Jahon iqtisodiyotida sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlar

Iqtisodiy taraqqiyotdagi keskin o‘zgarishlar jahon urushlari bilan bogiiq boiib, urushlar alohida mamlakatlar yoki mamlakatlar guruhining jahon xo‘jaligidagi o‘rnining o‘zgarishiga olib keldi. Misol uchun, Birinchi jahon urushi Germaniyaning magiubiyati va AQSh, Angliya, Fransiyaning jahon xo‘jaligidagi o‘rnining kuchayishiga olib kelgan boisa, Ikkinchi jahon urushi esa AQSh ning so‘zsiz rivojlangan mamlakatlar yetakchisiga aylanishiga olib keldi.

• 
  Iqtisodiy taraqqiyotdagi keskin o‘zgarishlar jahon urushlari bilan bogiiq boiib, urushlar alohida mamlakatlar yoki mamlakatlar guruhining jahon xo‘jaligidagi o‘rnining o‘zgarishiga olib keldi. Misol uchun, Birinchi jahon urushi Germaniyaning magiubiyati va AQSh, Angliya, Fransiyaning jahon xo‘jaligidagi o‘rnining kuchayishiga olib kelgan boisa, Ikkinchi jahon urushi esa AQSh ning so‘zsiz rivojlangan mamlakatlar yetakchisiga aylanishiga olib keldi.
  

XX asrning ikkinchi yarmida fan-texnika yutuqlari ta’sirida rivojlangan mamlakatlarda mehnat unumdorligi darajasi orasidagi farqning qisqarish jarayoni kuchaydi. AQSh ning jahon yalpi ichki mahsuloti, jahon savdosi va kapitallar migratsiyasidagi ulushi qisqardi. G‘arbiy Yevropa, xususan, Germaniya va Yaponiyaning jahon xo‘jaligidagi mavqeyi kuchaydi. XX asrning ikkinchi yarmiga kelib jahon xo‘jaligida uchta iqtisodiy markaz (AQSh, G‘arbiy Yevropa va Yaponiya) shakllandi.

• 
  XX asrning ikkinchi yarmida fan-texnika yutuqlari ta’sirida rivojlangan mamlakatlarda mehnat unumdorligi darajasi orasidagi farqning qisqarish jarayoni kuchaydi. AQSh ning jahon yalpi ichki mahsuloti, jahon savdosi va kapitallar migratsiyasidagi ulushi qisqardi. G‘arbiy Yevropa, xususan, Germaniya va Yaponiyaning jahon xo‘jaligidagi mavqeyi kuchaydi. XX asrning ikkinchi yarmiga kelib jahon xo‘jaligida uchta iqtisodiy markaz (AQSh, G‘arbiy Yevropa va Yaponiya) shakllandi.
  

Rivojlangan mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishida globallashuv jarayoni yetakchi tendensiya hisoblanadi. Ushbu mamlakatlarning eksport kvotasi, kapital qo‘yilmalar tarkibida to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar ulushi, ishchilar tarkibida xorijlik ishchilar ulushi, intellektual mulk savdosining hajmi ortib bormoqda. Bu jarayon avvalo rivojlangan mamlakatlar tarkibida sodir boimoqda. AQSh va Yaponiya eksportining geografik tarkibida rivojlangan mamlakatlar ulushi taxminan 50 %ni tashkil etadi. Shunga qaramasdan rivojlangan mamlakatlarning tashqi iqtisodiy aloqalari geografiyasida rivojlanayotgan va o‘tish iqtisodiyoti mamlakatlarining ulushi ortib bormoqda. Jumladan, 2000-2013-yillarda AQSh, Yevropa (YeI-28) va Yaponiya tovarlar eksportining tarkibida Xitoyning ulushi mos ravishda 2,1; 1,7; 8,9% dan 7,7; 8,5; 18,1 %gacha ortgan. Globallashuv jarayoni chuqurlashuvi natijasida rivojlangan mamlakatlarning o‘zaro birbiri bilan iqtisodiy bogiiqligidan tashqari ularning boshqa mamlakatlarga ham bogiiqligi ortib bormoqda.