Mol-mulk solig‘i
Yuridik va jismoniy shaxslar uchun mol-mulk solig‘ini hisoblash va to‘lash tartibi, shuningdek, yuridik shaxslar uchun bazaviy soliq stavkasi 2 foiz miqdorida saqlanib qolindi.
Soliq kodeksining 415-moddasi to‘rtinchi qismida nazarda tutilgan ob’ektlarga nisbatan pasaytirilgan soliq stavkasini 0,2 dan 0,4 foizga oshirish yo‘li bilan yuridik shaxslar uchun pasaytirilgan soliq stavkasini bosqichma-bosqich bazaviy stavkaga yetkazish davom ettirilmoqda.
Jismoniy shaxslar uchun 2020 yilda amal qiladgan soliq stavkalari 1,15 baravarga indekslanadi. Buning sababi shundaki, jismoniy shaxslar uchun ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni amalga oshiruvchi organlar tomonidan belgilanadigan soliq solinadigan ob’ektlarning kadastr qiymatining (soliq bazasi) kattaligi 2018 yilda saqlanib qoladi.
Shu bilan birga, 2021 yilda jismoniy shaxslar uchun 2018 yilda aniqlangan kadastr qiymati asosida hisoblangan soliq miqdori 2020 yil uchun hisoblangan soliq miqdoridan 30 foizdan oshmasligi kerak.
Soliq imtiyozi sayyohlik zonalarida joylashgan sanatoriy-kurort muassasalarining bir qismida bekor qilinadi.
Shu bilan birga, Qoraqalpog‘istonning Jo‘qorg‘i Kengesi va xalq deputatlari viloyat Kengashlariga turistik zonalarda joylashgan alohida sanatoriya muassasalari egallab olgan yer uchastkalariga nisbatan soliq stavkasini kamaytirish yoki mol-mulk solig‘idan ozod qilish huquqi berildi.
Jismoniy shaxslarning mol-mulk solig‘i bo‘yicha soliq solish ob’ektiga ko‘p qavatli uy bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan avtoturargoh kiradi. Ushbu mol-mulk soliq bazasiga 0,23% soliq stavkasi bo‘yicha soliq solinadi.
Foto: Davlat soliq qo‘mitasi
Yer solig‘i
Yuridik va jismoniy shaxslardan yer solig‘ini hisoblash va to‘lash tartibi, shuningdek, qishloq xo‘jaligi yerlari uchun belgilangan soliq stavkasi qishloq xo‘jaligi yerlarining standart qiymatiga nisbatan 0,95 foiz miqdorida saqlanib qolindi.
Meva-sabzavotchilik qishloq xo‘jaligi korxonalari uchun meva-sabzavot mahsulotlari egallagan yerlar bo‘yicha, shuningdek, dehqon xo‘jaliklarining sug‘oriladigan va sug‘orilmaydigan qishloq xo‘jaligi yerlari uchun qishloq xo‘jaligi yerlarining normativ qiymatidan kelib chiqqan holda yer solig‘i to‘lash tartibi joriy etiladi.
Dehqon xo‘jaligi uchun berilgan qishloq xo‘jaligi yerlariga soliqni hisoblash soliq solish ob’ekti bo‘lmagan qishloq xo‘jaligi yer uchastkalarini chiqarib tashlagan qishloq xo‘jaligi yerlarining standart qiymatini belgilaydigan organ ma’lumotlari asosida yer uchastkasi joylashgan joyda soliq organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Jismoniy shaxslarga yakka tartibdagi uy-joy qurish va turar joy binosini obodonlashtirish uchun beriladigan uy-joy mulkdorlari yer uchastkalari yakka tartibdagi uy-joy qurilishi uchun ajratilgan yer uchastkalari uchun belgilangan soliq stavkasiga qo‘llanadi.
Soliq kodeksida yuridik va jismoniy shaxslar uchun qishloq xo‘jaligiga tegishli bo‘lmagan yerlar uchun soliqlarning asosiy stavkalarini (mutlaq ma’noda) mamlakat hududlari sharoitidan kelib chiqib belgilanadi.
Qishloq xo‘jaligi bo‘lmagan yerlar uchun soliq stavkalarining o‘ziga xos miqdori quyidagi tartibda belgilanadi:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi va viloyatlar xalq deputlari Kengashlari 0,5 dan 2,0 gacha bo‘lgan kamayturuvchi va oshiruvchi koeffitsiyentlarni qo‘llagan holda, belgilangan bazaviy soliq stavkalari asosida tuman va shaharlar kesimida ularning iqtisodiy rivojlanishiga qarab, soliq stavkalarini belgilaydi;
tumanlar va shaharlar xalh deputatlari Kengashlari belgilangan soliq stavkalariga Toshkent shahri uchun esa — belgilangan bazaviy soliq stavkalariga 0,7 dan 3,0 gacha bo‘lgan kamayturuvchi va oshiruvchi koeffitsiyentlarni ularning hudularida joylashgan daha, massiv, mahalla, ko‘cha kesimida kiritadi.
Shu bilan birga, tumanlar va shaharlar Kengashlari yakka tartibdagi yer uchastkalariga nisbatan 3 baravargacha oshirilgan yer solig‘i stavkalarini, shuningdek, sayyohlik zonalarida joylashgan maydoni 1 gektardan ortiq jismoniy shaxslardan foydalanishda yer uchastkalarini belgilash huquqiga ega.
Yuridik shaxslar 2021 yil uchun qishloq xo‘jaligiga tegishli bo‘lmagan yerlar bo‘yicha soliq hisobotlarini soliq idoralariga 2021 yilning 10 yanvarigacha taqdim etishlari lozim.
2021 yilda jismoniy shaxslardan olinadigan soliq miqdori (yakka tartibdagi tadbirkorlar bundan mustasno) 2020 yilda hisoblangan soliq summasidan 30 foizdan oshmasligi kerak.
2020 yilgi davlat byudjeti to‘g‘risidagi qonunda nazarda tutilgan soliq stavkalarini qo‘llash bilan bog‘liq ayrim normalar ham Soliq kodeksiga o‘tkaziladi.
Soliq kodeksining 429-moddasida nazarda tutilgan, ilgari soliq imtiyozlari berilgan alohida ob’ektlar egallagan yer uchastkalariga nisbatan soliq stavkasining kamaytiruvchi soliq koeffitsiyenti 0,1 dan 0,25 ga oshiriladi.
Barcha turdagi chiqindilarni saqlash va ularni yo‘q qilish uchun ajratilgan yer uchastkalari yuridik shaxslardan olinadigan yer solig‘i bo‘yicha soliq solish ob’ektidan chiqarib tashlanadi.
Quyidagi yerlarning egallagan qismida yuridik shaxslar uchun soliq imtiyozlari bekor qilinadi.
sayyohlik zonalarida joylashgan kurort muassasalari;
onalarning dam olish va sog‘lomlashtirish joylari, dam olish uylari.
Shu bilan birga, Jo‘qorg‘i Kenges va hududiy kengashlarga turistik zonalarda joylashgan alohida sanatoriy-kurort ob’ektlari egallab olgan yer uchastkalariga nisbatan soliqning kamaytirilgan stavkasini belgilash yoki yer solig‘idan ozod qilish huquqi berildi.
Suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish uchun soliq imtiyozlari suvni tejaydigan texnologiyalarning boshqa turlarini o‘z ichiga olgan holda kengaytirilmoqda. 2021 yilning 1 yanvarigacha soliq imtiyozidan faqat tomchilatib sug‘orish tizimidan foydalangan soliq to‘lovchilar foydalanishi mumkin edi.
2021 yilning 1 yanvaridan boshlab suvni tejaydigan sug‘orish texnologiyalari joriy qilingan oy (suv purkagich, diskret va boshqa (shu jumladan tomchilatib yuborish)) joriy qilingan yer ham soliqdan besh yilgacha ozod qilinadi.
Suvni tejaydigan sug‘orish texnologiyalari tizimi joriy qilingan oy boshidan boshlab besh yil ichida foydalanishga yaroqsiz yoki demontaj qilingan taqdirda, soliq imtiyozlari soliq imtiyozlari qo‘llaniladigan butun davr uchun soliq majburiyatlari tiklanishi bilan bekor qilinadi.
Baliqlarni ko‘paytirish (yetishtirish) uchun samarasiz foydalaniladigan sun’iy suv havzalari egallagan yerlarga nisbatan yuqori soliq stavkalarini belgilash va yer solig‘i bo‘yicha soliq imtiyozlarini bekor qilish choralari qo‘llaniladi.
Foto: Davlat soliq qo‘mitasi
XULOSA.
Soliqlaming ta'siri investitsiyalar tarkibida ham yaqqol seziladi. Turli ko'rinishdagi aktivlar uchun joriy etilgan har xil soliq tartiblari investitsiya imkoniyatlari va sarmoyadorlarning portfeli tarkibida sezilib qoladi. Soliq tizimidagi kamchilik va nuqsonlar iqtisodiy o'sish sur'atlarining pasayib ketishiga olib kelishi mumkin, bu hoi pirovard natijada davlat byudjeti daromadlarining o'zgarishiga ham ta'sir etmay qolmaydi. Soliq solishning oddiylik va xolislik tamoyili. Bu tamoyil soliq solish bazasini aniqlashda, soliqlarni hisoblab chiqishda oddiylik bo'lishini, taqdim etiladigan hisobotlarning mazmunini soddalashtirishni, shuningdek, soliqlaming eng muhim turlari bo'yicha yagona stavkalar belgilashni, beriladigan imtiyozlarni iloji boricha kamaytirishni ko'zda tutadi. Bu o'rinda nazarda tutilayotgan narsa shuki, soliqlaming rag'batlantirish funktsiyasi doirasida beriladigan imtiyozlar yakka tartibdagi xususiyatga ega bo'lmasligi, balki niuayyan faoliyat turlarini rag'batlantirishga, soliq 47 to'lovchilarning mulkchilik shakli va qaysi idoraga mansubligidan qat'iy nazar, ma'lum turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishni ko'paytirishga qaratilmog'i lozim. Soliq imtiyozlarining haddan tashqari ko'pligi qonunlarni murakkablashtirib yuboradi, tushunishni qiyinlashtiradi hamda turlicha talqin qilinishiga olib keladi, bu hoi pirovard natijada soliq to'lovchilarning soliqlarga nisbatan munosabatlariga salbiy ta'sir qiladi. Shu bilan birga aniq qilib belgilangan imtiyozlar soliq yukini boshqa soliq to'lovchilar zimmasiga o'tkazib, ijtimoiy adolatsizlik ro'y berishiga olib keladi. Soliq solishning boshqarishga qulaylik tamoyili. Samarali soliq tizimiga qo'yiladigan muhim talablardan biri boshqaruvga qulay bo'lishidir. Soliqlarni undirib olishda samaradorlikka erishish ko'p hollarda soliqlarning soliq to'lovchilarga yaxshi tushunarli bo'lishiga bog'liq. Ayrim mamlakatlarda soliq solishning nihoyatda murakkab tartibi amal qiladi, aytaylik shkala va stavkalar turi, soliqlar tarkibi, ularni to'lash qoidalari va tartiblari haddan tashqari ko'p bo'ladi. Buning ustiga ular soliq tushumlarining ko'payishiga hech qanday yordam bermaydi hamda soliqlarning rag'batlantiruvchi funktsiyasi bajarilishida rol o'ynamaydi. Soliq solishning soliqlarni yig'ish jarayonini imkon qadar arzonlashtirish tamoyili. Ushbu tamoyil davlat va soliq to'lovchilar tomonidan soliqlarni yig'ish uchun ketadigan xarajatlarni mumkin qadar kamaytirishni ko'zda tutadi. Buning uchun respublikamizda soliq solish tartibini takomillashtirish bilan bir qatorda soliqlarni maqbullashtirish, kompyuter texnologiyalari, soliq axborotlarining to'g'riligini bevosita nazorat qilish usullarini qo'llanishi orqali soliq to'lovchilarning xarajatlarini kamaytirish maqsadida davlat hisobidan saqlanadigan servis-markazlar, soliq solish masalalari xususida soliq organlari tomonidan bepul maslahatxonalar tashkil etilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. O'zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi. — Т.: O'zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to'plami, 2018, 2020.
2. «Tadbirkorlik to'g'risida»gi O'zbekiston Respublikasi qonuni. T.;0'zbekiston, 1991.
3. «Kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag'batlantirish to'g'risida»gi O'bekiston Respublikasi qonuni. T.;0'zbekiston,1995.
4 .2020-yil uchun O'zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti to'g'risidagi qonuni O'RQ-589-sonli 2019-yil 9-dekabr.
5. O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida. - T.:2017-yil 7-fevral; PF-4947- sonli Farmoni.
6.2017-2021-yillarda O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasini "Faol tadbirkorlik, innovatsion g'oyalar va texnologiyalarni qo'llab-quvvatlash yili"da amalga oshirishga oid davlat dasturi to'g'risida. - T.:2018-yil 22-yanvar', PF-5308-sonli Farmoni.
7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasining soliq siyosatini takomillashtirish konsepsiyasi" to'g'risidagi Farmoni. - 2018-yil 29-iyun.
8. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasining 2019 hamda 2020-yillardagi asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlari prognozi va Davlat byudjeti parametrlari to'g'risida"gi 2018-yil 24-dekabrdagi PQ-4086-sonli qarori.
|
