O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
kiberxavfsizlik asoslari fanidan
Bajardi: Muxammadjanov Sardor
Tekshirdi: Saidov Xursanoy
Mavzu. Ijtimoiy injeneriyada xujumlar tahlili.
Reja;
1. Fayl viruslarini sinflarga ajratish.
2. Ohirgi ikkitasini Vankey Doodle ham deb atashadi.
3. Kiberjinoyat
Aqliy hujum” - aytilayotgan barcha g‘oyalar bir–biriga nisbatan muhimlikda tengdir; -kiritilayotgan g‘oyalar tanqid qilinmasligi kerak;g‘oyani taqdim etayotgan paytda so‘zlovchining gapini bo‘lmaslik;so‘zlovchiga nisbatan baholovchi komponent mavjud emas; olg‘a surilgan g‘oyalar baholanmaydi va tanqid ostiga olinmaydi; ish sifatiga emas, soniga qaratiladi, g‘oyalar qancha ko‘p bo‘lsa shuncha yaxshi; istalgan g‘oyalarni mumkin qadar kengaytirish va rivojlantirishga harakat qilinadi; muammo yechimidan uzoq g‘oyalar ham qo‘llab-quvvatlanadi; barcha g‘oyalar yoki ularning asosiy mag‘zi (farazlari) qayd etish yo‘li bilan yozib olinadi; «xujum»ni o‘tkazish vaqti aniqlanadi va unga rioya qilinishi shart; beriladigan savollarga qisqacha (asoslanmagan) javoblar berish ko‘zda tutilishi kerak. «Tanishuv» - jamoa ishtirokchilarini bir-biri bilan tanishtirish, ijodiy muhitni yuzaga keltirish,talabalarning shaxsiy sifatlarini ochish, auditoriyada ishlash uchun qulay sharoitni vujudga keltirish
«Intervyu» - talabani savolni to‘g‘ri tuzish, savol bera olish, savolga to‘g‘ri davob berish, boshqalarni tinglay olish madaniyatiga o‘rgatishga qaratilgan. «Blits-so‘rov» - talabalarni harakatlar ketma-ketligini to‘g’ri tashkil etishga, mantiqiy fikrlashga, ma’lumotlarning keraklisini tanlab olishni, o‘zgalar fikrini hurmat qilish va ularga o‘z fikrini o‘tkaza olish hamda o‘z faoliyati, kunini rejalashtira olishni o‘rgatishga qaratilgan.«Bahs-munozara» - oydin bo‘lmagan fikrlarni oydinlashtirish, aniq bo‘lmagan dalillarni asoslash, shuningdek, haqiqatni to‘laqonli anglashga yordam beradi. Bashs-munozarani tashkil etish ma’lum qoidalarga asoslanishi zarur. Chunonchi, o‘zgalarning fikrini diqqat bilan tinglay olish, o‘z fikrini ilgari surishda ishonchli dalillardan foydalanish.
“Insert” – avvalgi bilimlarni faollashtirish, matn bilan ishlash jarayonida ta’lim oluvchiga o‘zining mustaqil faol kuzatish imkonini ta’minlovchi kuchli, o‘zlashtirishning vazifalarini yechish va o‘quv materialini mustahkamlash, kitob bilan ishlashning malakalarini rivojlantirish o‘qitish usulidir.«Iyerarxiya» - oddiydan murakkabga, murakkabdan oddiyga o‘tish usullarini qo‘llash orqali talabalarni mantiqiy, tanqidiy va ijodiy fikrlashga o‘rgatishga qaratilgan.«Talaba» - talabalar bilan yakkama-yakka holda ishlash o‘qituvchi va talaba o‘rtasidagi to‘siqni yo‘q qilish, hamkorlikda ishlash yo‘llarini o‘rgatishga qaratilgan. «Charxpalak» - talabalarni o‘tilgan mavzularni yod olishga, berilgan savollarga to‘g‘ri javob berishga va o‘z-o‘zini baholashga o‘rgatishga qaratilgan.
«FSMU» - talabalarni fikrni bayon etishni, fikr bayoniga sabab ko‘rsatishni, sababni asoslovchi misol ko‘rsatishni va fikrni umumlashtirishni o‘rgatishga qaratilgan.
Kompyuter viruslari. Kompyuter viruslarini sinflarga ajratishKompyuter viruslari bugungi kunda ko'pchilikning eng dolzarb muammosidir. Bu hammani tashvishga solmoqda.Virus dasturi kompyuterdagi ma'lumotlar butunligini buzishga yoki ularni o'chirishga mo'ljallangan bo'ladi. Ilk bor virus dasturlari AQShda ishlab chiqarilgan, chunki aynan bu davlatda shaxsiy kompyuterlar keng tarqalgan edi. Ilk bor ishlab chiqarilgan virus dasturlari foydalanuvchini hotirjamligini buzishga va asabiga tegishga qaratilgan edi. Lekin keyinchalik ular zarar yetkazishni o'zining maqsadi sifatida qabul qilib oldi. Hozirgi paytda butun dunyo buyicha 200000 dan ortiq virus dasturlari mavjud. Ular kompyuter viruslari bo'lib, kompyuterdagi ma'lumotlarga zarar etkazadi yoki kompyuterning ishlash samaradorligini tushirib yuboradi.
Kompyuter virusi o'zi nima? Ular ma'naviy qashshoq, hayotdan va boshqalardan alamzada dasturchilar tomonidan g’arazli maqsadlarda yozilgan dastur. Ular odatda, ko'p martalab nusxalanadi va ijrochi fayllarga "yopishib oladi". Ularning "ishga tushishi" oqibatida goh displeyda turli yot yozuvlar paydo bo'lishi, goh disqdagi yozuvlar (fayllar) ni o'chirib yuborishi mumkin.
Odatda foydalanuvchiga virus dasturlarining nomigina ma'lum bo'lishi mumkin. Masalan, Black Hole (qora teshik), Black Friday (qora juma), Friday 13 (o'n uchinchi juma), "sekin ta'sir qiluvchi virus" va hokazo. Mazkur viruslar ekranning chap burchagidan qora teshik ochishi yoki 13 sana juma kunlari ishlayotgan fayllarni yo'qotishi, bundan tashqari har 5 minutda kompyuter ishini bir necha yuz marotalab sun'iy sekinlashtirib yuborishi mumkin.
Odatda TR-viruslar deb nomlanuvchi viruslar guruhi ajoyib xossaga ega. Zararlangan dasturni ko'rish chog'ida virus dasturi tuzatilgan dastur ichiga "suqilib" kirib oladi va o'zini namoyon etmaydi. Shunga o'xshash pokistoncha viruslar (Brain Ashet) ham zararlangan kompyuterlarda o'z "faoliyatini" ayyorlarcha olib boradi. Keng tarqalgan viruslarni ikki guruhga bo'lish mumkin: -fayllar uchun (SOM, YeXE va DLL ni zararlaydi); -Boot-viruslar (disketlarni boshlang'ich yuklovchi sektorlari yoki MBR (Master Boot Record) qattiq diskning yuklovchi sohasini zararlaydi. Tarmoqqa zarar keltiruvchi alohida viruslar ham mavjud. Ular replikatorlar deb atalib, tarmoqdagi barcha yoki ba'zi abonentlarni zararlaydi. Ulardan eng "taniqlisi" Morrisa nomlisidir. 1988 yilda ushbu virus Internet tarmog'idagi 30000 ta kompyuterdan 6000 tasiga zarar keltirib, "karomat" ko'rsatgan.
|
