Firma
|
Marka
|
Kategoriya
|
Qobiq
|
NVP
|
Ushlanish
|
AT&T
|
1010
|
3
|
non-plenum
|
0,67
|
4,98
|
AT&T
|
1041
|
4
|
non-plenum
|
0,70
|
4,76
|
AT&T
|
1061
|
5
|
non-plenum
|
0,70
|
4,76
|
AT&T
|
2010
|
3
|
plenum
|
0,70
|
4,76
|
AT&T
|
2041
|
4
|
plenum
|
0,75
|
4,44
|
AT&T
|
2061
|
5
|
plenum
|
0,75
|
4,44
|
Belden
|
1229A
|
3
|
non-plenum
|
0,69
|
4,83
|
Belden
|
1455A
|
4
|
non-plenum
|
0,72
|
4,63
|
Belden
|
1583A
|
5
|
non-plenum
|
0,72
|
•4,63
|
Belden
|
1245A2
|
3
|
plenum
|
0,69
|
4,83
|
Belden
|
1457A
|
4
|
plenum
|
0,75
|
4,44
|
Belden
|
1585A
|
5
|
plenum
|
0,75
|
4,44
|
2-jadval
Ethernet segment turi
|
Maks, uzunlig m
|
Boshlangich segment
|
Oraliq segment
|
Oxirgi segment tm
|
Metr uzunlikdagi ushlanish
|
10BASE5
|
500
|
11,8
|
55,0
|
46,5 89,8
|
169,5
|
212,8
|
0,087
|
10BASE2
|
185
|
11,8
|
30,8
|
46,5 65,5
|
169,5
|
188,5
|
0,103
|
10BASE-T
|
100
|
15,3
|
26,6
|
42,0 53,3
|
165,0
|
176,3
|
0,113
|
10BASE-FL
|
XP
|
12,3
|
212,3
|
33,5 233,5
|
156,5
|
356,5
|
0,100
|
FOIRL
|
1000
|
7,8
|
107,8
|
29,0 129,0
|
152,0
|
252,0
|
0,100
|
AUI
|
50
|
0
|
5,1
|
0 5,1
|
0
|
5,1
|
0,103
|
jadval
Segment
|
Boshlangich
|
Oraliq
|
10BASE2
|
16
|
11
|
10BASE5
|
16
|
11
|
10BASE-T
|
16
|
11
|
10BASE-FL
|
11
|
8
|
Birinchi sinfli yoki Ikkinchi sinfli bir repiterli Kondensatorlar yordamida rmoqning ikki abonentini ulash
Ikkinchi sinfli ikki repiterli Kondensatorlar yordamida ikki abonentlarni ulashda farq qilinadiki, Kondensatorlarni ulash uchun uzunligi 5 m oshmagan har doim elektor kabeli ishlatiladi. Ikkinchi sinfli Kondensatorlarni ushlab qolishi kam bo‘lgani uchun ular ikkita bo‘lishi mumkin. Model 1 ta muvofiq uch Kondensatorlardan foydalanishga aslo yo‘l qo‘yilmaydi. Konsentralorli ikki konfiguratsiyalarda kabellar ishlatilganda elektor kabelni uzunligini kamaytirish hisobiga aptotolali kabelni uzunligini oshirish mumkin. Bunda elektor kabelni uuzunligini 1 m. ga kamaytirish opatotolali kaabelni 1,19 m. ga ko‘payishiga to‘g’ri keladi. Masalan, TX kabelni 10 m. ga kamaytirib FX kabelni 11,9 m.ga ko‘paytirish mumkin va uning oxirgi uzunligi ikki Kondensatorlar bo‘lganda 128,1 m. Tashkil iladi.. tarmoqni oxirigi o‘lchamlari ham ko‘payadi (bizning misolda 1,9 m ga).
Agar ikkita optotolali kabel ishlatilsa ikkinchi kabel hisobiga birinchi kabelni kamaytirsa bo‘ladi. Birinchi kabelni 10m ga kamaytirilsa, ikkinchisi ham 10 m ga uzaytirish mumkin. Agar ikki elektor kabeli ishlatilsa, bunda birinchi ikkinchisini hisobiga ko‘paytirish man etiladi, chunki kabelda signalni so‘nish hisobiga ularning uzunligi 100 m dan oshmasligi kerak.
jadval
Kabel turi A
|
Kabel turi V
|
Konsen- trator sinfi
|
Max, A kabelini uzunligi
|
Max, V kabelini uzunligi
|
Max, tarmoq o’lchovi, m
|
TX, T4
|
TX.T4
|
I ili II
|
100
|
100
|
200
|
tx
|
FX
|
I
|
100
|
160,8
|
260,8
|
T4
|
FX
|
I
|
100
|
131
|
231
|
FX
|
FX
|
I
|
136
|
136
|
272
|
TX
|
FX
|
II
|
100
|
208,8
|
308,8
|
T4
|
FX
|
II
|
100
|
204
|
304
|
FX
|
FX
|
II
|
160
|
160
|
320
|
jadval
A
kabel turi
|
V
kabel turi
|
Max,
A kabelini uzunligi, m
|
Max,
V kabelini uzunligi, m
|
Max, tarmoq o’lchovi
|
TX,T4
|
TX,T4
|
100
|
100
|
205
|
TX
|
FX
|
100
|
116,2
|
221,2
|
T4
|
FX
|
100
|
136,3
|
241,3
|
FX
|
FX
|
114
|
114
|
233
|
Ta’kidlaymiz, II sinfli konsentrator aslida TXg’FX va T4 har xil usullari bilan Kodlash segmentlarni bir vaqtda ushlab tura olmaydi. Shuning uchun jadvaldagi pastki ikki qatorga tegishli variantlar hech qachon amaliyotda amalga oshmaydi, negadir standart ular uchun ham raqamlarni beradi.
Barcha sanab o‘tilgan holatlarda tarmoq o‘lchamlari deganda, konflik zonalarining o‘lchamlari tushuniladi. (kolliziya sohalari collision domain). Shuni hisobga olish kerakki, tarmoqga bir kommutatorni kiritilishi to‘liq tarmoq o‘lchamlarini ikki marotaba ko‘paytirishga olib keladi.
Birinchi modeliga asoslanib o‘ralgan juftlik uchun maksimal konfiguratsiyali Fast Ethernet tarmog’i misolida rasmda ko‘rsatilgan.
Bu yerda konflikt zonasining maksimal o‘lchamlari A, B va C segmentlardan yog’iladi, ya’ni: 100Q5Q100q205 m iborat, bu esa tarmoqning ishlash imkoniyatlarining shartlariga qoniqtiradi (8-jadvalninng yuqori qatori). Belgilab qo‘yaylik, D segmenti ham konflikt zonasiga kiradi. Chunki kommutator ham tarmoq paketlarining to‘liq huquqli uzatuvchi (peredatchik) bo‘ladi. Shuning uchun D segmentining uzunligi 100 m dan oshmasligi kerak, A, B va D segmentlarining yeg’indi uzunligi o‘sha 205m dan oshmasin. Ko‘rilayotgan konflikt zonasidan komutator bilan ajratilgan segmentlar uning ishlash qobiliyatiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi.
Fast Ethernet tarmog’i uchun ikkinchi model, Ethernet ga o‘xshab, tarmoqda Ikki marotaba signal yurish vaqtining yig’indisini hisoblashga asoslangan. Ethernet konfiguratsiyasini baholash uchun ishlatiladigan ikkinchi modelga qaraganda, kadrlar orasidagi interval miqdorini qisqartirish uchun hisoblashlar bu yerda keltirilmaydi. (paketlar orasidagi darchalar, IPG). Bu shunga bog’iqki, Fast Ethernet da yo‘l qo‘yiladigan repiter va Kondensatorlarning maksimal soni ham, aslida, kadrlar orasidagi intervalni yo‘l qo‘yilmaydigan qisqartirishga olib kelmaydi.
Ikkinchi modelga o‘xshab hisoblashlar uchun avval Tarmoqda maksimal ikki marotaba yuradigan yo‘lini va kompyuterlar orasidagi orasidagi maksimal repiterlar (Kondensatorlar) sonini, tandlash kerak, ya’ni eng uzun bo‘lgan yo‘l. agar bunday yo‘llar bir nechta bo‘lsa, unda hisob ularninng har qaysisi uchun olib borilishi kerak.
Bunda hisob 6-jadvalga asoslanib olib boriladi.
Tarmoq segmenti uchun to‘liq ikki marotabali yurishi vaqtini hisoblashda, jadvalning ikkinchi ustunidan olingan har bir metr uzunlikka ushlab qolinish miqdorini segment uzunligiga ko‘paytirish kerak. Agar segment imkoni boricha eng katta uzunlikga ega bo‘lsa, bunda shu segment uchun eng yuqori ushlab qolish miqdorini jadvalni uchunchi ustunidan to‘g’ridan-to‘g’ri olish mumkin. So‘ng maksimal uzunlik yo‘liga kiradigan segmentlar ushlab qolinishini yeg’ib
olish kerak va bu yig’indiga ikki abonentlarning qabul qilish uzatish uzellari uchun ushlab qolish miqdorini (jadvalning uch yuqoridagi qatorlani) va shu yo‘lga kiradigan (jadvalning uch pastki qatorlari) Barcha repiterlar (Kondensatorlar) uchun ushlab qolish miqdorlarni qo‘shish kerak. Uumiy ushlab qolish yig’indisi 512 bitli intervallardan kam bo‘lishi kerak. Bunda shuni esda tutish kerakki, IEEE 802.3 i standarti shkaflar ichidagi ulanadigan kabellar va o‘lchashda yo‘l qo‘yiladigan xatoliklar uchun, 1-4 bitli intervallar miqdorida zahira (zapas) qoldirish kerak, ya’ni 512 bitli intervallar bilan emas, balki ushlab qolish yig’indisini 508 bitli intervallar bilan solishtirish yaxshiroq. 8-jadvalda keltirilgan barcha ushlab qolishlar eng yomon holat uchun keltirilgan. Agar alohida kabellar, konsentrator va adapterlarning, vaqt tavsiflari ma’lum bo‘lsa, bunda amalda hardoim faqat ularni ishlatish yaxshiroq. Ko‘pincha bu ruxsat etiladigan tarmoq o‘lchamlariga sezilarli qo‘shimchani berishi mumkin.
jadval
Segment turi
|
Har bir metr uzunligiga ushlab
qolinishi
|
Eng yuqori ushlab qolinish
i
|
Ikki abonent TXg’FX Ikki abonent T4
Bir abonen T4 va bir TXg’FX
kategoriyali kabelda segment
kategoriyali kabelda segment
kategoriyali kabelda segment
Ekranlangan o‘ralgan juft
|
–
–
– 1.14
1.14
1.112
1.112
1.0
–
–
|
100
138
127
114 (100m) 114 (100m) 111,2 (100m) 111.2
(100m)
|
Optotolali kabel
Repiter (konsentator) 1 sinfli TXg’FX portlari bilan II sinfli repiter (konsentator)
T4 portlari bilan II sinfli
repitor (konsentrator)
|
–
|
412 (412m) 140
92
67
|
-rasmda ko‘rsatilgan, tarmoq uchun ikkinchi modeli bo‘yicha hisoblash misolida ko‘rib chiqamiz. Bu yerda ikki maksimal yo‘llar mavjud: kompyuterlar orasida (A, V va S segmentlar) va yuqoridagi kompyuter (Rasm bo‘yicha) va komutator orasidagi (A, V va D). Bu ikki yo‘l ikki 100 metrli va bitta 5 metrli segmentlarni o‘z ichiga qamrab oladi. Faraz qilamiz, barcha segmentlar 100 BASE-TX dan iborat va kategoriyasi 5 lik kabelda bajarilgan. Tarmoqning ishga loyiqligini hisoblab chiqamiz.
Ikki 100 metrli segmentlar uchun (maksimal uzunligida) jadv. 15 dan
111.2 bitli intervallar ushlab qolish miqdorini olamiz.
5 metrli segment uchun ushlab qolishni ayirib tashlaymiz, Buning uchun
111.2 (1 metrga ushlab qolish miqdori) kabel uzunligiga (5metr); 1.112.5q5.56 bitli intervallarga ko‘paytiramiz.
Jadvaldan TX ikkin abonentlar uchun ushlab qolishni – 100 bitli intervallarni olamiz.
Sinfi II ikki repiterlar uchun jadvaldan ushlab qolish miqdorini - har biri 92 bitli intervallarni olamiz.
Barcha sanad o‘tilgan ushlab qolishlarni qo‘shaamiz 111.2Q111.2Q5.56Q100Q92Q92q511.96 topamiz, bu esa 512 dan kam, demak, bu tarmoq ishlaga tayyor bo‘ladi, lekin eng yuqori miqdorlarda, umuman olganda, ishlashga tavsiya etilmaydi.
Kafolatli bo‘lishi uchun eng yaxshisi kabellar uzunligini birmuncha kamaytirish kerak, yoki kamroq ushlab qolishga ega bo‘lgan, kabellarni olish kerak. Masalan, AT&T 1061 (NVPq0.7, t3q0.477) kabeli ishlatilganda 100
metrli segmentlar uchun biz quyidagi ushlab qolish miqdorlarini olamiz: (0.477.2).100q95.4 bitli intervallar (ikki marotabali yurish vaqtini olish
uchun ikkiga ko‘paytirish kerak), 5 metrli segment uchun – 4.77 bitli intervallar. Bunda yig’indi ushlab qolish bo‘ladi:
95.4Q95.4Q4.77Q100Q92Q92q483.57,
ya’ni 512 dan, 508 dan ham ancha kam, bu esa tarmoqni to‘liq ishga loyiqligini bildiradi. 2 nchi modeldan foydalanib, eng yomon xrolat uchun hisoblangan, birinchi modelni ba’zi cheklashlardan aylanib o‘tish mumkin. Masalan, tarmoqda II sinfli ikki Kondensatorlardan ko‘proq yoki I sinfli bitta konsentratordan ko‘proq bo‘lishi mumkin konsentratrlarni ulaydigan kabel esa 5
m. Dan uzunroq bo‘lishi mumkin. rasmda II sinfli uch konsentratorli tarmoq ko‘rsatilgan, ular o‘zaro uzunligi 10 m. Dan Bo‘lgan bo‘lak kabellar bilan ulangan Kondensatorlarga 100 BASE-TX segmentlar uzunligi 50 m dan kompyuterlar ulangan. Bu holat uchun ikki marotaba vaqt yurishini hisoblab chiqamiz.
II sinfli TX portli uch konsenrtratorlardan har bittasi 92 bitli intervallar ushlab qolishni beradi. Kondensatorlarning ushlab qolishlarni yig’indisi 276 bitli intervallarga teng bo‘ladi.
Kondensatorlar orasidagi ikki ulanadigan kabellar uchun ushlab qolishi 2.1.112.10q22.24 bitli intervallarga teng bo‘ladi.
50 metrli TX ikki segmentlar uchun ushlab qolish 2.1.112.50q111.2 bitli
intervallarni tashkil qiladi.
TX ikki abonentlari uchun ushlab qolish 100 bitli intervallarga teng bo‘ladi.
Yeg’indi ushlab qolishning natijasi: 276Q22.24Q111.2Q100q509,44 bitli intervallarni tashkil qiladi.
Bu tarmoq ishlaga loyiq, ammo shuni hisobga olish kerakki, II sinfli har bir qo‘shimcha konsentrator umumiy ruxsat etilgan kabel uzunligini 92g’1.112q82.7 m miqdorga kamaytiradi. To‘rt konsentratorli tarmoqni endi ma’nosi qolmaydi, chunki kabelda ushlab qolinishga hech qanday zahira qolmaydi (to‘rt konsentrator ushlab qolishni yig’indisi 92.4q368 bitli intervallarni beradi).
I.
Endi ko‘ramiz, Fast Ethernet tarmog’ining maksimal o‘lchamlari qanday bo‘lishi mumkin. Buning uchun II sinfli bitta konsentratorli Tarmoqni va 100 BASE-FX- ikki segmentni olish kerak. Oddiy hisob shuni ko‘rsatadiki, bir xil segmentlar bo‘lganda, har birining uzunligi 160 m gacha yetishi mumkin (14- rasm), tarmoqning umumiy uzunligi esa 320 m. Bu holatda ikki marttali yurish vaqtini hisobi quyidagicha: 92Q100Q2.1.0.160q512.
Tarmoqni ishlashga loyiqligi kelib chiqadi, ammo bu oxirgi ko‘rsatkich. Tabiiyki, bu holatda faqat ikkala kabelning yig’indi uzunligi muhim. Qandaydir bir segmentni uzunligini kamaytirilsa, ishga loyiqligini yoqotmasdan huddi shu miqdorga boshqa segmentni uzunligini ko‘paytirish mumkin.
Agar rasmda keltirilgan konfiguratsiyada II sinfli konsentrator ishlatilmasa, 1-sinfli konsentrator ishlatilsa, bunda segmentlarning ruxsat etilgan yig’indi
uzunligi 320 m dan 272 m gacha qisqaradi (bu holat uchun hisob ko‘rinib turibdi). Standart tomonidan tavsiya etiladigan zahirani hisobga olsak, kabelni yig’indi uzunligi yaxshisi yana 1-4 m ga kamaytirish kerak, bu esa halqali ushlab qolishni 1-4 bitli intervalga tushirishni beradi.
Xulosani qilib ta’kidlaymiz, model 2 ni asosan tarmoqda optotolali segmentlar bo‘lganda ishlatish maqsadaga muvofiq, katta xoxish bo‘lganda ham, elektr kabelda eng katta o‘lchamli tarmoqni barpo etish ancha murakkab ish.
Xulosa
Kоmpyutеr savоdхоnligiga erishish xоzirgi kunda хar-bir sоxa vakili оldiga turgan muxim dоlzarb muammоlardan biri xisоblanadi. Bu mavzu shaхsiy kоmpyutеrdan fоydalanishni urganuvchilar uchun dastlabki nazariy va amaliy bilmlarni bеradi.
SHaхsiy kоmpьyutеrlarning tarkibi va imkоnyatlari mavzusini fоydalanuvchilar tanishib bo’lgandan sung SHK fоydalanish uchun dastlabki kadamni tashlaydilar, amaliy darslarda mavzuni mustaхkamlab kоmpьyutеrdan fоydalanishga kirishadilar. Kоmpьyutеrni ishga tayyorlash tartibini va undan to’\ri fоydalanish tartiblarini urganadilar. SHu bilan birga mavzuda kоmpьyutеr rivоjlanish tariхi хakidagi bilimlarini mustaхkamlaydilar. Katta kоmpyutеrlar sinifi, kichik kоmpьyutеrlar sinifi bilan tanishadilar. Mavzuda shaхsiy kоmpьyutеrning tarkibi va ularga ulanuvchi kushimcha qurilmalar хakida еtarlicha nazariy malumоtlar kеltirilagan. Kоmpyutеrlararо maъlumоtlar almashinuvi taъminlangan xоzirgi kunda uning imkоnyatlari yanada kеngaytiradi. Uz urnida shu mavzuni urganishga bo’lgan istak fоydalanuvchi tоmоnidan оrtadi.
Mavzuda nazоarat savоllari, tеst savоllari va tayanch ibоralar kеltirilgan bulib, uz navbatida bular mavzuni mustaхkamlashga хizmat qiladi.
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.M.M. Musaev, A.A. Qaxxorov, M.M. Karimov, “KOMPYUTER TARMOQLARINI YIG’ISH”, Toshket – «Aloqachi» - 2013 y.
Aripov M. Internet va elektron pochta asoslari. -T.: 2000 y.
Rahmonqulova S. Internetda ishlash asoslari. – T.: 2001.
G’ulomov S.S., Shermuhamedov A.T., Begalov B.A. Iqtisodiy informatika. DarslikG’Akademik S.S. G’ulomovning umumiy tahriri ostida. -T.: O’zbekiston, 1999. -528 b.
G’ulomov S.S. va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari: Oliy o’quv yurti talabalari uchun darslik. G’Akademik S.S. G’ulomovning umumiy tahriri ostida. -T.: «Sharq», 2000. -529
Internet saytlari
1.www.ziyonet.uz – O’zbekistonda yagona axborot ta’lim tarmog’i 2.WWW.ref.uz-Referatlar to’plam
3.www.search.re.uz - O’zbekistonning axborotlarni izlab topish tizimi. 4.www.ictcouncil.gov.uz-Kompyuterlashtirishni rivojlantirish bo’yicha Vazirlar
Mahkamasi muvaffiqlashtiruvchi Kengashining sayti.
|
