Kirish . Shahrisabz va unga tutash yerlar Buxoro amirligiga tarixning barcha davrlarida
ham bo‘ynsunavermagan. Shu sababli Rossiya imperiyasi tomonidan Buxoro amirligi yarim
qaram davlatga aylantirilgunga qadar Shahrisabz vodiysida dehqonchilik qilish, yerlarning
ummuiy miqdori, suv bilan ta’minlaydigan manbalar, ularning qancha maydonni suv bilan
ta’minlay olishiga oid ma’lumotlar to‘liq saqlanmagan. XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab
Shahrisabz atroflarini tabiiy, gidrologik, geologik o‘rganishlar boshlangan. Shu jumladan suv
bilan ta’minlanish darajasi ham har tomonlama o‘rganilib, tahlil qilinganligini ko‘rish mumkin.
Adabiyotlar sharhi . Mavzuni mazmunan yoritishda xronologik chegara nuqtai-
nazaridan kelib chiqib, asosan shu davr uchun muhim manba bo‘lgan “Turkestanskiy sbornik”
(“Turkiston to‘plami”) materiallaridan foydalanishga harakat qildik. Jumladan, ushbu
to‘plamdagi 549 todagi V.V. Bartoldning “Turkiston o‘lkasini sug‘orilish tarixiga oid”
izlanishlarini, I.Bekchurinning “Shahrisabz o‘lkasi Jo‘rabek va Bobobek ma’lumotlari asosida”
maqolasi, N.P. Petravskagoning “Mahalliy irrigatsiya va suvni taqsimlanishga oid” maqolasi va
boshqalarni keltirib o‘tish maqsadga muvofiq. Rossiya imperiyasi hukumronligi davrida
Buxoro amirligi xo‘jalik va iqtisodiy jihatdan o‘rgangan D.N. Logofetning “Buxoro xonligi
Rossiya hukumronligi ostida”, “Buxoroning tog‘ va tekistliklarida”, “Huquqsiz mamlakat.
Buxoro xonligi va uning hozirgi holati” kabi manbaviy ahamiyatga ega adabiyotlaridagi
ma’lumotlarni va sobiq sovet hokimiyati yillarida ilmiy izlanishlar olib borgan
A.Madjlisovning “XIX asrning oxiri – XX asr boshlarida Sharqiy Buxoroda agrar
116
munosabatlar” asari va T.G. Tuxtametovning “XX asr boshlarida Rossiya va Buxoro amirligi”
kabi asarlar, ilmiy izlanishlar natijalaridan foydalanildi.
