Jahon iqtisodiyotida sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlar

Rivojlangan bozor iqtisodiyoti oxirgi yuz yilliklar davom ida boshqa iqtisodiy tizim lar oldida ishlab chiqarish kuchlarining o‘zgarishlariga moslashuvchanligi va egiluvchanligi, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini o‘zlashtirish layoqatining yuqoriligi, iste’mol talablarining o‘zgarishiga tezda javob bera olishi kabi afzalliklarini namoyish eta oldi.

Sanoati jihatdan taraqqiy etgan mam lakatlar iqtisodiyotini ayirboshlanishi mumkin bo’lgan barcha ne’matlarni takror ishlab chiqarish va ishlab chiqarish hajmini xohlagan nisbatda oshirishi m um kin boigan iqtisodiyot sifatida ta’riflash mumkin.

Sanoati jihatdan taraqqiy etgan mam lakatlar iqtisodiyotini ayirboshlanishi mumkin bo’lgan barcha ne’matlarni takror ishlab chiqarish va ishlab chiqarish hajmini xohlagan nisbatda oshirishi m um kin boigan iqtisodiyot sifatida ta’riflash mumkin.

Bu mamlakatlarda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish tendensiyalaridan biri — iqtisodiyotning sikllik rivojlanishga egaligidir. Iqtisodiyot nazariyasida investitsion faollik, pul massasining hajmi, yalpi xarajatlar, asosiy kapitalning ommaviy tarzda yangilanishi, ishlab chiqarishning texnologik asoslarining almashinuvi kabilar sikllik rivojlanish sabablari sifatida keltiriladi.

XX asrning oxirgi choragida rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti quyidagi siklik pasayishlarni boshidan kechirdi: 1974-1977, 1980-1982,1990-1993,1997-1998 va 2000-2001-yillar. XX asrning 70-yillaridan farqli ravishda 80-90-yillardagi sikl muayyan darajada sinxron bo‘lmagan tarzda yuz berganligi bilan tavsiflanadi. AQSh va Kanada iqtisodiy o‘sishning eng yuqori nuqtasiga 1982-1993-yillarda erishgan bo‘lsa, ushbu ko‘rsatkichga Yaponiya 1984-yilda, Buyuk Britaniya, Fransiya va Italiya — 1988-yilda, Germaniya 1990-yilda erishgan. Bu davrda AQSh, Buyuk Britaniya va Kanadada yangi pasayish namoyon bo‘la boshladi. Rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida 2007-2008-yillardagi jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining ta’sirida yangi siklik pasayish yuz berdi. Tahlillar ko‘rsatishicha, 2009-yilda 2008-yilga nisbatan ushbu m amlakatlarda yalpi ichki mahsulot 3,4 % ga, asosiy kapitalni yalpi jam g‘arish 11,6 % ga, ichki talab 2,6 % ga, eksport va import mos ravishda 11,6 va 12,2 % ga qisqardi