3 - bob. GIDROMEXANIK JARAYONLAR
■
Gidromexanik jarayonlarga quyidagilar kiradi: suyuq va gazsimon turli jinsli sistemalarni gravitastion (cho`ktirish), markazdan qochma (stentrifugalash) yoki elektr maydoni kuchlari ta’sirida qattiq zarrachalardan tozalash; bosimlar farqi ostida suyuqlik va gazlarni g`ovak to`siqlar orqali o`tkazib filtrlash; suyuqlik muhitlarida aralashtirish; mavhum qaynash va boshqalar.
3.1. Turli jinsli sistemalar klassifikastiyasi
Kamida ikkita har xil fazalardan (suyuqlik - qattiq jism, suyuqlik - gaz va h. ) tarkib topgan aralashmalar turli jinsli sistemalar deb nomlanadi. Zarrachalari o`ta mayin yanchilgan holatdagi faza dispers yoki ichki faza deb ataladi. Dispers faza zarrachalarini o`rab olgan muhit esa - dispersion yoki tashqi faza deb ataladi.
F
azalarning fizik holatiga qarab turli jinsli sistemalar quyidagi guruhlarga bo`linadi: suspenziya, emulsiya, ko`pik, chang, tutun va tumanlar (3.1-rasm).
3.1-rasm. Turli jinsli sistemalar klassifikastiyasi.
Suyuqlik va qattiq zarrachalardan tashkil topgan turli jinsli sistema suspenziya deb ataladi. Qattiq zarrachalar o`lchamiga qarab suspenziyalar shartli ravishda quyidagi turlarga bo`linadi: dag`al (>100 mkm); mayin (0,5...100 mkm); loyqa (0,1...0,5 mkm) suspenziyalar va kolloid eritmalar ( 0,1 mkm).
Biri ikkinchisida erimaydigan, dispers va dispersion fazalardan tashkil topgan aralashma sistemasi emulsiya deb nomlanadi. Dispers faza zarrachalarining o`lchami keng oralikda o`zgarishi mumkin. Odatda, emulsiya og`irlik kuchi ta’sirida qatlamlarga ajraladi. Lekin, dispers faza tomchilari 0,4...0,5 mkm dan kichik bo`lsa yoki stabilizatorlar qo`shilgan hollarda emulsiyalar turg`un bo`ladi va uzoq muddat davomida qatlamlarga ajralmaydi. Dispers faza konstentrastiyasi ortishi bilan dispers faza dispersion fazaga o`tishi va teskarisi bo`lishi mumkin. Bunday o`zaro almashinish hodisasi fazalar inversiyasi deyiladi.
Suyuqlik va unda taqsimlangan gaz pufakchalaridan tashkil topgan sistemalar ko`piklar deb ataladi. Ko`piklar o`z xossalari bo`yicha emulsiyalarga yaqin.
Gaz va unda taqsimlangan 0,3...5 mkm o`lchamli qattiq zarrachalardan tashkil topgan sistemalar tutunlar deb nomlanadi. Tutunlar bug` (yoki gaz) larning suyuq yoki qattiq holatga kondensastiyalanish jarayoni orqali o`tishda hosil bo`ladi. Undan tashqari, qattiq yoqilg`ilar yonishi natijasida ham paydo bo`ladi.
Gaz va unda taqsimlangan 3...70 mkm o`lchamli qattiq zarrachalardan tashkil topgan sistemalar changlar deb ataladi.
Ko`pincha changlar qattiq materialni maydalash, aralashtirish va ma’lum masofaga uzatish paytida hosil bo`ladi.
Dispersion gaz va o`lchami 0,3...5 mkm bo`lgan dispers suyuqlik fazalardan tashkil topgan sistemalarga tumanlar deyiladi. Tumanlar suv bug`ini sovitish jarayonida, bug`ning kondensastiyalanishi natijasida hosil bo`ladi.
Tutun, chang va tumanlar - aerozollar deb yuritiladi.
|
