{ * determinantni Gauss usulida hisoblash * }
Dastur kodini umumiy ko`rinishga keltiramiz:
uses crt;
label 10;
var
z,i,n,k:integer;
d:real;
a:array[1..4,1..4] of real;
b:array[1..4,1..4] of real;
begin
clrscr;
write(‘ determinant o‘lchamini kriting N=’);
readln(n);
writeln(‘ determinant elementlarini kriting ‘);
for i:=1 to n do
for z:=1 to n do
begin
gotoxy(z*20,i+4);
write(‘a(‘,i,’;’,z,’)=’);readln(a[i,z]);
end;
k:=1;
10: for z:=k+1 to n do b[k,z]:=a[k,z]/a[k,k];
for i:=k+1 to n do
for z:=k+1 to n do a[i,z]:=a[i,z]-a[i,k]*b[k,z];
k:=k+1;
if k<=n then goto 10;
d:=1;
for i:=1 to n do
d:=d*a[i,i];
write(‘ determinantti qiymati d=’);writeln(d:6:2);
readln;
end.
Determinant o‘lchamini kriting N=3
determinant elementlarini kriting
=2 =7 =13
=3 =14 =12
=5 =25 =16
determinanti qiymati d= -3.00
-
Xususiy hosilali differentsial tenglamalarni taqribiy yechish.
1-misol. Quyidagi Laplas tenglamasi
uchun uchlari A(0;0), B(0;1), C(1;1), D(1;0) nuqtalarda bo‘lgan kvadratga Dirixle masalasini
bo‘lganda, to‘r usuli bilan 0.01 aniqlikda yechimini toping h=0,2
Yechish. I. Yeechim sohasini h=0,2 qadam bilan kataklarga ajratamiz va sohaning chegara nuqtalarida noomalum funktsiya qiymatlarini hisoblaymiz.
1-jadval
B
|
|
|
|
|
|
C
|
1
|
|
|
|
|
|
|
0.8
|
|
|
|
|
|
|
0.6
|
|
|
|
|
|
|
0.4
|
|
|
|
|
|
|
0.2
|
|
|
|
|
|
|
A
|
0.2
|
0.4
|
0.6
|
0.8
|
1
|
D
|
1) u(x,y) funktsiya qiymatini AB tomonda u(x,y)=45y(1-y) formula yordamida topamiz.
u(0;0)=0, u(0;0.2)=7.2, u(0;0.4)=10.8
u(0;0.6)=10.8 , u(0;0.8)=7.2, u(0;1)=0
2) BC tamonda u (x,y)=25 x
u(0.2;1)=5, u(0.4;1)=10, u(0.6;1)=15
u(0.8;1)=20, u(1,1)=25
3) CD tomonda : u(x,y)=25 u(1;0.8)=u(1;0.6)=u(1;0.4)=u(1;0.2)=25
4) AD tomonda u(x,y) =25sin
u(0,2;0)=1.545 u(0,4;0)=5.878
u(0.6;0)=12.35 u(0,8;0)=19.021
II. Yechim soha ichidagi nuqtalarda izlanayotgan funktsiya qiymatlarini topish uchun Laplas tenglamasi uchun chekli orttirmalarni qo‘llashdan hosil bo‘lgan
formula yordamida quyidagicha topamiz.
2-jadval
-
0
|
|
5
|
10
|
15
|
20
|
25
|
7.2
|
|
u13
|
u14
|
u15
|
u16
|
25
|
10.8
|
|
u9
|
u10
|
u11
|
u12
|
25
|
10.8
|
|
u5
|
u6
|
u7
|
u8
|
25
|
7.2
|
|
u1
|
u2
|
u3
|
u4
|
25
|
0
|
|
1.54
|
5.878
|
12.13
|
15.02
|
|
Bu hosil bo‘lgan sistemani Zeydelning iteratsiya usuli bilan yechamiz.
Ketma –ketlikni tuzamiz va yaqinlashishni 0.01 aniqlik bilan olamiz. Bu ketma –ketliklar elementlarini quyidagi bog’lanishlardan topamiz:
Yuqoridagi formulalar yordamida yechimni topish uchun boshlang’ich qiymatlarni aniqlash kerak bo‘ladi. SHu boshlang’ich taqribiy yechimni aniqlash uchun u(x,y) funtsiya soha gorizantallari buyicha tekis taqsimlangan deb hisoblaymiz. CHegara nuqtalari (0;0.2) va (1;0.2) bo‘lgan gorizantal ichki nuqtalarini, kesmani 5 ta bo‘lakka bo‘lib k1=(25-7,2)/5=3,56 qadam bilan quyidagicha topamiz.
SHuningdek qolgan gorizontallarda ham qadamlarini aniqlab ichki nuqtalardagi qiymatlarini topamiz va quyidagi boshlang’ich yaqinlashish bo‘yicha yechim jadvalni tuzamiz:
3-jadval
-
1
|
0
|
5
|
10
|
15
|
20
|
25
|
0,8
|
7,2
|
10,76
|
14,32
|
17,88
|
21,44
|
25
|
0,6
|
10,8
|
13,64
|
16,48
|
19,32
|
22,16
|
25
|
0,4
|
10,8
|
13,64
|
16,48
|
19,32
|
22,16
|
25
|
0,2
|
7,2
|
10,76
|
14,32
|
17,88
|
21,44
|
25
|
0
|
0
|
1,545
|
5,878
|
12,135
|
19,021
|
25
|
yi/xi
|
0
|
0,2
|
0,4
|
0,6
|
0,8
|
1
|
Bu boshlang’ich yaqinlashishdan foydalanib hisoblash jarayonidagi birinchi, ikkinchi va hokazo yaqinlashishlarni aniqlash va jadvalini tuzish mumkin. Natija 0.01 aniqlik bilan hisoblangan quyidgi yechim jadvalini topamiz:
4-jadval
-
1
|
0
|
5
|
10
|
15
|
20
|
25
|
0,8
|
7,2
|
8,63
|
11,77
|
15,80
|
20,30
|
25
|
0,6
|
10,8
|
10,56
|
12,64
|
16,14
|
20,40
|
25
|
0,4
|
10,8
|
10,17
|
12,10
|
15,69
|
20,18
|
25
|
0,2
|
7,2
|
7,20
|
9,88
|
14,34
|
19,64
|
25
|
yi/xi
|
0
|
0,2
|
0,4
|
0,6
|
0,8
|
1
|
L a p l a s tenglamasi uchun Dirixli masalasini yechish.
Dastur kodini umumiy ko`rinishga keltiramiz:
program lab_1;
uses crt;
label 1;
var
y,x,h,a,b,c,d,g,s,w,e:real;
n,m,i,j:integer;
u1:array[0..40,0..40] of real;
u:array[0..40,0..40] of real;
function fna(y:real):real;
begin fna:=45*y*(1-y)
end;
function fnb(y:real):real;
begin fnb:=25+0*y;
end;
function fnc(x:real):real;
begin fnc:=25*x;
end;
function fnd(x:real):real;
begin fnd:=25*x*sin(3.14159*x/2);
end;
begin
{n:=5;m:=5; a:=0; b:=1; c:=0; d:=1; }
write('X argument chegaralari a,b ni kiriting='); readln(a,b);
write('X argument kesmada bo linishlar soni N ni kiriting='); readln(N);
write('Y argument chegaralari c,d ni kiriting='); readln(c,d);
write('Y argument kesmada bo linishlar soni M ni kiriting='); readln(M);
h:=(b-a)/n; g:=(d-c)/m; e:=0.01;
for i:=0 to n do
begin x:=a+i*h; u[i,0]:=fnc(x); u[i,m]:=fnd(x);
end;
for j:=0 to m do
begin y:=c+j*g ; u[0,j]:=fna(y); u[n,j]:=fnb(y);
end;
for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin u[i,j]:=u[0,j]+(u[n,j]-u[0,j])*i/n;
end;
1: for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin u[i,j]:=(u[i-1,j]+u[i+1,j]+u[i,j-1]+u[i,j+1])/4;
end;
s:=0;
for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin w:=abs(u[i,j]-u1[i,j]); if w>s then s:=w;
end;
for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin u1[i,j]:=u[i,j];
end;
if (s-e)>=0 then goto 1;
for j:=0 to n do
begin
for i:=0 to m do
begin write(u[i,j]:8:3);
end;
writeln;
end;
readln;
end.
{P u a s s o n tenglamasi uchun Dirixli masalasini yechish }
Dastur kodini umumiy ko`rinishga keltiramiz:
label 1;
var
y,x,h,a,b,c,d,g,s,w,e:real;
n,m,i,j:integer;
u1:array[0..40,0..40] of real;
u:array[0..40,0..40] of real;
f0:array[0..40,0..40] of real;
function fnf0(x,y:real):real;
begin fnf0:=x*0+y*0
end;
function fna(y:real):real;
begin fna:=45*y*(1-y)
end;
function fnb(y:real):real;
begin fnb:=25+0*y;
end;
function fnc(x:real):real;
begin fnc:=25*x;
end;
function fnd(x:real):real;
begin fnd:=25*x*sin(3.14159*x/2);
end;
begin
{n:=5;m:=5; a:=0; b:=1; c:=0; d:=1;}
write(‘X argument chegaralari a,b ni kiriting=’); readln(a,b);
write(‘X argument kesmada bo‘linishlar soni N ni kiriting=’); readln(N);
write(‘Y argument chegaralari c,d ni kiriting=’); readln(c,d);
write(‘Y argument kesmada bo‘linishlar soni M ni kiriting=’); readln(M);
h:=(b-a)/n; g:=(d-c)/m; e:=0.01;
for i:=0 to n do
begin x:=a+i*h; u[i,0]:=fnc(x); u[i,m]:=fnd(x);
end;
for j:=0 to m do
begin y:=c+j*g ; u[0,j]:=fna(y); u[n,j]:=fnb(y); f0[i,j]:=fnf0(x,y); end;
for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin u[i,j]:=u[0,j]+(u[n,j]-u[0,j])*i/n; end;
1: for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
Begin u[i,j]:=(u[i-1,j]+u[i+1,j]+u[i,j-1]+u[i,j+1])/4;
end;
s:=0;
for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin w:=abs(u[i,j]-u1[i,j]); if w>s then s:=w;
end;
for j:=1 to m-1 do for i:=1 to n-1 do
begin u1[i,j]:=u[i,j]; end;
if (s-e)>=0 then goto 1;
for j:=0 to n do
begin
for i:=0 to m do
begin write(u[i,j]:8:3);
end;
writeln;
end;
readln;
end.
X u l o s a
O’zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da o’quv jarayonining moddiy-texnika va axborot bazasi etarli emasligi, yuqori malakali pedagog kadrlarning etishmasligi, sifatli o’quv-uslubiy va ilmiy adabiyot hamda didaktik materiallarning kamligi, ta`lim tizimi, fan va ishlab chiqarish o’rtasida puxta o’zaro hamkorlik va o’zaro foydali aloqadorlikning yo’qligi kadrlar tayyorlashning mavjud tizimidagi jiddiy kamchiliklar sirasiga kiradi, deb ko’rsatib o’tilgan edi. Shuning bilan bir qatorda, axborot va pedagogik texnologiyalarni amalga oshirish orqali ilmiy- tadqiqotlar natijalarini ta`lim-tarbiya jarayoniga o’z vaqtida joriy etish mexanizmini ro’yobga chiqarish, zamonaviy axborot texnologiyalari, komp`yuterlashtirish va komp`yuter tarmoqlari negizida ta`lim jarayonini axborot bilan ta`minlash rivojlanib borishi belgilab qo’yilgan.
Bu muammolarni yechimini topish axborot texnologiyalarini ta`lim tizimiga qo’llashdek muhim masalani keltirib chiqaradi.
Ushbu magistrlik ishida informatika va dasturlash, kompyuterda amaliyot, operatsion tizimlar, tarmoq texnologiyalariga oid egallagan bilimlar negizida dasturlash asoslari, tizimlar va ularning amaliy tadbiqi chuqurroq o’rganildi. Bunda dissertant tomonidan Paskal dasturlash tili misolida qo’yilgan masala yechimi talqin qilindi, informatika va axborot texnologiyalari, dasturlash asoslari, kompyuterda amaliyot, operatsion tizimlar kabi fanlaridan olingan bilim va ko’nikmalar mustahkamlandi. Dissertatsiya kirish, uchta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. I-bobda dasturlash asoslari va uning imkoniyatlari, tashkil etuvchilari o’rganlgan bo’lsa, ikkinch bobda matematik va fizik masalalrni yechishda Paskal dasturlash tilining imkoniyatlari o’rganildi. Uchinchi bobda Oliy matematikaning ba`zi bir masalalar(qatorlar, chiziqli tenglamalar sistemasi, matritsalar ustida amallar, laplas tenglamalari)ga doir paskal dasturlash tilida dasturlar tuzilib, natijalar olindi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.-Toshkent, 1992
2. O`zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida”gi qonuni. T., 1997
3. O`zbekiston Respublikasining kadrlar tayyorlash milliy dasturi. – T., 1997
4. Karimov I.A. Barkamol avlod. O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T. 1997.
5. Uzluksiz ta`lim tizimi uchun o`quv adabiyotlarning yangi avlodini yaratish Konsepsiyasi. – T. 2002.
6. Гуломов С.С., Абдуллаев A.X. Виртуальные стенды для имитации функций учебных мастерских и лабораторных установок. МВИССО .T, 2002.
7. T.Х.Хоlmатоv, N.I.Таylqov, U.А. Nazarov. Informatika. Тоshkent. 2003 y.
8. Abduqodirov A.A. Algoritm dastur, EHM T., “O`qituvchi”, 1992 y.
9. Aripov M.M. va boshqalar. Informatika. Axborot texnologiyalari. T., 2002 y.
10. Axmedov A.B., Tayloqov N.I. “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. T., O`zbekiston, 2001 y.
11. SH. A. Nazirov, M.M. Musayev, A. Ne`matov, R.V. Qobilov “Delphi dasturlas asoslari” . Toshkent 2007 yil.
12. R.S. Arislonov, O.A. Ahmedov, O.I. Ahmadjonov, A.B. Marchukю “Fizikadan masalalar yechishni o`rganing abiturentlar uchun”. Toshkent. O`qituvchi – 1994 yil.
13. M. Ismoilov, M.S. Yunusov “ELEMENTAR FIZIKA KURSI” oliy o`quv yurtiga kiruvchilar va mustaqil shug`illanuvchilar uchun spravochnik- qo`llanma. Toshkent “O`qituvchi” 1990 y.
14. Xo’jayorov B.X. Qurilish masalalarini sonli yechish usullari. Toshkent: «O’zbekiston» nashriyoti. 1995 y.
15. U. Isoilov. Matnli masalalarning turlari va ularni yechish usullari. III -kitob. Toshkent. “Yangi ars avlodi”, 2008- y.
16. Поляков Д.В., Круглов И.Ю. Прогамирование в среде TURBO PASKAL M. Изд-во МАИ, 1992- y.
17. Abramov V.G., Trifonov N.P., Trifonova G.N. Введение в языке Паскаль. М., «Наука», 1998 -y.
18. Bryabin V. M. Программное обеспечение персональных ЭВМ. М., «Наука», 1998 y.
19. С. А. Немнюгиню. Turbo Paskal, Моска Харъков-Минск 2000.
20. H. Б. Кулътин 6. Программирование на object Paskal.
21. M. Земамищ, Л. Шоу.Дж. Гэннон. Принципы разработки программного обеспечения. Пер. с англ. М.. -Мир». 1982.
22. Дж. Фоне. Программное обеспечение и его разработка. Пер. с англ. М . -Мир-. 1985 y.
23. Практическое руководство по программированию. Пер. с англ. М . «Радио и связь». 1986.
24. И. Вирт. Алтритмы и структуры данных. Пер. с англ. М. -Мир», 1989.
25. ДА Лийаее. Проектирование программных средств. М., 1990.
26. В.Ф. Очков, Ю.Ю. Пухмачев. 128 советов начинающему программисту. М.. 1991.
27. А.В. Файсман. Профессиональное программирование на Турбо Паскале. Т., Информ Экс - Корпорейшн. 1992.
28. Н.Б. Кулыпин. Программирование в Turbo Pascal 7.0. и Delphi/ Второе издание, переработанное и дополненное. СПб. БХВ — Санкт-Петербург. 1999.
29. Н.Б. Кулыпин. Программирование на Objecl Ража/в Delphi 5. СПб. БХВ - Санкт-Петербург. 1999.
30. А.Н. Марченко. Программирование в среде Turbo Pascal 7.0. К.. Век+. М., ДЕСС. 1999
31. ДА Форонов. Turbo Pascal 7.0. М.. Нолидж, 2000.
32. Н.Б. Кулыпин. Turbo Pascal в задачах и примерах. СПб. БХВ — Санкт-Петербург. 2001.
33. У АЛ. Брудно. Л.И. Каплан. Московские олимпиады по программированию 2-е издание. М., -Наука*, 1990.
34. R.A. Ro`ziyev, G`.R. Yodgorov, O`.M.Mirsanov “Delphi dasturlash tilini o`rganish”. Navoiy – 2012 y.
35. Уинер Р. Язык Turbo Си: Пер. с англ. — М.: Мир, 1991. —384 с: йл.
36. Уэйт М., Прата С, Мартин Д. Язык Си. Руководство для начинающих: Пер. с англ. — М.: Мир, 1988. — 512 с: ил. 37. Вирт И. Алгоритмы и структуры данных: Пер. с англ. — М.: Мир, 1989. —360 с: ил. 38. Язык компьютера/ Под ред. и с предисл. В. М. Курочкина. Пер. с англ. — М.: Мир, 1989. — 240 с: ил
39. Аbduqodirov A. A. Hisoblash matematikasi va programmalashdan laboratoriya ishlari. Toshkent, O‘qituvchi, 1987 y.
40. Abramov S. A. Zadachi po programmirovaniyu. Moskva, Nauka, 1988 y.
41. Azlarov T. R., Sh. Sh. Ashirov. Informatikadan olimpiada masalalarini yechish. Toshkent, Kibernetika, 1993 y.
42. Buxtiyarov A. M. Sbornik zadach po programmirovaniyu. Moskva, Nauka, 1988y.
43. Kasyanov V. N., Sabelfeld V. K. Sbornik zadaniy po praktikumu na EVM. Moskva, Nauka, 1986 y.
44. Otaxanov N. A. TURBO PASKAL dasturlash tili. Namangan, 2002 y.
45. Pilshikov V. N. Sbornik uprajneniy po yaziku Paskal. Moskva, Nauka, 1989 y.
46. http://www.statistica.ru
47. http://www.dlmsk.fio.ru
48. http://www.ecocyb.narod.ru
49. http://www.5ballov.ru
50. http://www.ref.uz
51. Karimova N.A. // Professor-o`qituvchilar va talabalarining XXV ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallar to`plami. 1-qismj. Navoiy – 2012y-
52. Karimova N. A. // Oliy ta`lim tizimida ilm-fan hamkorlikning dolzarb masalalari mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. 2-kitob. Navoiy- 2013-y. № -142-144 bet.
Navoiy davlat pedagogika instituti 5A110701-Тa’limda axborot texnologiyalari mutaxassisligi II-bosqich magistranti
Karimova Nargiza Abdumo’minovnaning
“Dasturlash asoslari, tizimlari va uning amaliy tadbiqi
(Paskal dasturlash tili misolida)” mavzusida yozilgan dissertatsiyasiga
YAKUNIY XULOSA
Dunyoning rivojlangan mamlakatlari kabi Respublikamizda ham komp`yuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish masalasiga alohida e`tibor berilmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 30 maydagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikaciya texnologiyalarini joriy etish to’g’risida”gi PF-3080- son Farmoni, Vazilar Mahkamasining 2002 yil 6 iyundagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikaciya texnologiyalarini joriy etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 200-son Qarori, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 2 iyundagi “Axborot-kommunikaciya texnologiyalari sohasidagi kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish to’g’risida”gi PQ-91-sonli Qarori, 2005 yil 8 iyuldagi PQ-117-sonli “Axborot –kommunikaciya texnologiyalarini yanada rivojlantirishning qo’shimcha chora-tadbirlari to’g’risida”gi Qarori hamda usbuga oid qabul qilingan barcha meyoriy hujjatlar asosida respublikamizda axborotlashtirishni qayta qurishning ilmiy dasturlari va telekommunikatsiya tarmoqlarini rivojlantirishning huquqiy asoslari yaratildi.
Zamonaviy axborot texnologiyalaridan keng foydalanish uchun har bir bo’lajak muxandis-pedagogdan shaxsiy kompyuterlar bilan muloqot qilishni, undagi dastur ta`minotlaridan foydalangan holda turli shakldagi axborotlarni qayta ishlashni bilishi talab etiladi. Shu ma`noda, bu muammoni hal qilishda oliy o’quv yurti talabalarini komp yuter imkoniyatlaridan habardor qilish, kompyuter bilan muloqot o’rnatish usullarini o’rgatish va unda turli masalalarni yecha olishga yo’naltirish muhim ahamiyat kasb etadi. Fanni o’qitish jarayonida talaba hozirgi zamon kompyuterlari bilan muloqotda bo’lib, operatsion tizim va qobiq dasturlar yordamida, uning texnik imkoniyatlarini o’zlashtirishi, algoritmlar tuzish va turli amaliy masalalarni yechish uchun dastur tuza olishi hamda o’z sohasiga oid dasturiy vositalar va amaliy dasturlar paketlaridan foydalanishni o’rganishi lozim.
Ushbu magistrlik ishida informatika va dasturlash, kompyuterda amaliyot, operatsion tizimlar, tarmoq texnologiyalariga oid egallagan bilimlar negizida dasturlash asoslari, tizimlar va ularning amaliy tadbiqi chuqurroq o’rganildi. Bunda dissertant tomonidan Paskal dasturlash tili misolida qo’yilgan masala yechimi talqin qilindi, informatika va axborot texnologiyalari, dasturlash asoslari, kompyuterda amaliyot, operatsion tizimlar kabi fanlaridan olingan bilim va ko’nikmalar mustahkamlandi. Dissertatsiya kirish, uchta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. I-bobda dasturlash asoslari va uning imkoniyatlari, tashkil etuvchilari o’rganlgan bo’lsa, ikkinch bobda matematik va fizik masalalrni yechishda Paskal dasturlash tilining imkoniyatlari o’rganildi. Uchinchi bobda Oliy matematikaning ba`zi bir masalalar(qatorlar, chiziqli tenglamalar sistemasi, matritsalar ustida amallar, laplas tenglamalari)ga doir paskal dasturlash tilida dasturlar tuzilib, natijalar olindi.
Muallif tomonidan mavzuga oid 2 ta maqola chop etilgan.
Karimova Nargiza Abdumo’minovnaning “Dasturlash asoslari, tizimlari va uning amaliy tadbiqi (Paskal dasturlash tili misolida)” mavzusidagi dissertatsiyasi oliy o`quv yurtlariga magistr akademik darajasi uchun qo`yilgan barcha talablariga to`liq javob beradi va dissertatsiyani ijobiy bahoga baholashga tavsiya etaman.
Ilmiy rahbar: dots. R.A. Ro’ziyev
Navoiy davlat pedagogika instituti 5A110701-Тa’limda axborot texnologiyalari mutaxassisligi II-bosqich magistranti Karimova Nargiza Abdumo’minovnaning “Dasturlash asoslari, tizimlari va uning amaliy tadbiqi (Paskal dasturlash tili misolida)” mavzusida yozilgan dissertatsiyasiga
TAQRIZ
Respublikamizda bozor munosabatlarining shakllanishi, ishlab chiqarish sohasida raqobatning kuchayishi, malakali mutaxassilargsha bo’lgan talabning keskin ortib borishi, o’quvchilarga muayyan kasbga oid chuqur bilim berish, ularda mehnat faoliyatini to’g’ri tashkil etish bo’yicha ko’nikma va malakalarini shakllantirish zaruriyatini yuzaga keltirdi. Ta`lim sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida o’quvchilarga nazariy-amaliy bilim berishni zamon talablari darajasiga olib chiqish zaruriy resursli mexanizmga aylandi.
Shuningdek, ta`lim tizimida axborot texnologiyalarining keng qo’lamda foydalanishga e`tibor berilishi bu soha bo’yicha tayyorlanayotgan mutaxassislar saviyasini yanada oshirish, ularning tayyorgarlik darajalarini har tomonlama tahlil qilib borish bosh mezon hisoblanadi. Ma`lumki har qanday nazariy bilimning intiqosi uning amaliyotga tadbiqi bilan baholanadi. O’quv jarayonida axborot texnologiyalarini qo’llash ham shu jihatlarga bog’liq.
Hozirgi kunda dasturlash tillarining soni, ba’zi aniq ma’lumotlarga ko`ra, 500 dan ortiq. Ammo XX-asrning 70-yillarigacha bu dasturlash tillarining deyarli hammasi faqat sonli hisioblashlarga mo`ljallangan edi.
Kompyuter metamatikasining dastlabki vakillari simvolli hisoblashlarni ham EHMlarda bajarish imkonyatlarini yaratadi. Shu kunlarda bu dasturlardan Paskal, Delphi kabi tillarda dasturlash texnologiyalarini qo`llanilmayotgan sohalarni topish juda ham qiyin. Bu sistemalardan muhandislar, iqtisodchilar, aniq fanlar mutaxassislari o`zlarining ilmiy tadqiqotlarida unumli foydalanmoqdalar. Xorijiy universitetlarda, umumta’lim maktablarda bu sistemalar o`quv jarayonlarni tashkil etishda keng ko`lamda joriy qilingan. Shunday katta imkonyatlarga ega bo`lgan Ilmiy-tadqiqot ishlarida bu dasturlardan foydalanish darajasi yaxshi rivojlanmoqda.
Karimova Nargizaning ushbu dissertatsiyasida dastavval dasturlash asoslari va uning imkoniyatlari o’rganlgan, Paskalning ishchi muhiti, dasturlash jarayoni, boshqaruv elementlari, dastur loyihasini, forma va protseduralarini qayta ishlash, tizim menyusida va komponentalaridan foydalanishdagi ahmiyati bayon qilinib so’ngi bobida ular yordamida amaliy masalalar yechimlari keltirilgan.
Paskalda dasturlash jarayonini tashkillashtirish uchun qanday tayanch bilimlar kerakligi tajriba asosida aniqlangan.
Mazkur ishdan dasturlashni urganuvchilar, til talablariga va dasturlashga qiziquvchilar hamda o’quvchilar va talabalar mustaqil shug’ullanishlari uchun ham foydalanishlari mumkin.
Dissertatsiya ishida keltirilgan ma’lumotlarni tahlil qilib shuni aytish mumkinki, N.Karimova ishida ko`zda turilgan masala o`z yechimini topgan. dissertatsiya ishida taklif etilgan algoritmlar uslubiy xarakterga ega.
Dissertatsiya ishi mavzusi ustida tadqiqotlar olib boorish jarayonida muallif o`zining ilmiy ishlari bilan shug`ullanishga layoqatli ekanligini yana bir bor isbotlagan. Uning dissertatsiya ishi tugallangan tadqiqot bo`lib, magistratura ta’limining talablariga to`la javob beradi hamda ushbu bajarilgan ishni ijobiy baho bilan baholanishi mumkin deb hisoblayman.
Taqrizchi: dots. A. Po`latov
DAVLAT ATTESTATSIYA KOMISSIYASINING RAISIGA
Navoiy davlat pedagogika instituti
Magistratura bo`limi Informatika va axborot texnologiyalari kafedrasi
5A110701– Ta’limda axborot texnologiyalari mutaxassisligi 2- kurs
magistranti __________________________________________________________ning __________________________________________________________________________________________________________________________
mavzusidagi magistrlik dissertatsiyasi himoya qilish uchun yuborildi.
Reyting qaydnomasidan ko`chirma, magistrlik dissertatsiyasi rahbarining mulohazasi, kafedraning ishni himoyaga tavsiya etish haqidagi xulosasi, taqrizlar ilova qilinadi.
Magistratura bo`limi boshlig`i: kat. o`q. Sh. Hasanov
NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
«Informatika va axborot texnologiyalari» kafedrasining magistrlik dissertatsiyasi haqidagi
X U L O S A S I
5A110701– Ta’limda axborot texnologiyalari mutaxassisligi 2- kurs magistranti _________________________________________________________ning _____________________________________________________________
_____________________________________________________________
mavzusidagi magistrlik dissertatsiyasi kafedra yig`ilishida muhokama qilingan va Davlat attestatsiya komissiyasiga himoyaga tavsiya etiladi.
Kafedra mudiri: f.-m.f.n.Sh.J.Xudoyorov
Magistrlik disstertatsiyasini baholash mezoni
Mavzuning dolzarbligi
|
Ishning mustaqil bajarilish darajasi
|
Amaliy axamiyat
|
Yangi adabiyotlardan (Internet) foydalanish darajasi
|
12
|
32
|
16
|
10
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rasmiylashtirish sifati
|
MDning himoyasi
|
Jami
|
%
|
10
|
20
|
100
|
%
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
DAK raisi ___________________________
DAK a’zolari ___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
__________________________
|
