• Shrederlash jarayoni
    		•

    Elektron hujjatlarni yo‘q qilish




    Download 3,33 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet48/133
    Sana20.05.2024
    Hajmi3,33 Mb.
    #244665
    1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   133
    Bog'liq
    Kiberxavfsizlik asoslari (21.04.2021)

    Elektron hujjatlarni yo‘q qilish. 
    Elektron shaklda saqlanadigan 
    shaxsiy va tashkilotga tegishli ma’lumotlardan noqonuniy foydalanish 
    usullarining ko‘payishi sababli elektron ommaviy axborot vositalariga 
    ishonish muammosining dolzarbligi oshmoqda. Misol sifatida, markaziy 
    razvedka boshqarmasi va AQSh milliy xavfsizlik agenti Edvard 
    Snoudenga tegishli yangiliklarni olish mumkin. Xususan, 2013 yil iyun 
    oyining boshida u NSA tashkilotiga tegishli hujjatlarni oshkor qildi. 
    Bunga ko‘ra G20 sammitining chet ellik mehmonlari, shu jumladan 
    Dmitriy Medvedovni Amerika va Buyuk Britaniya razvedka idoralari 
    tomonidan kuzatilayotgani aytilgan. Maxfiy agentlar PRISM dasturi 
    yordamida noutbuk va telefonlarda saqlanayotgan shaxsiy 
    ma’lumotlardan foydalanishni uddasidan chiqishgan. Buyuk Britaniya 
    hukumati aloqa markazining xodimlari BlackBerry kodini buzib, 
    qo‘ng‘iroqlarni tinglash va sammit ishtirokchilarining yozishmalarini 
    o‘qish imkoniyatiga ega bo‘lishgan. 
    Elektron vositalardagi ma’lumotlardan xalos bo‘lishning eng oson 
    yo‘li uni 
    Korzinka
    ga yuborish yoki, yanada radikal usuli, 
    formatlash. 
    Bu 
    usul aksariyat foydalanuvchilar tomonidan ishonchli usul deb qaralsada, 
    aslida bunday emas. Bu usul ma’lumotlarni fizik yo‘qolishini 
    ta’minlamaydi. Bu holda maxsus dasturlar (Recuva, Wise Data 
    Recovery, PC Inspector File Recovery, EaseUS Data Recovery Wizard 
    Free, TestDisk and PhotoRec, Stellar Data Recovery) yordamida ularni 
    qayta tiklash imkoniyati mavjud. 
    Hozirgi kunda amalda elektron hujjatlarning saqlagichlari sifatida 
    quyidagi vositalardan foydalanilmoqda: 
    -
    qattiq disklar: noutbuk va kompyuterdagi qattiq disklar; 
    -
    magnit lentalar (zaxira nusxalashdagi); 
    -
    floppi-disk: 3.5 va 5.25 dyumli va boshqa; 
    -
    ZIP disklar; 
    -
    optik disklar: CD, DVD, Blue Ray va HD DVD; 
    -
    flesh xotiralar va h. 
    AQSh hukumati tomonidan konfidensial axborotni saqlash va 
    o‘chirib tashlash bo‘yicha qator normativ hujjatlar ishlab chiqilgan 
    (Code of Federal Regulations). Masalan, AQShning markaziy arxiv 
    markazlarida elektron saqlagichdagi ma’lumotlarni yo‘q qilishning 
    quyidagi uchta usulidan foydalaniladi: 

    83 
    Shrederlash. 
    Kuchli sanoat maydalagichlari deyarli barcha 
    ko‘chma saqlaguvchilarni: CD, DVD, disket, magnit lentalar va h. 
    maydalash natijasida ularni 25 mm. li qismlarga bo‘lib tashlaydi (3.15-
    rasm). 
    3.15-rasm. Shrederlash jarayoni 
     
    Magnitsizlantirish. 
    Maxsus qurilma ichida joylashtirilgan 
    saqlagichning xususiyatlari o‘zgartiriladi va shu bilan o‘qib bo‘lmaslik 
    ta‘minlanadi. Agar kuchli magnitsizlantirish amalga oshirilsa 
    ma’lumotlar saqlagichdan o‘chiriladi va saqlagichning o‘zi neytral 
    magnit holatiga kiradi. Ushbu ma’lumotni yo‘q qilish usuli dattiq disklar 
    va ba’zi ko‘chma qurilmalarda qo‘llaniladi (3.16-rasm). 
    3.16-rasm. a) UE-02 qurilmasi 
    3.16-rasm. b) Kuchli magnit maydoni ta’siri natijasida USB flesh 

    Download 3,33 Mb.
    1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   133




    Download 3,33 Mb.
    Pdf ko'rish