Jurnal 001-yilda tashkil etilgan. Jurnal yilda 12 marta chiqadi

Download 4,29 Mb. Pdf ko'rish
bet	193/266
Sana	23.01.2024
Hajmi	4,29 Mb.
	#143747

1 ... 189 190 191 192 193 194 195 196 ... 266

Bog'liq
11-son PM Ped Psixolo

Muhokama. Bir qator mualliflar (A.A.Bizyaeva, V.V.Vetrova, E.N.Peksota, I.A.Stetsenko, I.G.Tatur,
A.V.Xristeva va boshqalar) aks ettirish qobiliyatini pedagogik faoliyatning zaruriy tarkibiy qismi deb
hisoblaydilar. ) pedagogika oliy o‘quv yurtlarida bo‘lajak o‘qituvchilarni tayyorlash jarayonida
shakllantirilishi kerakligi haqidagi g‘oyani ilgari surish.
A.V. Xristeva refleksiv vaziyatlarning mohiyatini kasbiy faoliyatda ijodiy tizimlarni shakllantiruvchi
komponent sifatida ko'rib chiqadi. U bo'lajak o'qituvchining refleksiv tizimini shakllantirish va rivojlantirish
uning o'qitishdagi qobiliyatlarining zaruriy ijodiy qismidir va refleksiv tizimsiz o'qituvchini yuqori malakali
o'qituvchi sifatida takomillashtirish mumkin emas, deb hisoblaydi.
Qayd etilishicha, pedagogika oliy o‘quv yurtlari talabalarining o‘quv jarayonida aks ettirish
mexanizmlarini o‘zlashtirish o‘qituvchilarning kasbiy tayyorgarligi uchun yangi imkoniyatlar ochadi.
Bugungi kunda ko'plab olimlar o'qituvchining refleksli individualligi modelini yaratishni taklif qilmoqdalar.
Muayyan pedagogik va psixologik sharoitlarda bo'lajak o'qituvchining shaxsiy kasbiy mustaqil ta'limining
talqini dastlabki nazariy asos va jadval bo'lib xizmat qiladi. Bo'lajak o'qituvchining kasbiy aks ettirishi oliy
pedagogik o'quv yurtlarida o'quv jarayonini individuallashtirish asosida rivojlanishi mumkin.
V.A. Krivosheyev kommunikativ va shaxsiy refleksni o'rgangan ta'kidlaganidek, o'qituvchi o'z
faoliyatida pedagogik mahoratga ega bo'lsa, u hamkasblari va o'quvchilari u haqida qanday fikrda ekanligini
yaxshiroq tushuna boshlaydi, o'qituvchi chuqur bilim va pedagogik mahorat tufayli o'zini o'zi qadrlay
boshlaydi. Kommunikativ aks ettirish shaxsiy aks ettirishning mazmuni, tizimi va aniq shaxsini belgilaydi,
deb xulosa qiladi muallif.
Ba'zida pedagogik muloqotdagi muvaffaqiyatsizliklar, ya'ni “tushunmovchiliklar” tufayli talabalar
guruhida faoliyatni davom ettira olmaslik o'qituvchilik faoliyatidan refleksli chiqib ketishga olib keladi,
chunki ikkinchi o'qituvchi birinchisining mazmunini tushunmaydi va natijada, ikkalasi ham nizo sabablarini
tahlil qilishga majbur bo'ladi. Ayrim olimlarning fikricha, individual aks ettirish shaxslararo aks ettirishning
alohida shaklidir.
O'qituvchining kasbiy aks ettirishning o'ziga xos tomonlarini o'rganib, A.A. Bizyaeva inson
faoliyatining boshqa turlarini tahlil qilish va tushunish, shuningdek, o'z-o'zini tahlil qilish va o'z-o'zini
baholash zarurati bilan bog'liq bo'lgan o'qituvchi aks ettirishning asosiy omillariga e'tibor qaratadi.
Olimning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, o‘qituvchilarning intellektual aks ettirish darajasi ularning
kasbiy aks ettirishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lmay, balki bilvosita uning malaka komponentlari orqali
bog‘liqdir. Bu olimga intellektual aks ettirishni o'qituvchining kasbiy aks ettirishini rivojlantirishning asosi
sifatida baholash imkonini beradi. Bizningcha, bular o‘qituvchining uzluksiz kasbiy o‘sishini ta’minlovchi
asosiy fazilatlardir.
Pedagogik bilimlarni o‘zlashtirish va uni amaliyotda qo‘llash jarayonida o‘qituvchi uchun reflektorlik
qobiliyati muhim ahamiyatga ega. “Bunday holatda, - Kulyutkin, - o'qituvchi o'zining pedagogik mahoratini
ishlab chiqish va amaliy qarorlar qabul qilish jarayonini fikrlash mavzusiga aylantirishi kerak deb yozadi.
Buning uchun o'qituvchi ushbu jarayonlarni tahlil qilish uchun mos fikrlash usullarini ishlab chiqishi kerak.
Ilg'or pedagogik fikrlashsiz o'qituvchi doimiy ravishda o'zini tahlil qiladi va yo'naltiradi. O‘z-o‘zini
tahlil qilmasdan turib, amaliy va nazariy pedagogik faoliyatda yuzaga keladigan muammo va qarama-
qarshiliklarni chuqur anglab yetish, ularni doimiy tahlil qilishning to‘g‘ri yo‘llarini tanlash, olingan
natijalarni tanqidiy baholab, ularni tuzatish mumkin emas.
G.M. Qodjaspirova pedagogik refleksni shaxsning o‘z-o‘zini anglashi deb ta’riflaydi, bunda “nafaqat
o‘qituvchi, balki pedagogik muloqotda o‘qituvchi bilan o‘zaro munosabatda bo‘lgan o‘quvchilar jamoasi,
pedagoglar jamoasi, tarbiyaga mas’ul shaxslar ham o‘z xulq-atvorini to‘g‘ri baholaydilar. Demak, mulohaza

“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2023, № 11
177
bu o‘qituvchining o‘z-o‘zini anglashi, uning kamchilik va kamchiliklarini bilishi, o‘z-o‘zini
takomillashtirishga intilishi, o‘quvchilarining ichki imkoniyatlarini ochib berishi, o‘z-o‘zini takomillashtirish
uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishdir.
Хulоsа. Аmаlgа оshirilgаn ishlаr insоnning kаsbiу fаоliуаtgа рsiхоlоgik tаууоrligini kаsbiу fаоliуаt
tuzilishini оngli уоki оngsiz rаvishdа аks ettirish nаtijаsidа уuzаgа kelаdigаn vа shахsning mа’lum
mоtivаtsiоn vа орerаtsiоn хususiуаtlаri bilаn tаvsiflаngаn ruhiу hоlаt sifаtidа tushunishgа imkоn berаdi.
Kаsbiу fаоliуаtgа рsiхоlоgik tаууоrlik murаkkаb dinаmik tuzilish bilаn tаvsiflаngаn murаkkаb kо’р
о’lchоvli ruhiу hоdisа sifаtidа ishlауdi. Shахsning рsiхоlоgik tаууоrgаrligini tаrtibgа sоlish subyektning
kаsbiу fаоliуаt tаlаblаrini refleksli аks ettirish jаrауоnidа аmаlgа оshirilаdi. Refleksiv hаrаkаtdа subyektning
о’z mоtivlаri, hаrаkаtlаri vа орerаtsiуаlаrini оngli rаvishdа bоshqаrishi mumkin bо’lgаn shаrоitlаr
уаrаtilаdi.

Download 4,29 Mb.

1 ... 189 190 191 192 193 194 195 196 ... 266

Download 4,29 Mb.

Pdf ko'rish