1.3. NoSQL (norelyatsion) ma’lumotlar bazasini boshqarish va MongoDB haqida Odamlar "NoSQL ma'lumotlar bazasi" atamasidan foydalanganda, ular
odatda har qanday aloqasiz ma'lumotlar bazasiga murojaat qilishni tushunadilar.
Ba'zilar uchun "NoSQL" atamasi "SQL bo‘lmagan" degan ma'noni anglatadi,
boshqalari uchun esa "nafaqat SQL" degan ma'noni anglatadi. Qanday bo‘lmasin,
ko‘pchilik NoSQL ma'lumotlar bazalari ma'lumotlarning relyatsion jadvallardan
boshqa formatda saqlanadigan ma'lumotlar bazalari ekanligiga qo‘shiladilar.
Keng tarqalgan noto‘g‘ri tushuncha shundaki, NoSQL ma'lumotlar bazalari
yoki aloqasiz ma'lumotlar bazalari munosabatlar ma'lumotlarini yaxshi
saqlamaydilar.
NoSQL
ma'lumotlar
bazalari
munosabatlar
to‘g‘risidagi
ma'lumotlarni saqlashi mumkin - ular faqatgina ma'lumotlar bazalaridan boshqacha
tarzda saqlanadi. Aslida, SQL ma'lumotlar bazalari bilan taqqoslaganda, ko‘pchilik
NoSQL ma'lumotlar bazalarida modellashtirish munosabatlari ma'lumotlarini SQL
ma'lumotlar bazalariga qaraganda osonroq deb bilishadi, chunki tegishli
ma'lumotlarni jadvallar o‘rtasida bo‘lish shart emas.
Ma'lumotlarning NoSQL modellari ma'lumotlar tuzilmasi ichida tegishli
ma'lumotlarni joylashtirishga imkon beradi.
NoSQL ma'lumotlar bazalari 2000 yil oxirida paydo bo‘ldi, chunki saqlash
narxi keskin pasayib ketdi. Ma'lumotlarning takrorlanishini kamaytirish uchun
murakkab, boshqarilishi qiyin bo‘lgan ma'lumotlar modelini yaratish zarur bo‘lgan
vaqtlar o‘tib ketdi. Dasturchilar (saqlash o‘rniga) dasturiy ta'minotni ishlab
chiqishning asosiy xarajatlariga aylanmoqda, shuning uchun ishlab chiqaruvchilar
tomonidan NoSQL ma'lumotlar bazalari samaradorlik uchun optimallashtirilgan.
42
Hozirgi kundagi eng mashhur NoSQL ma’lumotlar bazasi bu MongoDB hisonlanadi. MongoDB - xujjatlarga asoslangan platformalararo ma'lumotlar bazasi
dasturi. Ma'lumotlar bazasi NoSQL dasturi sifatida tasniflangan MongoDB JSON-
ga o‘xshash hujjatlarni ixtiyoriy sxemalar bilan ishlatadi. MongoDB MongoDB
Inc. tomonidan ishlab chiqilgan va Server Side Public License (SSPL) ostida
litsenziyalangan.
MongoDB tranzaksiya do‘konlari uchun juda yaxshi, bu tizimdan tezkorlik
talab etilganda yoki kelajakda o‘zgarishlar ko‘p bo‘lsa foydalanish maqsadga
muvofiq. MongoDB ma'lumotlar tarkibi vaqt o‘tishi bilan rivojlanib borishi bilan
juda yaxshi, chunki uning sxemasiz operatsiyalari ma'lumotlarni tezda yangilashga
imkon beradi.
MongoDB-ni o‘rnatish va sozlash juda oson. MongoDB-ning asosiy
xususiyati shundaki, u sxemasiz ma'lumotlar bazasi. Endi sxema migratsiyasi yo‘q.
MongoDB sxemasiz bo‘lgani uchun sizning kodingiz sizning sxemangizni
belgilaydi. Ma'lumotlarning hujjatlarga asoslangan modelini yaratish qobiliyati
MongoDB-ning eng jozibali afzalliklaridan biridir. Ma'lumotlarni BSON (Binary
JSON), ruby hashes va hk shaklida saqlash usuli massivlarni va boshqa hujjatlarni
saqlash qobiliyatiga ega bo‘lgan holda ma'lumotlarni juda boy saqlashga yordam
beradi. MongoDB tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan hujjat so‘rovi tili dinamik
43
so‘rovlarni
qo‘llab-quvvatlashda
muhim
rol
o‘ynaydi.
MongoDB-dagi
ma'lumotlarning tuzilishi (BSON formati - kalit qiymat juftligi) usuli tufayli
kompleks joinlar talab qilinmaydi.
