Real vaqt masshtabida ovoz va tasvirni uzatish

365 
IKM yoki shunga o‘xshash texnikalar orqali siqish jarayoni amalga oshiriladi. 
Kotel’nikov teoremasiga asosan, agar uzluksiz 
f(t)
signalni eng yuqori chastotasiga 
qaraganda ikki marta katta tezlikda hamda bir xil vaqt intervallarida diskretlansa, 
diskret signal qiymatlari original signalning barcha axborotlarini o‘z ichiga oladi. 
f(t)
funksiyasi past chastotali fil’trlaridan foydalanish orqali diskret qiymatlarni 
qayta haqiqiy signal shakliga tiklanishi mumkin. 
Shuni ta’kidlash kerakki, audio signallarni siqish uchun MPEG standarti 
juda murakkab hisoblanadi. Quyidagi rasmda 26.1 (b), audio signallarini kodlash 
uchun fil’trlash jarayoni holati tasvirlangan. Ko‘rsatilganidek, kiruvchi signal 2 ms 
va 50 ms davomiyligida vaqt kadrlariga joylashtiriladi hamda har bir kadr vaqt-
chastotasi tahlil moduli orqali qayta tiklanadi. Har bir tor polosali signal chastotasi 
bu modul orqali aniqlanadi. Istalgan holatda, modulning chiqishida (rasmda 
keltirilganidek) parametrlar to‘plami bo‘lib, kadrdagi akustik signalni izohlaydi 
hamda kvantlanadi. Paralel ravishda psevdoakustik modul ham muvafaqqiyatli 
siqishni amalga oshirish uchun kadrlarni tahlil qiladi. Bu tahlil asosida, bit 
tekshirish moduli kodli bitlarning umumiy sonini aniqlab oladi. 
26.1-rasm. MPEG audio kompressiya (siqish) va dekompressiya. 

366 
26.1 (b)-rasmda kodlangan audio signalni dekodlash orqali uni dastlabki 
holatiga tiklash jarayoni ko‘rsatilgan. Ochish modul siqish orqali quantlangan 
signalni qayta tiklaydi. Natijada, chiqishda audio signal taqdim etiladi. 
26.2-rasm. MPEG ni blok diagrammasi. 
Tasvirni siqish
. Rasmlarni harakatlantirish bu oddiy rasmni muvaffaqiyatli 
ketma-ketlikdan foydalanib mustaqil siqishni amalga oshirishdir. Ko‘p harakatlar 
bilan 
rasmni 
harakatlantirishda 
bitta 
rasmdagi 
axborotning 
miqdoriga 
taqqoslaganda kichik farqlar bo‘ladi. 26.1-rasmda MPEG tasvirni siqish jarayoni 
keltirilgan. MPEG siqish moduliga kiruvchi signal tasvir kadrlarining ketmat-
ketligi hisoblanadi. MPEG koderi intraframe holatida bo‘ladi.
Butunjahon telekommunikatsiya tarmoqlarida yuqori tezlikli LAN va WAN 
(Wide Area Network) tarmoqlarini keng miqyosda qo‘llash, real vaqt oqimlarini 
uzatish uchun IP asosidagi tarmoqlardan imkon qadar keng foydalanish 
imkoniyatini yaratib berdi. Biroq, shuni e’tiborga olish kerakki, real vaqt oqimlari 
uchun yuqori tezlikli ma’lumot uzatish jarayoniga bo‘lgan talab albatta real vaqt 
bo‘lmagan oqimlaridan farq qiladi. 

367 
An’anaviy internetda ishlatilib kelinayotgan ilovalar, masalan, fayllarni 
uzatish (File Transfer Protocol, FTP), e-mail (Simple Message Transfer Protocol, 
SMTP) va klient-server ilovalarida haligacha kechikish hamda o‘tkazuvchanlik 
muammolari mavjud. Shuningdek, ishonchlilik, ma’lumot yo’qolishi, buzilishlar, 
uzatish mobaynida ma’lumotlarni tartibsiz yetib borishi kabi holatlar bilan bog‘liq 
muammolar ham mavjud. Taqqoslanganda, real vaqt ilovalarida vaqt bilan bog‘liq 
ko‘plab salbiy jarayonlar uchrab turadi. Ko‘pgina holatlarda shunday talablar 
borki, masalan, ma’lumotning uzatish va yetib borishi tezligini bir xilda bo‘lishini 
ta’minlash. Boshqa holatlarda esa, uzatilayotgan ma’lumotning belgilangan vaqt 
oralig‘ida yetib bormagandan keyin ma’lumotdan foydalanilmaydi (tizimdan 
masalan marshrutizator xotirasidan o‘chirib tashlanadi). 
Қабул 
қилувчи 
Пакетларни ташиш 
Пакетларни ўзгармас 
оқими 
Мултимедиа сервер 
Пакетларни ташиш 

368 
26.3-rasm. Real vaqt oqimlari. 
Yuqoridagi rasmda real vaqt muhiti ko‘rsatilgan. Bu yerda, server 64 kbit/s 
da audio signalni uzatishni hosil qilyapti. Raqamli ko‘rinishga o‘zgartirilgan audio 
160 oktetli ma’lumotdan tashkil topgan paketlarda uzatiladi. Bu paketlar internet 
orqali mul’timedia foydalanuvchisiga tashiladi hamda mul’timedia PC (Personal 
Computer) audio signalini yetib kelishi bilan real vaqtda foydalanuvchiga taqdim 
qiladi. Biroq, internet orqali qandaydir kechikishlar sababli paketlar orasidagi vaqt 
intervallari turlicha bo‘ladi. Turli kechikish holatlarni tushunish uchun jitter 
kechikishlar konseptsiyasini bilib olish zarur. Misol uchun, agar ikki oxirgi 
punktlar orasida istalgan paket kechikishi 1 ms va maksimum 6 ms bo‘lsa, jitter 
kechikishi 5 ms bo‘ladi. Real vaqt oqimlarining tasnifi shundan iboratki, 
o‘zgarmas tezlikda bir xil o‘lchamli paketlarni uzatish va qabul qilish tushuniladi. 
Quyidagi 26.4-rasmda real vaqt rejimida paketlar uzatilish jarayoni keltirilgan. 
-

Download 11,41 Mb.