42
Porshen bilan shatun orasidagi tirqishni aniqlash uchun porshen yassi shchup bilan
birgalikda yuqori qismi bilan tsilindrga kiritiladi. Shchup porshen barmog’i o’rnatiladigan teshik
o’qiga perpendikular joylashishi zarur. Keyin dinamometr yordamida shchup tortiladi va uning
chiqish vaqtidagi kuch aniqlanadi. Aniqlangan kuch avtomobil dvigatellarining turiga qarab,
ekspluatatsiya yoki ta’mirlash qo’llanmasida keltirilgan me’yoriy ko’rsatkichlar bilan taqqoslanadi.
Ko’pincha, shchupning qalinligi 0,08 mm, eni 13 mm va uzunligi 200 mm bo’lishi hamda uni
tsilindr bilan porshen orasidan tortib chiqaruvchi kuchning kattaligi 35¼45 N ni tashkil etishi kerak.
Agar tortib chiqaruvchi kuch me’yoridagi ko’rsatkichdan farq qilsa, u holda porshen boshqasiga
almashtiriladi.
Tsilindrga porshenni tanlashda porshen bortmasidagi teshik, porshen barmog’i va
shatunning yuqori kallagidagi bronza vtulka diametrlari bir xil o’lchamlar guruhida bo’lishi kerak.
Shuning uchun «porshen-barmoq-shatun» to’plamini yig’ishda, ularga bo’yoq yordamida qo’yilgan
belgilar bir xil rangda bo’lishiga eotibor berish kerak. To’g’ri tanlangan porshen tepa qismi bilan
tsilindrga qo’yilganda o’zining og’irligi bilan asta-sekin pastga tushishi kerak.
Porshen bilan shatunni bir-biriga biriktirishdan avval shatun kallaklarining parallelligini
tekshirish zarur, buni indikatorli tekshirish moslamasida tekshiriladi.
Tekshiruvdan so’ng porshen 60°S haroratdagi moyli vannaga solinib qizdiriladi, keyin esa
porshen barmog’i porshen bortmasi va shatunning yuqori kallagiga presslanadi. Presslangandan
so’ng bobishkadagi ariqchaga chegaralovchi halqalar o’rnatiladi. Porshen bilan shatun yig’masini
tsilindr blokiga o’rnatishdan avval, porshen halqalarini porshen ariqchasiga joylashtiriladi. Ariqcha
bilan halqa orasidagi tirqish shchup yordamida aniqlanadi. Bundan tashqari, halqa yoruglik nurini
o’tkazishi bo’yicha tekshiriladi; buning uchun halqa tsilindrning edirilmagan yuqori qismiga
joylashtiriladi va tsilindr bilan uning orasidan yoruglik nuri o’tishi aniqlanadi.
Porshen halqasining uchlari tutashgan joydagi tirqish shchup yordamida aniqlanadi. Agar u
me’yoridan kichik bolsa, halqaning tutashish joylari egovlanadi. Bu ishlarni bajargandan so’ng
halqa porshenga o’rnatiladi. O’rnatilgan halqalarning tutash joylari har tomonga aylana bo’yicha
qo’yib chiqiladi. Porshen yig’masini tsilindrga o’rnatish maxsus moslama yordamida amalga
oshiriladi.
