|
Kirish. Hozirgi kun va kelajak taraqqiyoti O`zbekistonda. Asosiy qism
|
| bet | 7/12 | | Sana | 24.07.2024 | | Hajmi | 158,54 Kb. | | #268469 |
Bog'liq Mashinali o‘qitish uchun kerakli instrumental vositalarOperatorlar va ifodalar
Dasturdagi ko'p amallar (mantiqiy qatorlar) ifodalardan tashkil topgan. Bunga oddiy misol: 2 + 3. Ifodani operatorlar va operandlarga ajratish mumkin. Operator – bu biror amalni bajaruvchi va simvol yordamida yoki zaxiraga olingan so'zlar yordamida ifodalanadigan funksional. Operatorlar qiymatlar ustida biror amalni bajaradi va bu qiymatlar operandlar deyiladi. Bizning xolatda 2 va 3 – bu
operandlar.
|
Operator
|
Nomlanishi
|
Ta'rifi
| |
+
|
Qo'shish
|
Ikkita ob'yektning
yig'indisini hisoblaydi
| |
–
|
Ayirish
|
Ikkata sonning farqini beradi. Agar birinchi operand mavjud bo'lmasa,
uning qiymati 0 ga teng deb
olib ketiladi.
| |
*
|
Ko'paytirish
|
Ikkita son ko'paytmasini
beradi yoki satrni ko'rsatilgan miqdorda
takrorlangan yangi satrni
qaytaradi.
| |
**
|
Darajaga ko'tarish
|
x sonini y darajaga
ko'tarilganda hosil bo`lgan qiymatni qaytaradi
| |
/
|
Bo'lish
|
'x' ni 'y' ga bo'lganda
hosil bo'lgan bo'linmani
qaytaradi.
| |
//
|
Qoldiqsiz bo'lish
|
Bo'lishdan hosil bo'lgan
bo'linmaning qoldiqsiz
butun qismini qaytaradi.
| |
%
|
Qoldiqlik bo'lish
|
Bo'lishdan hosil bo'lgan
qoldiqni qaytaradi.
|
<<
|
Chapga surish
|
Bit sonni chapga
ko'rsatilgan miqdorda
suradi.
|
|
>>
|
O'ngga surish
|
Bit sonni o'ngga
ko'rsatilgan miqdorda
suradi.
| |
&
|
'Va' bit operatori
(Побитовое И)
|
Sonlar ustida 'va' bit
operatsiyasini bajaradi.
| |
|
|
'Yoki' bit operatori
(Побитовое ИЛИ)
|
Sonlar ustida 'yoki' bit
operatsiyasini bajaradi.
| |
^
|
'shartlik yoki' bit
operatori
(Побитовое
ИСКЛЮЧИТЕЛЬНО
ИЛИ)
|
Sonlar ustida 'shartlik yoki'
bit operatsiyasini bajaradi.
| |
~
|
'Emas' bit operatori
Побитовое НЕ
|
'Emas' bit operatsiyasi x
soni uchun - (x+1) ga to'g'ri
keladi.
|
<
|
Kichik
|
X qiymat y qiymatdan kichikligini aniqlaydi. Hamma qiyoslash operatorlari True yoki False
qaytaradi. Bu so'zlardagi
katta xarflarga e'tibor bering.
| |
>
|
Katta
|
X qiymat y qiymatdan
katta ekanligini aniqlaydi.
|
<=
|
Kichik yoki teng
|
x qiymat y qiymatdan
kichik yoki teng ekanligini
aniqlaydi.
| |
>=
|
Katta yoki teng
|
x qiymat y qiymatdan
katta yoki teng ekanligini
anqlaydi.
|
|
==
|
Teng
|
Ob'yektlarning tengligini
tekshiradi
| |
!=
|
Teng emas
|
Ob'yektlar teng emasligi
to'g'riligini tekshiradi.
| |
Not
|
Mantiqiy 'emas'
(Логическое НЕ)
|
Agar x True bo'lsa, operator False qaytaradi. Agar x False bo'lsa operator
True qaytaradi.
| |
And
|
Mantiqiy 'va'
(Логическое И)
|
x and y ifoda False qaytaradi agar x False bo'lsa. Aks holda y ning qiymatini qaytaradi.
|
|
Or
|
Mantiqiy 'yoki'
|
x or y agar x True ga teng
bo'lsa True qaytaradi aks xolda y ning qiymatini
qaytaradi.
|
If- shart operatori.
If operatori shartni tekshirish uchun ishlatiladi. Pythonda shart operatorini bir necha xil ko`rinishi mavjud:
1. if (mantiqiy ifoda):- shart operatorining bu ko`rinishi mantiqiy ifoda rost
bo`lgan holda qandaydir kod bajarilishi uchun ishlatiladi.
2. if (mantiqiy ifoda):…else-shart operatorining bu ko`rinishida mantiqiy ifoda
rost bo`lsa, birinchi ifodalar bloki bajariladi(bu blok “if-blok” deb nomlanadi), aks
holda keyingi ifodalar bloki bajariladi(bu blok “else-blok” deb nomlanadi).
3. if (mantiqiy ifoda):…elif(mantiqiy ifoda):…else- shart operatorining bu
ko`rinishida oldingi shart yolg`on bo`lganda keyingi shart tekshiriladi. Bu ifoda
o`zida ikkita bir-biriga bog`liq bo`lgan if else-if else ifodani bir ifodada if elif else
saqlaydi. Bu dasturni o`qishni osonlashtiradi.
If operatoriga misol:
For operatori
Python dasturlash tilida for operatori C va Paskal dasturlash tillarida
qo`llanishidan farq qiladi. Python da for operatori biroz murakkabroq, lekin while
sikliga qaraganda ancha tezroq bajariladi. For…in operatori obyektlar ketmaketligida iteratsiyani amalga oshiradi, ya’ni bu sikl har qanday iteratsiya qilinadigan obyekt bo`ylab o`tadi(satr yoki ro`yxat bo`ylab) va har bir o`tish vaqtida sikl tanasini bajaradi.
For operatoriga misol:
Break operatori
Break operatori agar siklning bajarilish sharti hali False qiymat olmagan bo'lsa ham yoki ketma-ketlik elementlari hali tugamagan bo'lsa ham siklni to'xtatish, ya'ni buyruqlar bajarilishini to'xtatish uchun xizmat qiladi. Shuni aytib o'tish kerakki, for yoki while sikllarini break operatori bilan to'xtatilsa, ularga tegishli bo'lgan else bloki bajarilmaydi.
Misol:
Natija:
Continue operatori
Continue operatori joriy blokdagi o'zidan keyingi qolgan barcha buyruqlarni bajarmay siklning keyingi iteratsiyasidan davom ettirish uchun ishlatiladi.
Misol:
Natija:
Funsiya, fayllar bilan ishlash, sanoq sistemasi va son.
Funksiyani aniqlash. Def kalit so`zi funksiyani aniqlashni taqdim etadi. Def so`zidan so`ng funksiya nomi va qavs ichida formal parametrlar ro`yxati
ko`rsatiladi. Funksiya tanasini hosil qiluvchi instruksiyalar keyingi qatordan boshlab bo`sh joy(отступь) bilan yoziladi. Misol sifatida Fibonachi sonlar ro`yxatini chiqaradigan funksiyani yaratishimiz mumkin:
Natija:
Python dasturiga kiritilgan funksiyalar. Tiplarni o`zgartiruvchi funksiyalar.
bool(x)- rostlikka tekshirishni standart usulidan foydalanuvchi bool tipiga
o`zgartirish. Agar x yolg`on bo`lsa yoki tushirib qoldirilgan bo`lsa, False qiymatini
qaytaradi, aksincha esa True qaytaradi.
|
| |
