37
5-MAVZU. AVTOMOBIL DVIGATELIGA TXK VA Ta’mirLASh
IShLARI TEXNOLOGIYaSI
REJA
1. Krivaship-shatun (KShM) va gaz taqsimlash (GTM) mexanizmlarida uchraydigan
asosiy nosozliklar, ularning alomatlari va kelib chiqish sabablari.
2. Dvigatelni nazorat-qarov va diagnostikalash ishlari texnologiyasi.
3. KShM va GTM bo’yicha bajariladigan TXK ishlari.
4. KShM va GTM bo’yicha ta’mirlash ishlari.
1. KShM va GTM larda uchraydigan asosiy nosozliklar, ularning alomatlari va kelib
chiqish sabablari.
Ekspluatatsiya jarayonida
detallarning tabiiy eyilishi, to’satdan ishdan chiqishi
va ish qobiliyatini yo’qotishi natijasida tsilindr porshen guruhi (SPG), krivoship shatun mexanizmi
(KShM) va gaz taqsimlash mexanizmi(GTM), boshqa birikma va agregatlarda turli nosozliklar
paydo bo’ladi.
KShM ning asosiy nosozliklariga
tsilindrlar, porshen halqalari va ariqchalari, porshen
bortmasi devori va teshiklari, shatun
kallagi vtulkalari, tirsakli val bo’yinlari vkladishlarining
eyilishi va porshen halqalarining qurum bosib qolishi kiradi. Asosiy buzulishlar va ishdan
chiqishlarga esa porshen halqalarining sinishi, tsilindr yuzasining
eyilishi, porshenning tiqilib
qolishi, podshipniklarning erishi, tsilindr bloki va uning kallagida darzlar hosil bo’lishi misol bo’la
oladi.
2.KShM va GTM lar bo’yicha tekshiruv nazorat va diagnostika ishlari.
KShM nosozligining alomatlariga tsilindrdagi kompressiyaning yo’qolishi va shovqin bilan
ishlashi, gazlarning ko’p miqdorda karterga o’tib ketishi va moy quyish bo’g’izidan quyuq tutun
chiqishi misol bo’la oladi.
GTM ning asosiy nosozliklariga turtkich va uning vtulkalari,
klapan tarelkalari va
o’rindiqlari, shesternyalari, gaz taqsimlash vauining tayanch bo’yinlari va mushtchalarining
eyilishi, klapan va koromisla orasidagi tirqishning buzilishi kiradi. Ishdan chiqishlarga esa klapan
prujinalari elastikligini yo’qotishi va sinishi, gaz taqsimlash
shesternyasining sinishi, klapanlarning
kuyishi va boshqalar kiradi. Gaz taqsimlash mexanizmining shovqin bilan ishlashi nosozlik
alomatlaridan biri hisoblanadi.
Amaliyot shuni ko’rsatadiki, dvigatel bo’yicha nosozliklar va buzilishlarning asosiy qismi GTM va
KShM zimmasiga tushadi hamda bajariladigan ish hajmining yarmidan ortig’i shu nosozlik va
buzilishlarni bartaraf etishga sarflanadi. Ko’rsatilgan mexanizmlarni diagnostikalash dvigatelni
bo’laklarga ajratmay bajariladi.
Porshenning vuqori qismini jipslik bo’yicha diagnostikalash uning kompressiyasi, karterga
o’tuvchi gazlar miqdori, moyning kamayishi, kiritish
taktida havoning siyraklashuvi, tsilindrga
siqilgan havo yuborilganda uning bosimi pasayishini aniqlashdan iboratdir.
Dvigatel kompressivasini tekshirish akkumulator batareyasi tirsakli valni aylantira oladigan
chastotada tsilindrda hosil bo’ladigan bosimni aniqlashdan iborat. Tekshiruv har bir tsilindr uchun alohida-
38
alohida kompressometrlar yordamida bajariladi.
Dvigatellarning turiga qarab bu ko’rsatkich, karbyuratorli
dvigatellar uchun 0.44... 12 MPa ni, dizel dvigatellari uchun kami bilan 2
MPa ni tashkil qiladi. Kompressiya kompressometr yoki kompressograf
yordamida, chaqmoq yoki forsunka o’rnidan aniqlanadi (bu ko’rsatkich
me’yordan 30...40 % dan kam bo’lmasligi kerak).
