49
Modellashtirishning mazmuni bilan qisqacha tanishib o`tamiz.
1. Fizik model.
2. Matematik modellar.
3. Biologik model.
4..Fizik – kimyoviy modellar.
5. Iqtisodiy modellar.
Bizning fanimizda ya`ni dasturlashda asosan matematik modellashtirishdan
foydalaniladi.Har bir masalani qo`yish uchun albatta
uning matematik modelini
qo`ya bilmasak maqsadga erisha olmaymiz.Matematik model deb o`rganilayotgan
ob`ektni
matematik
formula
yoki
algoritm
ko`rinishida
ifodalangan
xarakteristikalari
orasidagi
funksional
bog`lanishga
aytiladi.Matematik
modellashning
aahamiyati
kompyuter
ixtiro
qilingandan
so`ng
keskin
oshdi.Murakkab texnik, ijtimoiy va iqtisodiy tizimlarni yaratish, so`ngra ularni
kompyuterlar
yordamida
tatbiq
etishning
haqiqiy
imkoniyati
paydo
bo`ldi.Endilikda ob`ekt, y`ani haqiqiy tizim ustida emas, balki uni almashtiruvchi
matematik model ustida tajriba o`tkazila boshlandi.
Matematik modelni tahlil qilish o`rganilayotgan
hodisaning mohiyatiga
singish imkoniyatini beradi. Hodisalarni matematik modul yordamida o`rganish
to`rt bosqichda amalga oshiriladi.
Birinchi bosqich – modelning asosiy ob`ektlarini bog`lovchi qonunlarni
ifodalash.
Ikkinchi bosqich – modeldagi matematik masalalarni tekshirish.
Uchinchi bosqich – modelning qabul qilingan amaliyot mezonlarini
qanoatlantirishini aniqlash.Boshqacha aytganda modeldan olingan ob`ektni
kuzatish natijalar bilan olingan ob`ektni kuzatish natijalari mos kelish masalasini
aniqlash.
To`rtinchi bosqich – o`rganilayotgan hodisa haqidagi ma`lumotlarni
jamlash
orqali modelning navbatdagi tahlilini o`rganish va uni rivojlantirish,
aniqlashtirish.
Shunday qilib, modellashtirishning asosiy mazmunini ob`ektni dastlabki
o`rganish asosida modelni tajriba orqali
va nazariy tahlil qilish, natijalarini ob`ekt
haqidagi ma`lumotlar bilan taqqoslash, modelni tizatish va shu kabilar tashkil
etadi. Bu masalalarni qo`yilishida optimallik nazariyasiga e`tabor qaratiladi.Shu
o`rinda optimallik tushunchasiga aniqlik kiritaylik.
Agar tizimni bir holatdan boshqa – yangi holatga o`tkazish y`ani boshqarish
mobaynida
eng kam vaqt, eng kam mehnat, eng kam energiya sarflansa bu
jarayonga
