844
www.
kokanduni.uz
IMKONIYATI CHEKLANGAN BOLALARNI INKLYUZIV TA’LIMGA JALB ET
ISH
Matmusaeva Nigora Usmonalievna
Qo’qon Universiteti
Maxsus sirtqi talabasi,
Raximova Xurshidaxon Sadikovna
Qo’qon Universiteti Ta’lim kafedrasi d
otsenti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada imkoniyati cheklangan bolalarni inklyuziv ta’limga jalb
etish yo’llari. Inklyuziv ta’limning mazmun, mohiyati hamda integratsiyalashgan ta’limga
imko
niyati cheklangan bolalarni yo’naltirish bo’yicha ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar:
integratsiya, yashash huquqi
,
korreksion sharoit, imkoniyati cheklangan,
nuqson, kompleks, pedagogik-psixologik, inklyuziv
ta’lim
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, sayyoramiz aholisining 15
foizi
(bir milliarddan ortiqroq inson) nogirolikning u yoki bu turidan aziyat chekadi. 60 yoshdan
oshganlarning 46 foizini nogir
onligi bo‘lgan shaxslar tashkil qilad
i. Yer yuzidagi nogironligi
bor insonlarning 10 foizi esa bolalardir. Ularning hayot tarzini yaxshilashga dunyo miqyosida
e’tibor qaratish maqsadida BMT tomonidan 1983
-
1992 yillar Xalqaro nogironlar o‘n
yilligi
deb belg
ilangan edi. Mazkur o‘n yillik yakuni
da (1992 yilning 14 oktyabr kuni) BMT Bosh
Assambleyasining 37-yalpi majlisida qabul qilingan rezolyusiyaga muvofiq, 3 dekabr Xalqaro
nogironlar kuni deb e’lon qilingan.
Mazkur xalqaro hujjatga muvofiq, BMTga a’
zo
barcha
mamlakatlarga, shuningdek, tegishli
tashkilotlarga nogironligi bo‘lgan shaxslarning to‘laqonli
hayot kechirishi, ta’lim olishi, salomatligini tiklashi va mehnat qilishi uchun muntazam tarzda
zarur shart-sharoitlar yaratib berish, mazkur kunni keng miqyosda nishonlash tavsiya etilgan.
Imkoni
yati cheklangan bolalarni inklyuziv ta’limga jalb etish esa hozirgi kunda davlat siyosati
darasiga ko’tarilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 13 oktyabrdagi PQ
-4860-
son “Alohida
ta’lim eht
iyojlari
bo‘lgan bolalarga ta’lim
-tarbiya berish tizimini yanada takomillashtirish
chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarorida “Imkoniyati cheklangan bolalarga ta’lim va tarbiya
berishning muqobil shakllarini yaratish, mazkur toifa bolalarni
har tomonlama kompleks
rivojlantirishning innovatsion va axborot-kommunikasion texnologiyalarini amaliyotga joriy
etish” ustuvor vazifalar sifatida belgilandi. Natijada, mamlakatimizda sog‘lom bolalar kabi kar
va zaif eshituvchi bolalarni har tomonlama sifatli ta’lim bilan
ta’minl
ash, mexanizmlarini
yanada takomillashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratildi.
Inklyuziv ta’lim bu barcha o‘quvchilar, shu jumladan imkoniyati cheklanganlar ham o‘z
tumanlaridagi umumta’lim maktablarida oddiy sinflarda,yoshlariga muvofiq bilim o
lish uchun
kerak bo‘lgan yordamni olganlari v
a maktab hayotidagi barcha jabhalarda
ishtirok etishlari
hamda o‘zhissalarini qo‘shishlarini anglatadi. Inklyuziv ta’lim barcha o‘quvchilarga –
ta’limda
asosiy ehtiyojga muhtoj bo‘lgan va bo‘lmaganlarga ham ijob
iy tarzda tarbiyaviy va ijtimoiy
ta’sir qilad
i[1].
Barcha imkoniyati cheklangan bolalarni hayotni yaxshi boshlashi va inklyuziv ta’lim
muhitida qo‘llab
-quvvatlanib va yordam olib hayot kechirishi.
Inklyuziv ta’limni amaliyotga joriy qilishda va maqsad
-vazifalari,
ta’limni
tashkil etish
usullarini ommaga tushuntirishda hali qator muammolar, tusiqlar ham mavjud.
Inklyuziv ta’lim umumta’lim jarayonini rivojlantiradi va barcha bolalarga mos bo‘lgan
ta’limni joriy qiladi. Imkoniyati cheklangan bolalar ta’lim o
lishiga
oid qo‘shimcha
moslamalarni tashkil q
ilib bolalarni ta’lim olishiga qulay sharoit yaratadi.
Inklyuziv ta’lim xarxil ehtiyojli bolalarning ta’lim olishiga qaratilgan metodologiyani
rivojlantirishga xarakat qiladi. Inklyuziv ta’lim turli extiyojlarn
i qondirishga
qaratilgan ixcham
turdagi dars
berishga yondashadigan ta’limni ishlab chiqishni amalga oshiradi. Agarda
