• Boshqarish qism tizimi kompyuter
  • Kommunikatsion qism tizimi
  • Test savollari
  • 6-mavzu: Kompyuter tarmog‘ining protokollari (2 soat ma`ruza) Reja
  • Har qanday tarmoqda quyidagi qism tizimlarini ajratish mumkin




    Download 1,56 Mb.
    bet6/16
    Sana17.05.2024
    Hajmi1,56 Mb.
    #240853
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
    Bog'liq
    O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi n

    Har qanday tarmoqda quyidagi qism tizimlarini ajratish mumkin:
    foydalanuvchi qism tizimi;
    boshqarish qism tizimi;
    kommunikatsion qism tizimi;
    Foydalanuvchi yoki abonent qism tizimi foydalanuvchilarning (abonentlarning) kompyuter tizimlarini o`z ichiga oladi va foydalanuvchilarning axborotni saqlash, ishlash va olishdagi ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi.

    1- rasm. Kompyuter tarmoғi fragmenti.


    Boshqarish qism tizimi kompyuter tarmoqlarining barcha elementlarini ularning o`zaro aloqasi yagona qoida bo`yicha amalga oshiriluvchi yagona tizimga birlashtirishga xizmat qiladi. Bu qism tizim butun tarmoq ishlashi uchun optimal’ sharoit yaratish maqsadida xizmatchi axborotni yiғish, taxlil qilish va elementlarga ta’sir etish yo`li bilan tizim elementlarining o`zaro aloqasini ta’minlaydi.
    Kommunikatsion qism tizimi foydalanuvchilar manfaatlari va tarmoqni boshqarish uchun tarmoqda axborotni uzatishga xizmat qiladi. Boshqacha aytganda, tarmoqning ishlashini uzoqlashtirilgan jarayonlarni kommunikatsion qism tizim orqali o`zaro aloqasi kabi tasavvur etish mumkin. Uzoqlashtirilgan jarayonlarning o`zaro aloqasi deganda fayllarni almashish, elektron pochta orqali axborotlarni uzatish, programmani bajarishga buyurtma yuborish va natijani olish, ma’lumotlar bazasiga murojaat va h. tushuniladi.
    Test savollari
    1. Kompyuter tarmog`I nima?
    A. butun dunyo mamalakatlari kompyuterlarini birlashtiruvchi tarmoq
    B. bitta xonada yoki bir binoning ichidagi kompyuterlarini birlashtiruvchi tarmoq
    C. xonadagi mintaqaviy tarmoq D. * hamma javoblar to`g`ri
    2. Internetdagi malumotlarni uzatish qoidalari ... deb ataladi.
    A. Provayder B.* Protokol C. Web-sahifa D. Web-sayt
    6-mavzu: Kompyuter tarmog‘ining protokollari (2 soat ma`ruza)
    Reja:
    1. Tarmoq protokolari
    2. File Tgapsfer Protocol (FTP) — fayllarni uzatish bayonnomasi (protokolari).
    3. Tgansmission Control Protocol (TCP) — uzatishni boshqarish bayonnomasi.

    Internet tarmog’a turli tiplardagi o’n millionlab kompyuterlarni turli modellar va fasonlardagi shaxsiy kompyugerlardan tortib to katta va o’ta katta EHM — meynfreymlargacha birlashtiradi. Bunday xilma-xil mashinalarning bir-biri bilan umumiy muloqot tilini topish juda murakkab masaladir. Bu masala mazkur tarmoq uchun yaratilgan kompyuterlarning muloqot bayonnomalari tizimidan foydalanish bilan hol etiladi.


    Internet tarmog’i lavhasining strukturasi:
    LXT — lokal hisoblash tarmog’i
    Bu tizimning asosini ikkita asosiy bayonnoma tashkil etadi:
    — Internet Protocol (IP) — tarmoqlararo bayonnoma, ISO modelining tarmoqli darajasi vazifasini bajaradi;
    — Tgansmission Control Protocol (TCP) — uzatishni boshqarish bayonnomasi, ISO modelining transportli (tashish) darajasi vazifasini bajaradi.
    IP bayonnomasi axborotlarni elektron paketlarga (IP deytagramma) bo’lib chiqishni tashkil etadi, yuboriladigan paketlarni marshrutlaydi va olinadiganlarini qayta ishlaydi.
    TCP transportli darajaning tipik bayonnomasi hisoblanadi: u ma’lumotlar oqimini boshqaradi, xatoliklarni qayta ishlaydi va barcha ma’lumot paketlari olinganligini va kerakli tartibda yig’ilganligini kafolatlaydi. Internet uchun transportli darajaning yana bir bayonnomasi mavjuddir: foydalanuvchi deytagrammasining bayonnomasi (UDP — User Datagram Protocol) oddiyroq va ma’lumotlarni masuliyatsiz jo’natishlarda ishlatiladi.
    Bu bayonnomalarni ishlatish jarayonlarining ketma-ketligi quyidagicha bo’ladi.
    Uzatiladigan axborot amaliy dastur vositalari bilan aniq bir formatli bloklarga joylanadi. IP bayonnomasi bu bloklarni paketlarga ajratadi, olingan axborotlarning to’liqligini tekshirish mumkin bo’lishi uchun paketlarning har biri nomer va sarlavxa oladi.
    Tarmoqlararo TCP/IP bayonnomalarining ish mexanizmi pochta xizmatiga o’xshashdir:
    • Oddiy pochta bo’yicha jo’natiladigan yozma axborotlar (xatlar) konvertlarga joylanadi, ularda jo’natuvchining va oluvchining adreslari bo’lishi kerak. Kompyuterlar ham xuddi shunday harakat qiladi: axborot bloklarini ajratib chiqadi va elektron paketlarga joylaydi hamda ularni optimal yo’l bilan bir kompyuterdan boshqasiga uzatadi. Bu elektron axborot paketlarida pochtadagilarga o’xshash standart joylashtirish bor: ma’lumotli axborot matni kodli konvertlarga joylanadi, u konvert axborotning boshlanishi va tugallanishi hamda sarlavhasining maxsus belgilaridan shakllantiriladi, konvertda esa jo’natuvchining va oluvchining adreslari (IP-adres deb ataladi) ko’rsatiladi. Bunday kodli konvert axborotning butunligini ta’minlaydi va uning tarmoqdagi yo’l ko’rsatuvchisi bo’lib xizmat qiladi.
    • Xat jo’natilgandan keyin u pochta xizmatining ixtiyorida bo’ladi. Har bir pochta bo’linmasi oluvchining adresini o’qiydi, boshqa qaysi pochta bo’linmalari orqali xatni optimal usul bilan oluvchiga jo’natish kerakligini aniqlaydi va keyingi tanlangan aloqa bo’linmasiga xatni jo’natadi. Elektron paketlarni jo’natishning shunday algoritmi Internet tarmog’ida ham amalga oshirilgan. Pochta bo’linmalari vazifasini tarmoq uchastkalarini o’zaro birlashtiruvchi marshrutlovchilar bajaradi.
    Elektron paketlar standart o’lchamga ega: bitga uzun axborot bir nechta paketlarga joylanishi mumkin va, aksincha, bitta paketga bir nechta qisqa axborotlar, agar ularda oluvchining bitta adresi bo’lsa, joylashishi mumkin. Har bir paket boshqa barcha paketlarga bog’liq bo’lmagan ravishda joriy vaqtdagi optimal marshrut bo’yicha oluvchiga etkazib beriladi. Boshqacha aytganda, o’zaro aloqador paketlar va bir kompyuterdan boshqa kompyuterga paketlar turli xil yo’llar bilan uzatilishi mumkin. Bunda bitta kanaldan tarmoqning umuman turli qismlariga yuborilayotgan paketlar uzatilishi mumkin. Bu telekommunikatsiya tizimining resurslarini juda samarali ishlatishga va uning shikastlangan uchastkalarini chetlab o`tishga imkon beradi.
    Oluvchining qabul punktida har bir kelgan paketning sifati tekshiriladi (ma’lumotlarni uzatishda buzulishlar bo’lmadimikan), bitta uzun axborotli barcha paketlar birga yig’adi, bu axborotli barcha paketlarning borligi tekshiriladi va ishonchli bo’lsagina, ular umumiy axborotga birlashtiriladi. Agar ma’lumot paketi yo’qolgan yoki buzilgan bo’lsa, uning nusxasi so’raladi. Axborot barcha buzilmagan paketlar olingandan keyin tiklanganligi sababli ularning olinish ketma-ketligi ahamiyatga ega emas.
    IP va TCP bayonnomalari shunchalik chambarchas bog’langanki,
    cha ularni bitta nom ostida keltiriladi — TCP/IP bayonnomalari.
    Bu bayonnomalar asosida ko’pgina tarmoqli servis bayonnomalari ishlab chiqilgan, ularning orasida quyidagilarni ta’kidlash kerak:
    • File Tgapsfer Protocol (FTP) — fayllarni uzatish bayonnomasi:
    • Telnet — uzoqdan murojaat qilish bayonnomasi, yani buyruqlarni uzoqdagi kompyuterda masofadan turib ijro etish;
    • Simple Mail Tgapsfer Ptotocol (SMTP) — elektron pochtani yuborishning oddiy bayonnomasi; __
    • Hyper Text Tgapsfer Protocol (HTTP) — gipermatnni uzatish bayonnomasi (Worid Wide Web da axborotlarni uzatishda ishlatiladi);
    • Network News Tgapsfer Protocol (NNTP) — yangiliklarni (telekonferenciyalarni) uzatish bayonnomasi.
    Foydalanuvchilarni tizim bilan muloqoti matnli interfeysni ishlatgan holda UNIX operacion tizimi asosida yoki hozirda anchagina keng tarqalgan MS Windows/Windows NT muxitida amalga oshirilib, bu muxit uchun Internet ning barcha texnologiyalari va servislari bilan ishlaydigan amaliy dasturlar mavjuddir, bu dasturlar o’z navbatida oddiy va qulay grafik interfeysga ega. UNIX ma’lumotlarni tarmoq ichida kodlash uchun KOI-8 kodlari ishlatiladi, Windows muxitida esa ANSI standartidagi kodlar ishlatiladi.
    Test savollari
    1. Kompyuterlarni necha avlodga bo‘lish mumkin?
    A) 6 avlodga B) 5 avlodga C) 3 avlodga D) * 4 avlodga

    2. World Wide Web deganda nimani tushunamiz?


    A)* Xalqaro o‘rgimchak to’ri
    B) Xalqaro pochta tarmogi
    C) Xalqaro aloqa tarmog’i;
    D) dasturlash va hisoblash



    Download 1,56 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




    Download 1,56 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Har qanday tarmoqda quyidagi qism tizimlarini ajratish mumkin

    Download 1,56 Mb.