Kislorod. Kislorod – oddiy modda

KISLOROD. KISLOROD – ODDIY MODDA

@dars_ishlanma_yangi

Reja:

• Kislorod
• Kislorod – oddiy modda
• Sanoatda kislorod
• Fizik xossalari

Kislorodning nomi Lavuazye taklifi bilan lotincha «oxygenium – kislota yaratuvchi» so‘zidan olingan va shu so‘zning birinchi harfi O uning kimyoviy belgisi qilib olingan.

Kislorodning Davriy sistemadagi o‘rni 8, nisbiy atom massasi 15,9994»16 ga teng.

Kislorod erkin holda atmosfera havosida bog‘langan, ya’ni birikma holida suv, minerallar, tog‘ jinslari va o‘simlik hamda hayvon organizmlarini tashkil qiluvchi barcha moddalar tarkibida uchraydi.

Yer qobig‘ining 47% og‘irlik qismini kislorod tashkil etadi. Molekular kislorod havoda 20,94% hajmiy ulushni egallaydi. Suvning tarkibida bog‘langan kislorod 89% og‘irlik qismini tashkil etadi.

Kislorodning kimyoviy belgisi – O.

Sanoatda kislorod suvni elektroliz qilish orqali yoki suyuq havodan olinadi.

Kislorod shiddatli ravishda ajralib chiqa boshlaydi va reaksiyadan so‘ng idishda suv va qora kukun (MnO2) sarflanmasdan qoladi.

Idish tubidagi kukunni filtrlab quritsak, uning dastlabki massasi va xossalari o‘zgarmasdan qolganligini kuzatish mumkin.

Kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiradigan va bu jarayonda o‘zgarmasdan, sarflanmay qoladigan moddalar katalizatorlar deyiladi.

Fizik xossalari. Kislorod molekulasi ikki atomdan iborat bo‘lib, oddiy modda sifatida O2 formula bilan ifodalanadi.

Ozonni toza kisloroddan olish mumkinligi hamda faqat kislorod atomlaridan tashkil topganligi uni kislorodning allotropik shakl o‘zgarishi ekanligini tasdiqlaydi: 3O2 = 2O3 – 289 kJ.

Stratosferada 2–4,5 mmli ozon qatlami bo‘lib, u Yerni Quyoshning halokatli radiatsiyasidan (zararli nurlaridan) himoya qiladi.

Ozon – moviyrang, xarakterli hidga ega, suvda kisloroddan yaxshiroq eriydigan gaz (0°C da 1 l suvda 490 ml ozon eriydi).