1.2. JavaScript skriptlash tili va Node JS haqida umumiy tushuncha JavaScript - bu veb-sahifalarni interaktiv qilishga imkon beradigan, mijoz
tomonidan ham, server tomonidan ham qo‘llaniladigan matnga asoslangan
dasturlash tili. HTML va CSS veb-sahifalarga tuzilish va uslub beradigan tillar
bo‘lsa, JavaScript veb-sahifalarga foydalanuvchini jalb qiladigan interaktiv
elementlarni beradi. Siz har kuni ishlatishingiz mumkin bo‘lgan JavaScript-ning
39
oddiy misollari qatoriga Amazon-dagi qidiruv maydonchasi, The New York
Times-ga joylashtirilgan yangiliklarni qayta ko‘rib chiqish videosi yoki Twitter-
dagi yangilanishlar kiradi.
JavaScript-ni qo‘shish veb-sahifani statik sahifadan interaktiv sahifaga
o‘tkazish orqali foydalanuvchi taassurotlarini yaxshilaydi. JavaScript veb-
sahifalarga dinamik hususiyat beradi, xatti-harakatlarni va animatsiyalarni
qo‘shadi.
JavaScript asosan veb-ilovalar va veb-brauzerlar uchun ishlatiladi. Ammo
JavaScript-ni Internetdan tashqari dasturiy ta'minot, serverlar va o‘rnatilgan
apparat boshqaruvida ham ishlatishadi.
Dasturchilar veb va mobil ilovalarni ishlab chiqish va qurish uchun turli xil
JavaScript frameworklarini ishlatishlari mumkin. JavaScript frameworklari - bu
JavaScript kodlari kutubxonalarining to‘plamlari bo‘lib, ular dasturchilarga odatiy
dasturlash funktsiyalari va vazifalari uchun oldindan yozilgan kodlarni taqdim
etadi - bu veb saytlarni yoki veb ilovalarni oson va tez yaratish uchun imkon
beradi.
Ommabop JavaScript-ning oldingi frameworklariga React, React Native,
Angular, Vue va boshqalar kiradi. Ko‘pgina kompaniyalar Google Chrome-ning
JavaScript V8 engine ni ustiga C++ dasturlash tili yordamida qurilgan JavaScript
40
ishlash muhiti bo‘lgan Node.js-dan foydalanadilar. Bunga Paypal, LinkedIn,
Netflix va Uber kabi bir nechta mashhur misollar keltirish mumkin!
Veb-saytlar va ilovalardan tashqari, ishlab chiquvchilar JavaScript-dan oddiy
veb-serverlarni yaratish va Node js - dan foydalangan holda infratuzilmani
rivojlantirish uchun ham foydalanishlari mumkin.
Node js - bu veb-brauzerdan tashqarida JavaScript-kodni bajaradigan ochiq
manba (open source), barcha platformalarda ishlaydigan, server tomon,
JavaScriptni ishlatish muhiti. Node js dasturchilar JavaScript-ni buyruq satri
vositalarini yozish uchun va server tomonida skriptlarni yaratish uchun - server
tomonidan ishlaydigan skriptlarni sahifaning foydalanuvchi veb-brauzeriga
yuborilishidan oldin dinamik veb-sahifalar tarkibini yaratish uchun ishlatishga
imkon beradi. Binobarin, Node.js server va mijoz tomonidagi skriptlar uchun turli
xil tillarni emas, balki veb-dasturlarni bitta dasturlash tili atrofida birlashtirgan
"hamma joyda JavaScript" paradigmasini ifodalaydi.
.js JavaScript kodi uchun fayl nomining standart kengaytmasi bo‘lsa ham,
"Node.js" nomi ushbu kontekstda ma'lum bir faylga ishora qilmaydi va shunchaki
mahsulot nomidir. Node.js hodisalarga asoslangan arxitekturaga ega bo‘lib, u
41
asenxron I / O ishlashga qodir. Ushbu dizayn tanlovlari ko‘plab kirish / chiqish
operatsiyalari bo‘lgan veb-ilovalar, shuningdek, real vaqtga asoslangan veb-
ilovalar (masalan, real vaqtda aloqa dasturlari va brauzer o‘yinlari) uchun
o‘tkazuvchanlik va o‘lchovni optimallashtirishga qaratilgan.
