Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
481
KOMPYUTER GRAFIKASIDAN FOYDALANIB AMALIY MASHG’ULOTLARNI TASHKIL
ETISHNING ASOSIU XUSUSIYATLARI
Suyarov Akram Musayevich
Samarqand Davlat Universiteti dotsent, PhD
Toshtemirov Aziz Yusupovich
O‘zbekiston-Finlyandiya pedagogika instituti magistranti
Annotatsiya: So‘nggi yillarda mamlakatda ta’lim-tarbiya tizimining sifati va
samaradorligini oshirish, talabalarda zamonaviy bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish,
ta’lim tizimlari hamda ilm-fan sohasi o‘rtasida yaqin hamkorlik va integratsiyani, ta’limning
uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash borasida tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. Maqolada
amaliy mashg’ulotlarni samaradorligini oshirishda kompyuter grafikasi vositalaridan
foydalanish asoslari yoritilgan.
Tayanch iboralar: kompyuter grafikasi, kompyuter grafikasi turlari, amaliy
mashg’ulotlarda kompyuter grafikasi vositalaridan foydalanish o‘rni va samaradorligi.
Ta’lim-tarbiya sohasidagi masalalarning to‘xtovsiz takomillashib borishi va yangi
imkoniyatlarning yuzaga kelishi oliy ta’limda ta’lim sifat
va samaradorligini oshirish
vazifalarini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun o‘qitish usullarini muttasil yangilab
turishni taqozo etmoqda. Shu bilan birga, ta’lim tizimining amaldagi holati uni zamon
talablari asosida modernizatsiya qilish, yoshlarni yuksak bilim-ma’rifat egalari, jismoniy va
ma’naviy sog‘lom insonlar etib tarbiyalash, ularning samarali faoliyat yuritishi uchun zarur
shart-sharoitlar yaratish bo‘yicha izchil chora-tadbirlarni amalga oshirishni talab etmoqda.
Dars jarayonida o‘qituvchi va talaba faoliyatining turfaligi o‘rgatiladigan ma’lumoning
xarakteriga qarab belgilanadi. Ma’lumki, ta’lim vositalari ham har qanday jarayonning sifati
va natijalarga erishish imkoniyatini oshirishda muhim omildir. Vosita–ma’lum o‘qitish
usulini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan yordamchi o‘quv materiallari:
asbob, qurol, apparat va boshqa shu kabilardan foydalanishdir. Ta’lim jarayoniga
yangiliklarning kirib kelishi innovatsiyani anglatadi. Demak, pedagogik innovatsiyalashuv
ta’limning ilmiy bilimlar, metodologiyalarini jamiyat rivojlanishi, ta’limga qo‘yilayotgan
ijtimoiy buyurtmaning jahon talablari darajasiga bog‘liq holda moslashuvchanligi deb talqin
etish mumkin.Zamonaviy pedagogikada ham, ta’limni shunday ta’lim modellari yaratildiki,
ular ta’limga texnologik
jarayon sifatida yondashilib, ma’lum sharoitlarda va belgilangan
vaqt ichida ko‘zlangan ta’lim maqsadlariga erishishni kafolatlaydi va keng imkoniyatlar
yaratadi.
Ta’lim tizimida amaliy mashg’ulotlarni bilim zahiralarini yaratish jahon amaliyoti
saviyasida tashkil etish, ta’lim oluvchi shaxsda mustaqil fikrlovchi, bilimlarni mustaqil
ravishda qidiruvchi, axborotlar to’plovchi va ulardan foydalana
oluvchi mutaxassislarning
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
482
kasbiy tayyorgarligini orttirish, pedagogik tafakkurini kengaytirish kabi zarur nazariy va
amaliy bilim, malaka va ko’nikmalarini talabalarda shakllantirish lozim bo’ladi.
Kompyuter grafikasi – bu AKTning alohida bo‘limi bo‘lib, algoritmik fikrlashdan ochiq
sharoitlarda, badiiy-ijodiy xarakterdagi muammolarni hal qilishda muhim ahamiyat kasb
etadi. Bunda ta’limning maqsadi – ta’limni axborotlashtirishning zamonaviy darajasi
bo‘lgan kompyuterdan ta’lim vositasi sifatida foydalanish, turli fanlar bo‘yicha elektron
ta’lim resurslarini keng ishlab chiqish, kompyuterni sinovdan o‘tkazish va nazorat qilishga
qaratilganligini e’tirof etish joiz. Bu esa ta’limning mazmuni, shakl va usullarining
kengayishiga olib keladi.
SHu bilan birga, izchil va didaktik jihatdan mos ta’lim muhitini
shakllantirish uchun an’anaviy o‘qitishning eng maqbul usullari va yangi ta’lim
texnologiyalari o‘rtasida ma’lum muvozanatni saqlash zarurligini ta’kidlash kerak.
Hozirgi davrda kompyuter grafikasi qo`llanilmaydigan sohaning o`zi yo`q. Jamiyatning
barcha jabhalarida kompyuter grafikasidan foydalaniladi. Ayniqsa, keyingi paytlarda
matbaa sohasida rang-barang suratli adabiyotlar, o`quv qo`llanmalar, badiiy asarlarning
paydo bo`lishida yuksak bezash texnikasidan foydalanish rivojlandi. Dars jarayonida ham
o`quvchi yoshlarni oddiy rang tasvir bilan e`tiborini jalb qilish dolzarb masalalardan biri
hisoblanadi. Sababi hozirgi kunda o`quvchi qo`lidagi telefon, kompyuter,
planshet kabi
texnikalarning dasturiy ta’minoti, dizayni, ilovalari yuksak darajada ishlab chiqilgan. Shu
sababli o`quvchilar kompyuter grafikasi tushunchasini yaxshi o`zlashtirishi, kelajakda sifatli
tasvirlar yaratilishiga olib keladi.
Ta’lim tizimida amaliy mashg’ulotlarni tashkil etishda
kompyuter grafikasining
quyidagi turlaridan foydalaniladi:
Ilmiy grafika. Ilmiy izlanishlar va ularning natijalarini tasvirlash uchun ishlatiladi.
Tijorat grafikasi. Iqtisodiy ko`rsatkichlar va jarayonlarni yaqqol ko`rsata bilish uchun
xizmat qiladi.
Konstruktorlik grafikasi. Iqtisodiyot, texnika, qurilish va boshqa sohalarda loyihalash
ishlarini osonlashtirish, yaxshilash, jadallashtirish va avtomatlashti-rishni ta`minlaydi.
Illyustrativ grafika. Xizmat ko`rsatishning turli sohalarida bezatish ishlarida
foydalaniladi.
Badiiy grafika. San`at asarlarini yaratishda keng qo`llaniladi. Ilmiy sohada izlanish
natijalarini, ko`rsatkichlarini oson va qulay ko`rinishda tasvirlashda grafika foydalaniladi.
Ayniqsa, informatika, axborot texnologiyalari, matematika,
geometriya, kimyo, biologiya
kabi fanlarni o`qitishda turli shakllarni ikki, uch o`lchovli ko`rinishda tasvirlashda, tasvirni
o`quvchi ko`z oldida gavdalantirishda, tasavvur hosil qilishda kompyuter grafikasining o`rni
beqiyosdir.
Ta’lim tizimida amaliy mashg’ulotlarni tashkil etishda kompyuter grafikasining
qo’llanilishi natijasida:
talabalarning fazoviy tasavvurlarini kengaytiradi;
talabalarni ijodiy faollikka undaydi;
talabalarni o’z sohalari bo’yicha biron-bir yangilik yaratishga undaydi;
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
483
talabalarni estetik jihatdan tarbiyalashga
yaqindan yordam beradi; -kurs ishlari va
diplom ishlarining chizmalarini bajarishda yaqindan yordam beradi.
Ta’lim tizimida amaliy mashg’ulotlarni tashkil etishda kompyuter grafikasining
qo’llanilishi:
dars jarayonida kompyuter texnologiyalaridan foydalanib dars o’tishga;
dars jarayonida o’ziga kerak bo’lgan, dars ishlanmalar, elektron uslubiy ko’rsatmalar
va ko’rgazmali materiallar tayyorlashga;
dars jarayonini estetik jihatdan yuqori bo’lishiga;
darsga talabalarni qiziqishlarini oshirishga va davomatni yuqori bo’lishiga yordam
beradi.
Kompyuter grafikasini qo’llanilishi pedagoglarni darsga tayyorgarlik ko’rish va dars
o’tish jarayonida qo’l keladi. Amaliy mashg’ulotlarda geometrik elementlar, geometrik
shakllar va geometrik jismlarning tayyor buyruqlar paketidan
foydalanib osonlik bilan
chizilishi o’qituvchi vaqtini kamroq sarflanishiga va ko’proq uslubiy ko’rsatmalar yaratishiga
imkoniyat beradi. Talabalarning faolligi va mustaqil fikrlash muammolari amaliy
mashg’ulotning didaktik ildizlaridan biridir. Agar amaliy mashg’ulotda talabalar faol
bo’lmasalar va kompyuter grafikasi elementlarini tasavvurlay olmasalar o’qituvchi faoliyati
mazmunga ega bo’lmaydi. O’qitish usullarini rivojlantirish, birinchi navbatda o’quvchilarni
mustaqil fikrlashga va faol bo’lishlariga yo’naltirilgan bo’lishi lozim. Talabalarning erkin
fikrlashga va kompyuter grafikasi tasavvurlarini shakllantirishga kompyuter texnologiyalari
samarali yordam bera oladi.
Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish talabalarni fanni jadal ravishda
o’zlashtirishlari uchun xizmat qilsa, kompyuter grafikasini qo’llash talabalarning olgan
bilimlarini kompyuter yordamida amaliy ishlarini mustaqil bajarishga imkon beradi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, amaliy mashg’ulotlarda kompyuter grafikasining
qo’llanilishi, talabalarning bilish qobiliyatlarini, yangilikka bo’lgan motivatsiyalarini
kuchaytiradi va ularning fazoviy tasavvur va ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Rixsiboev T., Kompyuter grafikasi, “O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi adabiyot
jamg’rmasi nashriyoti”, Toshkent, 2006 yil.
2. T.G'afforova va boshqalar “Ta'limning ilg'or texnologiyalari” . Qarshi , “Nasaf”,
2003 y.
3. Azimqulov C. (2021). Ta’lim jarayonini innovatsion pedagogik texnologiya asosida
tashkil qilishda qo’llaniladigan o‘qitish usul va texnologiyalari. O‘zMU xabarlari, 54-56.
