| 1.2. Gidrostatik qa’ddi ólshewshiler
Gidrostatik qa’ddi ólshewshiler ashıq rezervuar hám de basım astındaǵı jumıslarda túrli suyıqlıqlar (atap aytqanda tez kristallanuvchi hám jabısqaq elementlar júzesin ólshewinde isletiledi. Bul ásbaplarda suyıqlıq júzesin ólshew suyıqlıq ústini payda etetuǵın basımdı ólshew menen ámelge asıriladı, yaǵnıy
P=Hpg (2)
bul jerde P-suyıqlıq ústin payda etgen basım, Pa; H-suyıqlıq júzesi, m; p-suyıqlıq tig’izlıǵı, kg/m²; g-salmaqlıq kúshiniń tezleniwi, m/s².
(2) ten’leme basimdi o’lshew tiykarinda qa’ddi datchiklerin quriw mu’mkinligin ko’rsetedi. Gaz yaki hawani u’zliksiz aydaytug’in pezometrik ha’m suyiqliq u’stinin tikkeley o’lsheytug’in gidrostatik qa’ddi o’lshegishler bar. Pezometrik qa’ddi o’lshegish a’sbab rezervuarg’a tu’siretug’in naysha ha’m bul nayshag’a jalg’ang’an ha’mde naysha ishindegi gaz basimin o’lsheytug’in manometrlerden ibarat. Qisilg’an hawa kompressordan filtr ha’m reduktor arqali beriledi.
Reduktor hawanı naysha arqalı beriwdi retleydi. Hawa beriliwin baqlaw ushın vizual qadaǵalaw ásbap yamasa rotametr xizmet etedi. Naychadag’i hawa basımı rezervuardı toldırıp atırǵan suyıqlıq júzesine proporsional. Suyıqlıq júzesin ólshew waqtında málim sharayatlarda statikalıq elektr tokı payda bolıwı múmkin. Sol sebepli tez jalınlanıwshı hám jarılıw qáwipi bar suyıqlıqlardı baqlawda qısılǵan gaz retinde karbonat angidrid, azot, tútinli gazlar yamasa arnawlı pezometrik qa’ddi ólshewshiler isletiledi.
Bunday ásbaplar suyıqlıqtıń turaqlı tig’izlig’inda ±1, 5% anıqlıq menen o'lchaydi.
Idısdaǵı suyıqlıq ústininiń basımın o'lsheytug’in hár qanday sistemanıń difmanometri gidrostatik qa’ddi ólshewshiniń basqa tu’ri bolıp tabıladı. Difmanometr arqalı ashıq hám jabıq rezervuarlardaǵı suyıqlıqlar júzesin, yaǵnıy basım astındaǵı yamasa siyrekleniw sharayatındaǵı suyıqlıqlar júzesin ólshew múmkin. Bunday ásbaplardin’ islew Principi eki suyıqlıq ústininiń basımlar ayırmashılıǵın ólshewge, yaǵnıy rezervuardaǵı suyıqlıq júzesine baylanıslı o’lshewge, yaǵnıy rezervua daǵı bolǵan ózgeriwshen suyıqlıq basımın hám salıstırıw ólshewi wazıypasın orınlawshı turaqlı ústin boyınsha basımdı ólshewge tiykarlanǵan. Basımlar ayırmashılıǵı rezervuar tu’binen tómenge o'rnatilgan difmanometr arqalı o’lshenedi.
Difmanometrdiń oń hám keri kameraları rezervuar menen impuls naylar arqalı baylanısqan. Júzeni difmanometr arqalı ólshewde teńlestiriwshi ıdıs ornatılǵan. Bul ıdı s rezervuardaǵı suyıqlıq menen málim júzege shekem toldırıladı. Teńlestiriwshi ıdıstıń wazıypası difmanometr tirseklerinen birinde suyıqlıqtıń turaqlı ústinin támiyinlewden ibarat. Difmanometrdiń ekinshi tirsegindegi suyıqlıq ústininiń bálentligi rezervuardaǵı qa’ddi ózgeriwine qaray o’lshenedi. Rezervuardaǵı hár bir qa’ddi ózgeriwine qaray o’lshenedi. Rezervuardaǵı hár bir qa’ddi ma`nisine basımlardıń arnawlı bir tómenlewi sáykes keledi. Bul jag’day basım tómenlewiniń úlkenligine qaray qa’ddi jaǵdayı haqqında oylawǵa múmkinshilik beredi. Suyıqlıqlar júzesin ólshewde difmanometr basqınshı ortalıq tásirinen qorǵawlanadı. Bunday qa’ddi ólshewshiler jetarli dárejede anıq isleydi, biraq suyıqlıq qısıqlıǵınıń ózgeriwin ólshewge kórsetken tásirin itibarǵa alıw kerek hám ásbaptı dárejelewde bunı názerde tutiw kerek. Maydandi baqlaw ushın kórsetiwlerdi aralıqqa pnevmatik yamasa elektrik uzatıwǵa iye bolǵan nayshali , qalqovichli, membranli hám basqa túrdegi difmanometrler isletiledi.
|
