa qoʻshadi. Ushbu muammolarga javoban, to'qimachilik ishlab chiqarish 
jarayonlarini tashkil etishda barqarorlikni joriy etishni ta’minlash sari harakat kuchaymoqda. Ushbu 
maqola to'qimachilik ishlab chiqaruvchilari tomonidan qabul qilingan asosiy barqaror amaliyotlarni, 
ularning atrof-muhitga ta'sirini va sanoatda ekologik mas'uliyatni oshirishdagi rolini o'rganishga 
qaratilgan. 
Ma’lumot uchun, toʻqimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun koʻp suv, paxta va 
boshqa tolalarni yetishtirish uchun yer kerak boʻladi. Bitta paxta futbolkasini tayyorlash uchun hisob-
kitoblarga ko'ra, 2700 litr toza suv talab qilinadi, bu bir kishining 2,5 yil davomida ichimlik 
ehtiyojlarini qondirish uchun yetarli. 
Toʻqimachilik tarmogʻi 2020-yilda suvning ifloslanishi va yerdan foydalanishning yuqori 
darajasi boʻyicha uchinchi yirik sanoat tarmog’iga aylandi. Mazkur yili har bir Yevropa Ittifoqi 
fuqarosini kiyim-kechak va poyabzal bilan taʼminlash uchun oʻrtacha toʻqqiz kub metr suv, 400 
kvadrat metr yer va 391 kilogramm (kg) xom ashyo sarflandi. 
Hisob-kitoblarga ko'ra, to'qimachilik mahsulotlari bo'yash va pardozlash mahsulotlari global 
toza suv ifloslanishining qariyb 20 foiziga sababchidir. Polyester kiyimlarning bitta kir yuvishi oziq-
ovqat zanjiriga tushishi mumkin bo'lgan 700 000 mikroplastik tolalarni chiqarishi mumkin. 
To'qimachilikdan mikroplastmassalarning aksariyati dastlabki bir necha yuvish paytida chiqariladi. 
Tez moda ommaviy ishlab chiqarish, past narxlar va ko'plab birinchi yuvishlarni targ'ib qiluvchi 
yuqori savdo hajmlariga asoslangan. Shuningdek, sintetik mahsulotlarni yuvish har yili okean tubida 
yarim million tonnadan ortiq mikroplastmassa to'planishiga olib keladi. Ushbu global muammoga 
qo'shimcha ravishda, tikuvchilik ishlab chiqarish jarayonlari natijasida hosil bo'ladigan ifloslanish 
mahalliy odamlar, hayvonlar va fabrikalar joylashgan ekotizimlarning sog'lig'iga halokatli ta'sir 
ko'rsatadi. 
Global to’qimachilik sanoatida har yili 92 million tonna to'qimachilik chiqindilari ishlab 
chiqariladi. Yillik ishlab chiqariladigan 100 milliard kiyim-kechakning 92 million tonnasi 
chiqindixonaga tashlanadi. Vaziyatni statistic jihatdan tahlil qiladigan bo'lsak, bu har soniyada 


489 
axlatxonaga kiyim-kechak bilan to'la axlat mashinasi ekvivalenti tushishini anglatadi. Agar ushbu 
tendensiya davom etsa, o'n yillik oxiriga kelib tez moda chiqindilari soni yiliga 134 million 
tonnagacha ko'tarilishi kutilmoqda. 
So’nggi ma’lumotlarga ko’ra, dunyoda har yili 92 million tonna to'qimachilik chiqindilari 
ishlab chiqariladi. Xitoy (20 million tonna) va AQSh (17 million tonna) dunyo miqyosida eng ko'p 
to’qimachilik chiqindilarini ishlab chiqaruvchi mamlakatlar hisoblanadi. 
Hozirgi kunda kiyim-kechak va to'qimachilik chiqindi va chiqitlari global poligondagi 
chiqindilarning umumiy miqdorining kamida 7% ni tashkil qiladi.
Har yili dunyo bo'ylab 80 dan 100 milliardgacha yangi kiyim-kechak ishlab chiqariladi. 
Kiyim-kechak ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan materiallar va tolalarning 87 foizi 
yondirish pechlarida yoki poligonlarda yo’q qilinadi, bu esa kishi boshiga yillik 270 kg CO
2
ajratilishini anglatadi. 
Chiqarilgan to'qimachilik mahsulotlarining atigi 20% qayta ishlash uchun to’planadi.
Kiyimlarning faqat 1% yangi kiyimga qayta ishlanadi. 
Ushbu faktlar to’qimachilik sanoatining ishlab chiqarish jarayoniga yangicha yondashuvlarni 
tezlik bilan ishlab chiqish va joriy etishni taqozo etadi. To’qimachilik sanoatidagi chiqindilar hajmini 
kamaytirish, ulardan qayta foydalanishni yo’lga qo’yish, shuningdek, to’qimachilik chiqitlarini 
boshqa sanoat tarmoqlarida qo’llash imkoniyatlarini tadqiq etish maqsadida quyidagi Barqaror 
Amaliyotlar Strategiyasi shakllantirildi.

Download 9,47 Mb.
1   ...   329   330   331   332   333   334   335   336   ...   447




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish