|
Iv bap. Tarmaq operacion sistemaları 1 Operacion sistemalardıń wazıypası qollanılıwı
|
| bet | 1/43 | | Sana | 04.04.2024 | | Hajmi | 0.99 Mb. | | #187601 |
Bog'liq Iv bap. Tarmaq operacion sistemalar 1 Operacion sistemalard w 8-M (2), 6-sinf Informatika kitobi Cambridge , 12, DALOLATNOMA, www.idum.uz 5 класс физкультура КТП, MO\'M Ma\'ruza 1 MO\'M 2-OTM 3-kurs (1), Chaqiruv qog`ozi-337201100383, Ma\'naviyat asoslari. Hamdamova M, ahsbgdlhas, 500 ta lug\'at, tarixiy inversiya, 9b aydans, Navigation, Комбинаторика
IV BAP. Tarmaq operacion sistemaları
4.1 Operacion sistemalardıń wazıypası qollanılıwı
Kompyuterler operacion sistemalar kompyuterler apparatı úskenelerinıń rawajlanıwı menen rawajlanadı hám jetilisedi. Yad kólemlerinıń, sóz uzinlıǵınıń artiwinıń, arxitektura jetilisiwi, menen kompyuterlerdiń imkaniyati keńeyedi, bul jańa, takomillashǵan islew beriw jumıs tártibinıń payda boliwina, paydalanıwshı hám kompyuter arasındaǵi interfeysinıń rawajlaniwina, maǵlıwmatlardı islew beriw ónimdarlıǵınıń asıwina sebep boladı.
OS rawajlaniwinda ahmiyetli basqishi Unix OS jaratiliwi boldı Unix ushın programmali kod joqarı dárejedegi C tilde jazıladı. Bul OS túrli túrdegi kompyuterlerge ańsatliq penen ornatıw imkanin imkanin jaratti, jaqsi funksional imkaniyatqa iye bolǵan jiynaqli sistema. Barlıq keyingi SUN OS, HP-UX, AIX, QNX hám basqalar kóplep OS Unix versiyaları boldı. Firma-islep shıǵarıwshilar Unix tiykarların óz apparatları ushın maslastirdi.
Jeke kompyuterlerdiń payda boliwi hám lokal tarmaqlardıń jaratiliwi menen OS tárepinen tarmaq wazıypaların qollap-quwatlaw mumkinshiligi tuwildi. 80-jillarda islengen kóplep mashinalar MS DOS OS tek fayllardı basqarıw hám izbe-iz programmalardı iske túsiriwge imkaniya jaraldi. Keyingi OS da paydalanıwshıǵa qolay bolǵan grafik interfeys, islew beriwdiń kóp paydalanıwshıliliǵi, tishqansha járdeminde islew beriwdi basqarıwdiń imkaniyatları payda boldı. OS diń tiykarǵı natiyjesi jeke kompyuterlertiykarında lokal tarmaqlardı quriw ushın jaqsi platform bolǵan OS/2 nıń payda boliwi boldı. Lokal tarmaqlardıń paya boliwi menen ajratilgan resurslar túsinigi payda boldı, OS sırtqı dásturler – tarmaq qabiqları menen toltırdı.
Bazardin úlken sektorın Nowell kompaniyasınıń Netware OS iyeledi. Bul OS ornatılǵan tarmaq tapsirmalarǵa iye boldı, lokal tarmaqlarıń joqarı ónimdarlıǵı hám qorǵanıwı támiynlendi. Bul imkaniyatlardı Netware OS ornatılǵan tarmaq serverleri támiynledi.
Tek jeke kompyuterler ushın arnap islep shiǵarilǵa MS DOS, OS/2 Netware OS ları qollanilǵan emes, biraq bar bolǵan Unix platformasındaǵi OS lar hám modernizaciyalandi. Bul dáwirde Ethernet, Token Ring, FDDI lokal tarmaqları ushın kompyuter kommunikacion texnologiyalarǵa standartlar qabil qilindi. Bul OSI modelinıń tómengi baǵanalarındaǵı OS lardıń maslastiriwdiń tarmaq adapter interfeyslar menen standartlastiriwǵa imkan berdi. 90-shi jillarda hámme tarmaq wazıypaları OS yadrosina ornatildi hám olardıń ajralmas bólegi bolıp qaldi. OS lar barshe local (Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, Token Ring, FDDI, ATM) hám global (X.25, Frame Relay, ISDN, ATM) tarmaqları,sonday-aq, dizimli tarmaqlar texnologiyaları menen islew imkaniyatın berdi. Bul dawirdiń aqirinda Internet penen islwdiń quwatlawǵa ulken itibar qaratildi, TCP/IP protokollar steki keń tarqaldi. Bul stek Unix shańaraǵindaǵi OS dan tısqarı basqa sistemalardı hám qollap quwatlaytin boldı. TCP/IP dan tısqarı, Telnet, FTP, e-mail servislerin isletetin utilitlar payda boldı. Kompyuter hám tarmaq resurslarına ruxsat etiw qurılmasınan tısqarı kommunikaciya uskeneside bolıp qaldi.
OS nıń tiykarǵı wazıypalarınan biri Informaciya qáwipsizligin támiynlewden ibarat. Ásirese, bul mashqala óz maǵlıwmatlar bazasına iye quwwatli serverler tiykarındaǵı korporativ sistemalardıń payda boliwi menen aktual boldı. Informaciya sistemaların hám konfidencial informaciyalardı qorǵaw shartligi OS lardıń jetilisiwi hám rawajlaniwinaimkan berdi. Korporativ OS lar úlken islep shıǵarıw Informaciya dúzilmelerinde kerek boldı. Korporotiv sistemalar ushın túrli islep shıǵarıwshilardan bir túrde bolmaǵan programmalardı hám apparat uskenelerinıń bar boliwi zárúrdir, sonıń ushın korporotiv OS hár túrdegi OS lar menen óz-ara islew hám túrli apparatli platformalarda da islew kerek. 90-shi jillarda Netware 4.х hám 5.0, Microsoft Windows NT 4.0 OS i, sonday-aq, Unix-sistemalar keń qollaniladı. Bul dawirde iri serverler ushın OS/390 OS jaratılǵan, ol TCP/IP protokollar tiykarında paydalanıwshılar menen tarmaqta óz-ara islewdiń qosimsha uskenelerine iye bolǵan.
Tarmaq sistemalarına arnalǵan zamanagóy OS lar, aldin-ala jeke komyuterler paydalanıwshı menen qolay interfeys talapların qaniqtiriw kerek. Bunnan tısqarı, xızmet kórsetiwde ápiwayılılıq, islewde isenimlilik, sankciyalanbaǵan ruxsat etiwden qorǵaw talapları qoyildi. Búgingi kúnde qolllaniliw tarawi, usilları menen parqlanatın kóp sanli hár túrli OS lar bar.
Kompyuterdiń OS i – bul ámeliy programmalar, paydalanıwshı hám kompyuter apparaturası arasında baylanıwshı bólim bolıp xızmet qilatın óz ara baylanǵan programma birlespesi.
Tarmaq OS ların uyreniwge ótiwden aldin ayriqsha isleytin programmalar ushın OS kórip shıǵamız, sebebi aldin kompyuterlerdiń erkin qurılma sipatında islewin támiynleytin OS wazıypaların uyreniw kerek, keyin bolsa olardıń wazıypaların tarmaq kompyuterlerde islewin uyreniw kerek.
Aldin ala kompyuterdiń OS paydalanıwshınıń toliq jumısini sezilerli apuvaylastiradı , qáte ushın ishki duzilisi, baylanısları hám bloklarınıń islew prinsiplerin bilmegen halda kompyuter resurslarınan maksimal paydalaniw imkaniyatın berdi. Paydalanıwshınıń kompyuter bunday ápiwayi mulaqatti qolay grafik interfeys, faylli sistema, joqarı darejedegi dastúrlew tillerinıń barliǵi menen támiynlendi. Bul qolaylıq OS tárepinen támiynlendi.
Disk oenen islew programistke ha;r biri atqa iye bolǵan fayllar toplami kórinisinde dasturdi beriw jeterli boladı. Paydalanıwshıǵa fayldi ashiwdi biliw, islew beriw operaciyasın, oqıwdi yaki jazıwdi islew jeterli boladı, hámme qalǵan isler: disklardan bos orinlardı izlew, bloklardı adreslew, disklar polasasındaǵi sektorlardı nomerlew, jaylastiriw hám oqıw tártibin OS nıń ózi isleydi. OS kompyuterdiń apparat qurılmaları – printerler, skaynerler, hámme túrdegi ОХҚ, ДХҚ ishki yadlar, kesh-yad, УВР menen islewdi ózine aladı . Maǵlıwmatlardı kiritiw hám shıǵarıw, jaylastiriw, saqlaw hám óz waqtında maǵlıwmatlardı oqıw hám OS nıń wazıypası esaplanadı.
Zamanagóy kompyuterlerde OS multidastúrli is tartibi, virtual yad penen islew, real waqıt tártibinde islew, konveyrli hám superskolyar islew beriw kibi qiyin islew beriw proceduraların isleydi.
OS nıń joqarıda kórsetilgen bárshe wazıypalardı hám paydalanıwshı, hám kompyuter apparaturası maksimal imkaniyatlardan paydalaniw ushın qolay interfeys sipatında támiynlenetin dásturler toplamı járdeminde jaratiladı.
OS nıń basqa tiykarǵı wazıypası kompyuterdiń ózinıń resursların basqaradı. Bul resurslar yad, jiynaǵishlar, kiritiw-shıǵarıw qurılmaları isletiliwi jarayaninda esaplaw jarayanları arasında bólistiriliwi kerek. Proces – bul maǵlıwmatlarǵa islew beriwdi programmani iske tusiriw járdeminde isleniwidir. Basqasha aytqanda proces - bul омил tárepten isletiletin dastur, yaǵniy bul paydalanıwshı tarepten jazılǵan dasturdi dinamikalıq isletiw jarayanı esaplanadı. Resurslardı basqarıw tómendegi ulıwmalıq maselelerdi sheshiwdi óz ishine aladı:
Kerekli waqıt momentinde, kerekli kólemde, kerekli proceste sheshiletin resurslar (procesler) máseleleri ushın ajratilatın resurslardı rejelestiriw;
Soralatın resurslarda sorawdı qanaatlandırıw;
Ajratilatın resurslardan paydalanıwdı baqlaw;
Resurslardı isletiwde procesler arasındaǵi waqiyalardı sheshiw.
OS, túrli algoritimlerdiń keliw tártibi, илғорликларни ornatıw tiykarı, sheńberli xızmet kórsetiw boyınsha resurslarǵa xızmet kórsetiwdi joybarlastiradı. Bunda resurslardı basqarıwdıń kóplep wazıypalardı OS tárepinen avtomatikalıq rawishte isleydi, paydalanıwshı bul isler haqqinda bilmeydi.
|
| |
