|
Simmetrik kriptotizimlarda
|
| bet | 98/102 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 20,04 Mb. | | #257711 |
Bog'liq AKT fanidan LOBARATORIYA uslubiy ko\'rsatmaSimmetrik kriptotizimlarda shifrlash va shifrni ochish uchun bitta va aynan shu kalitdan foydalaniladi.
Ochiq kalitli kriptotizimlardabir-biriga matematik usullar bilan bog’langan ochiq va yopiq kalitlardan foydalaniladi. Axborot ochiq kalit yordamida shifrlanadi, ochiq kalit barchaga oshkor qilingan bo’ladi, shifrni ochish esa faqat yopiq kalit yordamida amalga oshiriladi, yopiq kalit faqat qabul qiluvchigagina ma’lum.
Simmetrik shifrlash algoritmlarining turlari
Simmetrik shifrlash algoritmi to’rtta turga bo’linib, ular quyidagilar:
O’rin almashtirish shifri.
Siljitish shifri.
Gammalashtirish shifri.
Shifrlash asosida shifrlashning analitik ifodasi.
O’rin almashtirishga misol tariqasida dastlabki axborot blokini matrisaga qator bo’yicha yozishni, o’qishni esa ustun bo’yicha amalga oshirishni ko’rsatish mumkin. Matrisa qatorlarini to’ldirish va shifrlangan axborotni ustun bo’yicha o’qish ketma-ketligi kalit yordamida berilishi mumkin. Usulning kriptoturg’unligi blok uzunligiga (matrisa o’lchamiga) bog’liq. Masalan uzunligi 64 simvolga teng bo’lgan blok (matrisa o’lchami 8x8) uchun kalitning 1,6 109 kombinasiyasi bo’lishi mumkin. Uzunligi 256 simvolga teng bo’lgan blok (matrisa o’lchami 16x16) kalitning mumkin bo’lgan kombinasiyasi 1,4 1026 ga yetishi mumkin. Bu holda kalitni saralash masalasi zamonaviy EHMlar uchun ham murakkab hisoblanadi.
O’rin almashtirish shifri oddiy shifrlash hisoblanib, bu usulda qator va ustundan foydalaniladi. Chunki shifrlash jadval asosida amalga oshiriladi. Bu yerda kalit (K) sifatida jadvalning ustun va qatori xizmat qiladi. Matn (T0) simvollarining o’lchamiga qarab NxM jadvali tuziladi va ochiq matnni (T0) ustun bo’yicha joylashtirilib chiqiladi, qator bo’yicha o’qilib shifrlangan matnga (T1) ega bo’linadi va bloklarga bo’linadi.
Masalan, «Axborot xavfsizligi jadvali» matni shifrlansin.
T0=Axborot xavfsizligi jadvali;
К = 5х5; В=5;
А
|
О
|
Ф
|
И
|
Д
|
Х
|
Т
|
С
|
Г
|
В
|
Б
|
Х
|
И
|
И
|
А
|
О
|
А
|
З
|
Ж
|
Л
|
Р
|
В
|
Л
|
А
|
И
|
T1=AOFID_XTSGV_BXIIA_OAZJL_RVLAI
Birinchi bo’lib, shifrlash jadvalidan (XIV asrning oxirlarida) diplomatik munosabatlarda, xarbiy sohalarda axborotni muhofazalashda foydalanilgan.
Oddiy o’rin almashtirish usulidan tashqari kalit yordamida o’rin almashtirish usuli ham mavjud. Shifrlash jadvalidan kalit orqali foydalaniladi.
|
| |
